Qaliboğlu E.

Haradasa Qafqazda

Dostluq mövzusunda çəkilmiş film uğursuz alınıb

Bu günlərdə Heydər Əliyev adına sarayda üç gün premyerası keçirilən "Haradasa Qafqazda" filminin nümayişi bir tamaşaçı olaraq məndə acı təəssüratlar yaratdı. Filmin nümayişindən əvvəl səhnəyə çıxan yaradıcı heyətin özünün də etirafları oldu. Murad Dadaşov filmin dostluq mövzusunda olduğunu bildirdi. Filmdə Bəhram Bağırzadə, Azər Məmmədzadə, Emil Abbasov, Fuad Osmanov, Nadir Əbdürrəhimov, həmçinin Mahaçqalanın "Şən və hazırcavablar klubu"nun üzvləri çəkiliblər. Tədbirdə "fəxarətlə" bir məqam vurğulandı ki, artıq filmə Mahaçqalada 15 min tamaşaçı baxıb. Rejissor Cavid İmamverdiyev filmin kommersiya yönlü olduğunu qeyd etməklə burada gülməli yerlərin çoxluğunu dilə gətirdi. Filmin ərsəyə gəlməsi prosesində xalq artisti Gülşən Qurbanova və mahaçqalalı Tamerlan dünyalarını dəyişiblər.

Filmin yaradıcı heyəti etiraf etdi ki, "Haradasa Qafqazda" Oskara təqdim edilmək üçün çəkilməyib, amma ürəklərə yer tapacaq. Amma görəsən, bu film nə dərəcədə milli ruhumuzun tələblərinə uyğundur?

Artıq neçə ildir ki, Azərbaycanda kommersiya filmləri mövzusu gündəmə gəlib. Məsələ burasındadır ki, adətən kommersiya filmlərində yüksək sənətkarlıq keyfiyyətlərinin olmamasını, bunu gözləməyin sadəcə, mümkünsüzlüyünü onun yaradıcıları da etiraf edirlər.

Filmdəki hadisələr "haradasa Qafqazda" baş verir. Geniş imkanlara malik "Qaranquş" sanatoriyasının müştəriləri yoxdur. Sanatoriyanın direktoru Kazbek (B.Bağırzadə) adlı bir şəxsdir. O, çıxılmaz durumdadır. Nazir (G.Qurbanova) direktoru çağırıb qarşısında şərt qoyur: bu yaxında Krasnodardan gələcək idmançı qızların qayğıları yüksək səviyyədə çəkiləcək. Əgər bircə şikayət olsa, vəzifəsi ilə vidalaşmalı olacaq. Sən demə, ona quyu qazan Yaramazov (F.Osmanov) adlı müavinidir. O, nazirə direktordan daim şikayətlər edir. İnandırır ki, əgər özü sanatoriyaya direktor təyin edilsə, bütün işləri sahmana salacaq. Yaramazov sanatoriyaya istirahətlə bağlı gələn bütün müraciətləri qovluğa yığır, hamıdan gizlədir.

Çıxılmaz durumda qalan Kazbek SSRİ dövründə bir yerdə futbol komandasında oynadıqları dostlarına kömək üçün təcili zənglər edir, onları sanatoriyaya dəvət edir. Dostların biri həkim, o birisi milis rəisi, digəri kababçı və başqalarıdır. Hadisələr çox sürətlə cərəyan edir. Sanki Kazbekin dostları onun zəngini gözləyirlərmiş. İdmançıların gəlişi, Kazbekin dostlarının qızlarla ünsiyyət yaratmağa cəhd etmələri, sonra bir oğlanla qızın "dastanlaşan" sevgisi uğrunda dostların "fədakarcasına" köməklikləri primitiv, komediyaya belə uyuşmayan tərzdə ifadəsini tapır. Hind filmlərindən, hətta Çin döyüş səhnəsindən uğursuzcasına təsirlənmələr də diqqətdən yayınmır.

