Mükərrəmoğlu Mehdi
Maral
Rəhmanzadə - 90
Bu böyük rəssamın əsərlərini bütövlükdə
sərgiləmək mümkün olsaydı, bütöv Azərbaycanın
mənzərəsi yaranardı. Maral xanımın yaradıcılığı Azərbaycan rəssamlıq
məktəbinin məhsuldar bir dövrünə təsadüf edir. O, bu məktəbin yaradıcılarından biridir.
Bakıda doğulub. Gözünü dünyaya açanda
bu dənizin, bu şəhərin bir-birini tamamlayan rənglərini görüb.
Bakı kəndlərinin zəhmətsevər,
mərd insanları, buranın təmiz havası balaca Maralın
ruhunda, qəlbində
gözəl hisslər yaradıb.
Maral xanım deyir ki,
uşaqlıq illərindən
cızmaqara etməyi xoşlayardı. Çəkdiyi rəsmlər bəzən
xoşuna gəlməyəndə
küsərdi, bir neçə gün əlinə
karandaş götürməzdi.
Bu balaca qızın
cızmaqaraları, çox keçmədi, valideynlərinin,
müəllimlərinin diqqətini
çəkməyə başladı.
“Bu qızın, deyəsən
istedadı var” — deyənlər də oldu. Balaca Maral isə
artıq kiçik tablolar işləməyə başlamışdı. Məktəbin divarlarında onun
rəsmləri görünəndə
artıq bu qıza “rəssam” deməyə başladılar.
O, Azərbaycan Dövlət
Rəssamlıq Məktəbində
təhsil alanda burada çox görkəmli
sənətçilərlə görüşdü.
Ən əsası isə Səttar Bəhlulzadə ilə tanışlığı oldu. Elə onunla birgə Moskva Rəssamlıq İnstitutuna təhsil almağa yollananda da çoxları güman
etmirdi ki, Maral xanım böyük
rəssam ola
biləcək.
Moskva Rəssamlıq İnstitutunda nəhəng sənət korifeylərindən — Radlov,
Moor və Kravçenkodan dərs aldı. Daha doğrusu, rənglərin “dilini” öyrəndi, yeni-yeni əsərlər yaratdı.
Maral Rəhmanzadə haqqında elə bir ciddi
tədqiqat əsərinin
olmaması bu gün onun həyat
və sənət yolunu izləməyi çox çətinləşdirir.
1962-ci ildə Ə. Yusifli “Maral Rəhmanzadə” adlı kiçik bir monoqrafiya
yazmış və 1970-ci ildə M. Nəcəfov rus dilində eyniadlı kitabı nəşr etdirmişdi. Amma bu kitablar yetmiş
ildən çox yaradıcılıqla məşğul olmuş, əsərləri ən nüfuzlu muzeylərin eksponotlarına çevrilmiş bir sənətkar
ömrü üçün, əslində, kiçik qeydləri xatırladır.
Bu böyük sənətkar
təhsildən qayıtdıqdan
sonra yaradıcılığının çox məhsuldar dövrünü yaşamağa başlamışdı. Hələ diplom işini “Köhnə və yeni Azərbaycan” adlandıran gənc rəssam doğma torpağın bütün rənglərini öz əsərlərinə gətirməyə
çalışırdı. Onun diplom işinə baxandan sonra akademik İ. Qrabar demişdi: “Bu qız çox məşhur bir rəssam olacaq”. Maral xanım, doğrudan
da əsl “xalq rəssamı” oldu.
Maral xanım qrafika, rəngkarlıq və litoqrafiya sahəsində uğurlu axtarışlar apardı. Az
keçmədi ki, yüksək məfkurə və emosional qüvvəyə malik əsərləri ilə respublika və ittifaq əhəmiyyətli
sərgilərdə iştirak
etdi.
Rəssam ilk növbədə sadə zəhmət adamlarını öz tablolarının
qəhrəmanı seçirdi.
