Banu

Kinoşünas Aydın Kazımzadə:
"Azərbaycan kinosuna sərmayə qoyulmalıdır"

Yalnız bundan sonra filmlərimizin dünya miqyasına çıxarılmasından söhbət gedə bilər

Əməkdar incəsənət xadimi, kinoşünas Aydın Kazımzadənin fikrincə, Azərbaycan kinosunun dünya miqyasına çıxa bilməsi üçün bu sahəyə sərmayə qoyulmalıdır. Müsahibim deyir ki, dövlət tərəfindən kinoya həmişə pul buraxılıb. Onun sözlərinə görə, bu vəsaitin məbləği az da olsa, kinoların çəkilməsinə çatır. Lakin məsələ ondadır ki, filmlərimizin dünya miqyasına çıxacaq səviyyədə çəkilməsi üçün vəsait ayrılmır.
Amma müsahibimin fikrincə, Azərbaycan kinosu özünün əvvəlki tempinə yaxınlaşmaq üzrədir. Belə ki, artıq ildə iki deyil, beş film çəkilir: "Kinoya ayrılan vəsait get-gedə artır və bu fərq artıq özünü göstərir. Sevindirici haldır ki, "Girov", "Küçələrə su səpmişəm", "Ovsunçu" filmləri artıq beynəlxalq kino festivalların repertuarına salınıb. Bu, böyük hadisədir. Başqa sözlə desək, bu, Azərbaycan kinosunun dirçəlməsinə bir işarədir. Bu filmlərdən mükafat alanı da, almayanı da var".
A.Kazımzadə artıq film çəkən müstəqil təşkilatların yarandığını vurğulayaraq həmin filmlərin beynəlxalq kino bazarına çıxmasının vacibliyini önə gətirir. Kinoşünas təəssüflə deyir ki, yaxşı filmlərin çəkilişi üçün tələb olunan vəsait və texnika Azərbaycanda yoxdur: "Əlbəttə ki, sənətkarlarımızın istedadı da nəzərə alınmalıdır. "Arşın mal alan"ın dünya şöhrəti qazanmasında mən nə Rza Təhmasibin, nə aktyorların əməyini kiçildirəm. Bu film daha çox teatr səhnələrini xatırlatdığı üçün yüksək səviyyəli bir filmdir. Ancaq mənim fikrimcə, həmin filmin dünya şöhrəti tapmasının əsas səbəbi Üzeyir Hacıbəyovun musiqisi, Rəşid Behbudovun dünya şöhrətli ifasıdır. Sonra rejissorların, operatorların, aktyorların əməyi gəlir".
Müsahibim söyləyir ki, kinonun çəkilməsi üçün pul və müasir texniki avadanlıqlar olarsa, Rüstəm və Maqsud İbrahimbəyovlar, Eldar Quliyev, Oqtay Mirqasımov kimi sənətkarların dəstəyi ilə səviyyəli filmlər ərsəyə gətirmək olar. O, eyni zamanda, bu sənətə gənclərin gəldiyini vurğulayaraq sonuncuların qısametrajlı filmlərinin Amerikada, Fransada mükafatlar qazandığını dilə gətirdi.
Kinomuzda millilik məsələsinə toxunan kinoşünasın dediyinə görə, sənətkarlarımız filmlərində Azərbaycan kinosunun xüsusiyyətlərini qorumaqla milliliyi göstərirlər. Ancaq eyni zamanda, filmlərimizdə yeniliyə də yer verilir: "Ümumiyyətlə, rejissorların milliliyi ekranda nə dərəcədə ifadə etməsi ayrıca məsələdir. Bu mənada son illərin filmlərinə baxanda bir az sönüklük hiss olunur. Bizdə hazırda elə bir milli obraz yoxdur ki, nümunə olsun. Məsələn, ona baxıb "biz buna oxşayıb vuruşmağa gedəcəyik" desinlər. Böyük Vətən müharibəsi başlayanda hamı Çapayevin, Aleksandr Matrosovun dalınca gedirdi. O vaxt "Kutuzov", "Suvorov" filmləri çəkilib. Bizim filmlərin hamısında müsbət qəhrəman var. Ancaq onlar bizim kimi adi insanlardır. Bir də var içərimizdən elə bir obraz çıxır ki, örnək olur. Qoy bu, heç real adam olmasın, amma qəhrəman olsun. "Fəryad" çox gözəl filmdir. Ancaq film boyu qəhrəmanımız erməni təpiyi altında döyülür. Mən istəmirəm bizim qəhrəmanımızı erməni döysün. Qarabağın hər dəlmə-deşiyini tanıyan, müxtəlif situasiyalara düşən bir qəhrəman haqqında film çəkilsin. Qoy bir az fantaziya, bir az real olsun. Amma əsas odur ki, hamı o qəhrəmana oxşamağa çalışsın".
