Təmir-bərpa mədəniyyəti
Yaxud
Muxtarovun mülkünün
başına səadət
quşu qonacaqmı?
Yaşayarıq,
görərik...
Bakının
özgün memarlıq ənənələrinə malik
olması aşkar faktdır. Mədəniyyətin, sivilizasiyanın beşiyi olmaq kimi gözəl
taleyə malik olan az-az şəhərlər
var ki, böyük
şəhərin tən
mərkəzində qədim
içəri şəhər
də yaşayır. Şəhər mədəniyyətinin
tarixi çox uzaq dövrlərə gedib-çıxan Bakının İçərişəhəri qədər
bayır, böyük
şəhəri də
əsrarəngiz idi. Yaxın keçmişə
qədər... O vaxta qədər ki kosmolitizmlə milliliyi təkrarsız şəkildə görkəmində
və ruhunda yaşadan paytaxtın tarixi-mədəni dəyər daşıyan
məhəllələri, binaları
bərpa edib ikinci həyata qaytarmaq - binaları bütün sivilizasiyalı
ölkələrdə olduğu
kimi - əvəzinə
dağıdıb, yerində
şəhərin həmin
ərazisinin landşaftına
qətiyyən uyğun
gəlməyən çoxmərtəbəli
binalar tikilməyə,
ya da təmir-bərpa, abadlaşdırma
adı ilə yüksək memarlıq dəyərinə malik binaların dəmir alətlə varvarcasına
qaşınaraq eybəcərcəsinə
ağardılıb simasızlaşdırılması
əməliyyatlarına start
verilməmişdi (nədənsə,
sonuncunun çıxdaş
ediləsi bir əməl olduğuna hələlik yüksək
səviyyədə diqqət
yetirən yoxdur). Amma Bakını tikib-quranlar bu işi qeyri-peşəkarlara həvalə
etmədikləri üçün
onların qoyub-getdikləri irs də ötəri deyil.
Murtuza Muxtarov
küçəsi - 6 ünvanında
yerləşən, şəhərin
müxtəlif tərzlərin
harmoniyasının ən
parlaq rəmzlərindən
biri kimi tanınan binanın üzərində təmir-bərpa işlərinə
başlamaq qərarına
gəliblər. Həmin
binada yerləşən
"Səadət" sarayı,
Bəstəkarlar İttifaqı,
Aşıqlar Birliyi və İşgəncələrə
Qarşı Azərbaycan
Komitəsinə isə
müvəqqəti olaraq
başqa ünvanlar təklif edilib.
Binanın inşası haqqında
qısa məlumata nəzər salsaq, öyrənərik ki, bu memarlıq abidəsini Bakıda neft sənayesinin birinci yüksəliş dövrünün əsas
qəhrəmanlarından biri
Murtuza Muxtarov həyat yoldaşı Liza xanımla İtaliya səfərindən
qayıdandan sonra, Venesiyanın saraylarının
gözəlliyini Bakıda
təkrarlamaq, xanımına
öz adına layiq hədiyyə etmək məqsədilə
inşa etdirib. Binanın inşa prosesi ilə bağlı yarıgerçək, yarıəfsanə
tipli, o qədər də ürəkaçan olmayan
rəvayətlər də
mövcuddur. 1911-1912-ci illər
arasında ərsəyə
gətirilən bu arxitektura incisinin layihəsini memar Ploşko qotika üslubunda işləyib.
Qotika orta əsrlərdə Qərbi
Avropada formalaşmış
tikinti tərzidir. Bu üslubda inşa edilmiş binaların damı şişuclu detallardan ibarət olması ilə fərqlənir. Çatma qübbələr,
ornamentlərin bolluğu
da qotikanın əsas səciyyəsidi. M.Muxtarovun vəsait əsirgəmədən ucaltdığı
sarayın sütunları,
tağları, buta, gül və başqa təsvirlərdə
olan bəzəkləri,
pəncərələri, qapıları
mükəmməl sənət
əsərləridir.
Bina Dövlət
Əmlakının İdarə
Edilməsi üzrə
Dövlət Komitəsinin
balansında, Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinin tarixi və mədəni abidələrin mühafizəsi
və bərpası idarəsinin siyahısındadır.
Nazirliyin idarəsindən
bildirdilər ki, onların hələ ki bu məsələdən
xəbərləri yoxdur.
Yəni binanın təmir olunacağını
eşidiblər, təbii
ki. Amma bu işi hansı
şirkətin yerinə
yetirəcəyi məsələsinin
onlarla müzakirəsi
hələ baş verməyib...
Adıçəkilən komitənin ictimaiyyətlə
əlaqələr, informasiya
və protokol sektorundan isə bəyanladılar ki, neft milyonçusu Muxtarovun mülkü, sonralar müxtəlif ictimai birliklərə sığınacaq olmuş
bu memarlıq abidəsi yüksək səviyyədə, binanın
əzəli görünüşünə
xələl gətirmədən təmir edilərək yenidən istifadəyə veriləcək.
Sektordan tərəddüdlə
olsa da, əmin etdilər ki, təmir işləri başa çatandan sonra binada bu vaxta
qədər fəaliyyət
göstərən qurumlar
yenidən ora qayıdacaqlar. "Və bina dövlət əmlakı olduğu üçün onun səmərəli və təyinatına uyğun istifadəsinə nəzarət
ediləcək".
Binanın fasadından tarixin
yaddaşının silinməsi
nəticəsində abidənin
üzərindəki inşa
tarixi ilə ağ divarların təzadının gələcək
nəsillər üçün
çaşqınlıq, bədxahlar
üçün tarixi
saxtalaşdırmaq defekti
yaradacağı ilə
üz-üzə qalacağımız sarıdan
olan nigarançılığımızı komitə rəsmisinə də bildirdik. Cavab arxayınlaşdırmağa
çalışan ruhda
oldu...
Həftə içi.- 2007.- 6 mart.- S. 8.