Mükərrəmoğlu M.

Azərbaycan xalçası parisliləri heyran qoydu

Fevralın 12-dən 16-dək Parisdə YUNESKO-nun qərargahına gələnlər burada Azərbaycanın möcüzəli xalça sənəti ilə tanış ola bildilər. İlk növbədə “Azərbaycan xalçası” sərgisi minlərlə tamaşaçı və qonaqlara təqdim olundu. Fevralın 14-də isə IV Beynəlxalq Simpozium öz işinə başladı. Lətif Kərimovun adını daşıyan Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin direktoru, sənətşünaslıq doktoru Röya xanım Tağıyeva da simpoziumda geniş məruzə ilə çıxış etmişdir. Aşağıda o, simpoziumla bağlı öz fikirlərini bizimlə bölüşür:
— İlk növbədə möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevə, YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri, millət vəkili Mehriban xanım Əliyevaya minnətdarıq ki, Azərbaycan mədəniyyətinin dünya miqyasında tanınması üçün bizə əsl mənada hamilik edirlər.
Bu böyük beynəlxalq tədbir haqqında mətbuatda yazılar dərc olunub. Amma bir neçə məqam var ki, onları oxucuların diqqətinə çatdırmaq istəyirəm. Mən mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayevin bu tədbirin təşkilindəki rolunu xüsusilə vurğulamaq istəyirəm. İlk dəfə idi ki, nazirliyin vəsaiti hesabına kitab çap etdirə bildik. Bu kitab Lətif Kərimovun ikicildlik “Azərbaycan xalçası” idi və biz həmin kitabı həm sərgidə nümayiş etdirdik, həm də qonaqlara payladıq.
Simpoziumu Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev və YUNESKO-nun incəsənət və mədəniyyət tədbirləri şöbəsi, incəsənət, sənətkarlıq və dizayn sektorunun müdiri İndrasen Venkataçelun açdılar. Sonra simpozium iştirakçılarına YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın müraciəti oxundu.
Azərbaycan xalçaçılığının tarixi, inkişafı haqqında azərbaycanlı və əcnəbi alimlərin çıxışları oldu. “Lətif Kərimov dühası” mövzusunda çıxış edən akademik Teymur Bünyadov Lətif Kərimovun həyat və yaradıcılığı haqqında, onun xalçaçılığa gətirdiyi yeniliklər barədə məlumat verdi.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun direktoru, akademik Rasim Əfəndi “Azərbaycan Qazax xalçaçılıq məktəbi” haqqında çıxışında qeyd etdi ki, Qazax xalçaları özünəməxsus rəng çeşidləri, bəzək elementləri ilə seçilir. Onun nümunələrinə dünya muzeylərində — Nyu-Yorkun Metropoliten, Vaşinqtonun Tekstil, Bostonun İncəsənət muzeyi və şəxsi kolleksiyalarda rast gəlinir.
Mən isə “Azərbaycan xalçası xalqın etnomədəni tarixi kontekstində” mövzusunda çıxış etdim.
ABŞ mütəxəssisi Vendel Svan “Qədim Azərbaycan Şahsevən xovlu xalça toxuculuğunun xüsusiyyətləri” haqqında məruzəsində Şahsevənlərin əntiq xovlu xalça toxumalarının nisbi analizini edərək Şahsevən toxumaları kimi tanınan məmulatların naxış, kompozisiya, xammal və rəng çalarları haqqında məlumat verdi.
Sənətşünaslıq doktoru Yelena Saryova (Rusiya) “Üç qədim motivin XIX əsrin Azərbaycan xovsuz xalçalarında ikinoqrafiya və interpretasiyası” məruzəsində ən qədim Azərbaycan xovsuz xalça növlərindəki arxaik ornamentlərin identifikasiyası və interpretasiyası barədə aparılan tədqiqatlar haqqında rəy söylədi. Müəllifə görə paleolit və neolit dövrünün arxaik təsvirləri xovsuz xalçalarda əks olunur.
Robert Çensner (Böyük Britaniya) “Lenin” xalçasının mənşəyi “Şahnamə” xalq dastançıları və ikonostas" mövzusunda geniş məruzə etdi. Onun məruzəsində qeyd olunurdu ki, “Lenin” xalçası həmişə Sov.İKP-nin təbliğat elementi kimi nəzərdə tutulmuşdur. Lakin Çensner sosialist realizminə məxsus olan kompozisiya əks edilmiş xalçaya başqa tərəfdən baxaraq, burada müxtəlif mənbələrdən qaynaqlanan və iki tam müxtəlif mənbənin heyrətamiz kompozisiyasını özündə cəmləşdirmiş fiqur və mövzulara diqqət yetirdi.
Egey universitetinin professoru Bekir Deniz “Azərbaycan və Anadolu — türk xalçalarının bənzər xüsusiyyətləri” mövzusunda çıxışında XV-XVI yüzillikdə Anadolu xalçaları və Azərbaycan xalçalarının bənzər xüsusiyyətlərindən söhbət açdı, onların rəsm və eskizlərlə izahını verdi.
ABŞ Şərq-Qərb Universitetinin professoru İnna Naroditskaya isə “Azərbaycan muğamı və xalçası: yaxınlığı baxımından” adlı çıxışında hər iki sənət formasının struktur dinamikası, terminologiyası və hazırlanma üslubundan danışdı. Riçard Raytın “Son 40 il ərzində Amerika və Avropada Azərbaycan xalçalarına həsr olunmuş tədqiqat işləri haqqında” məruzəsində isə XIX əsrdən başlayaraq Azərbaycan xalçalarının yaranma tarixi, xarici ədəbiyyatda təbliği və kitabların əcnəbi dillərə tərcümələrində yol verilən nöqsanlardan söhbət açdı.
Sərgidə isə Lətif Kərimovun portreti, 13 xalça, 5 xalça eskizi nümayiş etdirilirdi. Burada Azərbaycan xalçaçılıq məktəbinə yeni nəfəs gətirmiş qədim elementləri yeni üslubda işləmiş Lətif Kərimovun əsərləri ilə klassik xalça nümunələri müqayisəli şəkildə verilmişdi.
Bir sözlə, bu simpozium Azərbaycan mədəniyyətinin, onun çox qiymətli nümunəsi olan xalça sənətimizin beynəlxalq aləmdə təbliğində yeni hadisə idi. İnanırıq ki, belə tədbirlər gələcəkdə də davam etdiriləcək.

Xalq qəzeti.-2007.-24 fevral.-S.7.