A.Kazımzadə statistikaya istinad edərək 20 faiz torpağını itirən və 1 milyon qaçqını olan Azərbaycanın milli qəhrəmanlarının sayının çox olduğunu söyləyir. Lakin o qeyd edir ki, əhali milli qəhrəmanlardan heç birini tanımır. Onun fikrincə, qəhrəmanların gördüyü işləri toplayıb bir insanın simasında qəhrəman obrazı yaratmaq olar.
Kinoşünasa ən böyük vətənpərvərlik filmlərinin müharibədən sonra yarandığını xatırladanda o bildirdi ki, əgər Böyük Vətən müharibəsi olmasaydı, bu fikirlə razılaşardı: "O müharibə bizim üçün böyük dərsdir. Çox təəssüf ki, bu ideologiyadan istifadə olunmur. Müharibənin ilk günündən hər şeyin müharibənin qanunlarına tabe olması haqqında əmr verildi. Onlardan biri də kinematoqrafiya idi. İsrafil Məmmədov, Kamal Qasımov, Bəxtiyar Kərimov və başqaları haqqında filmlər çəkildi. Zəif olsa da, amma çəkilirdi. Camaat da öz qəhrəmanı ilə fəxr edir, qalib gələcəyinə inanırdı. Bəzi yazıçılar deyirlər ki, müəyyən vaxt keçsin, Qarabağ mövzusunu dərk edək, sonra yazarıq. Bu, boş söhbətdir. Böyük Vətən müharibəsi gedən illərdə həmin əsərlər necə yaranırdı? Müharibə vaxtı hamı o ab-hava ilə yaşayırdı".
A.Kazımzadə deyir ki, ümumi ideologiya olsa, ölkədə hiss edilər. Onun fikrincə, küçələrdə qızların şəkillərinin əvəzinə, bir əsgərin - milli qəhrəmanın şəkili vurulsa, ideologiyanın olduğu hiss edilər. Müsahibim deyir ki, belə vacib məsələnin təbliği ilə məşğul olan təşkilat tanımır: "Bir vaxtlar gecə barlarının fəaliyyəti qadağan idi. Amma hazırda barlar, diskotekalar yenə fəaliyyətdədirlər. Bizim gələcəyimiz adlanan gənclər həmin barlardakılardır?! Səngərdə dayanan əsgər istirahət saatında televiziyaya baxanda həmin adamları görür, yaxşı ki, onda ruh düşkünlüyü əmələ gəlmir".
Kinoşünas müəllifi olduğu Azərbaycan Kino Ensiklopediyası barədə də söhbət açdı. Xatırladaq ki, o, professor Rəhman Bədəlovla birlikdə 10 ildir bu ensiklopediyanın üzərində işləyir. R.Bədəlov əsasən dünya kinosu, A.Kazımzadə isə Azərbaycan kinosu bölməsini işləyib: "Demək olar ki, bu iş qurtarıb. Ancaq son 10 il ərzində dünyadan köçən, fəxri ad alan, çəkilən filmlər və s. hadisələr olub. Bütün bunları da ensiklopediyaya əlavə etməliyəm. Bu ensiklopediyanın nəşri böyük bir hadisə olacaq". Qeyd edək ki, ensiklopediya Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin sifarişi ilə hazırlanır.
Söhbət əsnasında onu da öyrəndik ki, Moskvada saxlanılan filmlərin siyahısı hazırlanır. Mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayevin göstərişi ilə Moskvanın arxivlərində saxlanan Azərbaycan filmlərinin siyahısı artıq Bakıya gətirilib. A.Kazımzadə deyir ki, Dövlət Film Fondunda olmayan filmlər sifarişlə Azərbaycana gətiriləcək.

Ayna.-2006.- 9 sentyabr.- S. 20.