Azərbaycan musiqisi film boyunca "əyalətdədir". Həmçinin Azərbaycan musiqi alətlərinə "əyalət səviyyəsində" münasibət açıq-aydın üç təkrar məqamda görünür. Bu, Kazbekin idmançı qızları qarşılamaq üçün təşkil etdiyi sazandalar dəstəsinə münasibətdə özünü göstərir. Boyu hədsiz balaca, liliput, kök oğlan zurna, uzun boylulardan biri nağara, digəri isə saz çalır. Vəzifəsindən gedəcəyindən bərk narahatlıq keçirən Kazbek kabinetindan bayıra çıxır, onlara "zırna, zırna" deyə susmaları üçün bağırır. Hər üç alət milli musiqi alətimizdir və bu baxımdan da Azərbaycan musiqisinə belə yanaşma qəbahət hesab edilməlidir. Lakin filmdə "Ləzginka" rəqsinə addımbaşı geniş meydan verilir. İş o yerə çatır ki, Kazbekin dostları həkim kimi "vəzifələrini" yerinə yetirdikdən sonra qızlara aşbaz, barmen, kitabxanaçı və b. kimi də xidmət göstərirlər. Filmdə bir məqam diqqəti xüsusi cəlb edir. Kazbekin dostlarından biri "Ləzginka"nı oynaya bilmədiyinə görə özünü çox pərt hiss edir və otağına çəkilir. Bu zaman Çin, ya yapon filmlərindəki əfsanəvi obrazlardan biri xəyalən ona ürək-dirək verir, oğlan deyəsən, yuxuda fəhmən rəqs etməyi öyrənir. Filmin sonunda artıq o, "vəcdə gələrək" oyunu böyük bir şövqlə ifa edir. Təəssüf ki, filmdə milli musiqimizə olan belə münasibət deyəsən, heç kəsi narahat etməyəcək. Tamaşaçılar, xüsusən də gənclər elə hey bir ucdan şaqqanaq çəkib gülürdülər. Amma filmdə insanı düşündürən, qanadlandıran hansısa məqamın, ideyanın olduğunu demək çətindir. Görəsən, "qafqazlı doğmalığı" anlayışına nələr daxildir? Bir ucdan "Biz qafqazlıyıq" demək bizə nə verir?

Əgər sözün əsil mənasında gələcəkdə Qafqaz birliyi yaranacaqsa, bu, yalnız Azərbaycan türkünün xarakterik keyfiyyətləri əsasında formalaşa bilər. Səthi dostluqların, münasibətlərin bizi daim təsirdə saxladığını az görməmişik.

Unutmaq olmaz ki, kommersiya yönlü olsa da, bu, geniş ictimaiyyətə film kimi təqdim edilir. İstər-istəməz də filmdəki müəyyən məqamlar mənalandırılır. Yəqin ki, Kazbekin əyninə geydiyi idmançı formasındakı qırmızı paltarın üstündə yazılmış "SSSR" sözü ironiya xarakteri daşıyır. Məhz hadisələrin belə bir şəxsin ətrafında cərəyan etməsi, dostlarının onun hayına gəlməsi, çoxlu çətin situasiylarla rastlaşması, "problemin" demək olar, asan həll olunması film barədə komediyaçılıq yönündə düşünməyə belə əsas vermir. Hər halda mövzunun və filmin uğurlu seçilməsini, alınmasını demək mümkün deyil.

Filmdə idmançı qızların birinin yolda eşşəyə minib nazirin qəbul otağına girməsi, həmçinin Murad Dadaşovun yparatdığı obrazın Kazbekin probleminin həll olunmasından bir il sonra belə onun sanatoriyasını axtara-axtara qalması, sonda əllərində çamadan dostlarından birinin ata olduğu xəbərindən sevinməsi səhnəsində görüşməsi də uğursuz alınıb. Dünya kino sənətində kinokomediya sarıdan fransızların, italyanların, həmçinin gürcülərin və rusların bəxti gətirib. Azərbaycanın klassik filmləri içərisində bu baxımdan gözəl nümunələr az deyil. Lakin bu gedişlə məzmunsuzluq çaları artacaq, təəssüf ki, zövqsüz və bədii keyfiyyətdən mərhum filmlərin sayı artacaq.

Xalq cəbhəsi.-2007.-16 fevral.-S.15.