Onun qəhrəmanları əzmkardır,
mübarizdir, daxillərində
yaratmaq həvəsi aydın duyulur. Bəlkə də, Azərbaycanda az
rəssam tapılar ki, əsərlərində
Xəzər, onun əsrarəngiz gözəlliyi
öz əksini tapmamış olsun. Amma Maral xanımın “Xəzər”inin özgə bir gözəlliyi var. O, qənirsiz “gözəldir”.
O, Azərbaycanın simvolu
kimi təsvir olunur.
Maral Rəhmanzadənin “Xınalıq”
mövzusunda çəkdiyi rəsmlərə tamaşa edən hər kəs bu diyarın
sərt təbiətinin
heyranı olur. Xınalıq mövzusu rəssamın həvəslə işlədiyi
əsərlərdir. “Köhnə şəhər” adlı bir rəsmi
var Maral xanımın. Bu əsərə
tamaşa edərkən elə bil İçərişəhərin
divarları arasında dolaşırsan. Bu “Köhnə şəhər” bizə çox tanışdır.
Elə bilirsən ki, indicə keçəcəyin bu küçədə qarşına hansısa tanışın, dostun çıxacaq. Buradakı eyvanlar, yerə
döşənmiş daşlar, şüşəbəndlər — bir sözlə hər şey bizim milli
ruhumuzun daşıyıcısıdır.
Bir qız portreti də
diqqətimi çəkir.
O, azərbaycanlıdır. Əynindəki paltar, sifətindəki doğma cizgilər onun haqqında çox
şey danışır. Ümumiyyətlə, Maral xanımın
portretlərində o qədər
canlı elementlər var ki, elə
bilirsən onlar bu sakit, bu
dəm tablodan çıxıb səninlə hal-əhval tutacaq.
Maral Rəhmanzadənin yaradıcılığı
üçün xarakterik olan cəhətlərdən
biri səmimiyyətdir.
Onun əsərlərindəki obrazlar,
doğrudan da, öz daxili dünyası
ilə bizə təqdim olunur və biz onların hisslərinin, duyğularının mühitinə düşürük.
Hiss edirik ki, onlar səmimi insanlardır. Maral xanımın çəkdiyi
illüstrasiyalar neçə-neçə
kitabın bəzəyi olmuşdur. C. Cabbarlının,
M. F. Axundovun,
A.
Ümumiyyətlə, portret janrı
Maral xanımın yaradıcılığında çox əhəmiyyətli yer tutur. Natəvanın, Asəf Zeynallının, Puşkinin və onlarla digər yazıçı və şairlərin portretləri onun fırçasının məhsuludur. Bu portretlərdə
nikbin bir ruh var. Onların əksəriyyətində rənglər
elə bil danışır, şəxsiyyətin bütövlüyünü tamaşaçıya təqdim edir.
Maral xanım həm də məşhur plakat ustası kimi
tanınmışdır. Onun plakatlarındakı
çağırış dolu notlar tamaşaçını ilk baxışdan özünə çəkir. “Xalq
hakimləri” plakatında təsvir olunan qadın necə də qürurludur. Onun simasındakı aristokratlıq, sərtlik bir növ mövzunu tamamlayan
elementlərdir. “Sovet qadını” plakatında
təsvir olunan qadının nikbin əhval-ruhiyyəsi diqqəti
çəkir.
Maral xanımın yaradıcılığı çoxsahəlidir. O, rəssamlığın
müxtəlif janrlarında qiymətli əsərlər
yaratmış və bu əsərlər təkcə ölkəmizin deyil, Suriyanın, Livanın, Fransanın, İtaliyanın, Şri-Lankanın, Kubanın və digər ölkələrin muzeylərində saxlanılır.
Bu böyük sənətkarın
yaradıcı əməyi dövlətimiz tərəfindən
yüksək qiymətləndirilmiş,
o, “Xalq rəssamı” kimi fəxri ada layiq görülmüşdür.
Maral Rəhmanzadə hazırda Prezident təqaüdçüsüdür.
Xalq qəzeti.- 2006.- 29 oktyabr.- S. 8.