Orucov E

Orucov E.

Zəngin, çoxşaxəli yaradıcılıq bioqrafiyası olan bu böyük sənətkarın müxtəlif janrlarda işlədiyi rəsm əsərlərinin toplandığı bu kataloq onun yaradıcılığını tam əks etdirməsə də, hər halda sənət yolu haqqında dolğun təsəvvür yaradır.
Böyükağa Mirzəzadə Bakıda (1921) doğulub. Gözünü dünyaya açanda Abşeronun sərt təbiətini, Xəzərin mavi gözləlliyini görüb. Və bəlkə, ona görə də onun yaradıcılığında Abşeron mövzusu əsas motivi təşkil edir. O, bu torpağın təbiətini, bu qumlu Xəzər sahillərini böyük məhəbbətlə öz tablolarına köçürür, Bakının şəhər mühitini özünün görmək istədiyi kimi çəkirdi. Bir sözlə, Abşeron, Bakı onun çox sevdiyi mövzular idi. Bakı Rəssamlıq Texnikumunda təhsil almış, sonra Moskvada Ali Rəssamlıq Məktəbinə qəbul olunmuşdu. 1940-cı il idi. Amansız müharibə onun təhsilini yarımçıq qoydu. Ali təhsilini sonralar müəllim, dosent, professor və kafedra müdiri kimi işlədiyi Azərbaycan İncəsənət İnstitutunda başa vurdu.
Əmək fəaliyyətinə də ilk sənət təhsili aldığı Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq Məktəbində başlamışdı. Nə qədər tələbəsi sonradan Azərbaycanın məşhur rəssamı olmuşdu.
B. Mirzəzadənin ilk dəfə tanış olduğum əsəri “Abşeron” adlanır. Əsərin bədii məziyyətləri haqqında yalnız onu deyə bilərəm ki, bu diyarın bir güşəsi fonunda Abşeron haqqında tam təsəvvür yarada bilib. Üstü qırlı evlər, qumluq yol, bir də ki, əncir ağacları. Evlərə bitişik yerdə isə dənizin lacivərd ləpələri görsənir. Bax, budur Abşeronun əsl təbiəti. “Zuğulbada dəniz”, “Abşeron” peyzajlarında, eləcə də “Karqanov küçəsində gecə”, “Bakı küçəsi”, “Bakının köhnə neft buruqlarının görünüşü”, “Neft mədənlərində” və başqa onlarla əsərində tamaşaçıya Abşeron torpağının özünəməxsus təbiəti haqqında maraqlı süjetlər təqdim olunur. Amma bu əsərlər təkcə Abşeronun təsviri deyildi. O, bu əsərlərdə milli koloriti elə ustalıqla verirdi ki, tamaşaçı onun məhz Azərbaycan rəssamı olduğunu ilk baxışdan sezirdi.
1941–1945-ci illərin ağır müharibə dövründə Böyükağa müəllim öz fırçası ilə faşizmə qarşı mübarizə mövqeyi tutdu. “Müharibə etüdləri”, “Azərbaycan əsgərləri”, generalların portretləri onun yaradıcılığında çox dəyərli işlərdən hesab olunur. 1946–50-ci illərdə isə o quruculuq dövrünün ab-havasını çox ustalıqla rəssamlığa gətirə bildi. Kolxoz həyatında elə epizodlar seçirdi ki, onlarda kənd həyatının bütün gözəlliyi canlanırdı. “Pambıqçı S. Kərimovanın portreti”, “Bizim kəndin adamları” və başqa əsərlərində rəssam kəndin qəribə gözəlliklərini rənglərin dili ilə çox səlis əks etdirə bilib. 1947-ci ildə çəkdiyi “Pambıq tarlasında” əsərində rəssam bütöv bir panoram yaradıb. Dövrün ruhunu ustalıqla tutan rəssam insanların məhsul yığımına necə can yandırmalarını, onların istirahətinin təşkilini bir tabloya məharətlə sığışdıra bilib.
Böyükağa Mirzəzadə rənglərin dilini çox gözəl bilirdi. O, qəhrəmanlarının ovqatına uyğun elə rənglər tapırdı və onları canlı obraz formasına elə salırdı ki, tamaşaçı bu əsərlərin realist üslubunu aydın duyurdu. “Pambıqçı S. Kərimovanın portreti” əsərində arxa planda pambıq tarlasında çalışan insanların təsviri bu portreti tamamlayır.
Böyükağa müəllim bu əsərləri böyük sevgi ilə işləyirdi. Ona görə əksər vaxt onun qəhrəmanları nikbindirlər. Rəssamın əsərlərində ən kiçik detal belə onların bütövlüyünə xidmət edir. Bu əsərlər ona görə də həyatın hansı tərəfini əks etdirirsə, orada bütövlük yaranır, tamlıq olur.
Lənkəran lövhələri Böyükağa müəllimin yaradıcılığında mühüm yerlərdən birini tutur. “Lənkəranda”, “Lənkəran mənzərəsi” kimi əsərlərində bu torpağın əsrarəngiz gözəlliyi, ucsuz-bucaqsız tarlaları, zəhmət adamları olduqca təbii işlənmişdir. Bu mənzərələrin elə cizgiləri var ki, bəlkə də adi baxışda onu hiss etmək olmur. Ancaq bütövlükdə onlar əsərin mahiyyətinə xidmət edirlər.
Portret janrının ustalarından idi Böyükağa müəllim. “Gənc rəssamın portreti” əsərinə tamaşa etdikcə onun görkəmindəki narahatçılıq, daxili aləmi aydın nəzərə çarpır. Aydınca duymaq olur ki, gənc rəssam yaratdığı tablonun taleyindən narahatdır. “Əsgər”, “Adilənin portreti”, “Rita”, “Sağıçı”, “Maldar qadın”, “Kolxozçu” “Mavi paltarlı qız”, “Aşıq Ələsgərin portreti” kimi əsərlərdə müxtəlif xarakterdə olan insanların çox maraqlı obrazları canlandırılmışdır. Xüsusilə “Aşıq Ələsgərin portreti” yüksək professional səviyyədə işlənmiş çox qiymətli əsərlərdəndir.
Ümumiyyətlə, rəssamın portretə yanaşmasında qəribə bir özünəməxsusluq var. Tamaşaçı bu əsərlərə baxarkən aydın hiss edir ki, müəllif bu adamları çox yaxşı tanıyıb, onları öyrənib, daxili dünyalarına sirayət edib. Məhz ona görədir ki, bu əsərlər canlı alınıb. “Sıravi polis Hüseynov” portretinə diqqətlə nəzər yetirdikcə elə hiss edirsən ki, onu tanıyırsan. Olduqca sadə və səmimi təsir bağışlayan polis işçisinin portreti sadə rənglərin fondunda işlənmişdir. “Şıxəli Qurbanovun portreti”, “Xalq artisti Ş. Bədəlbəylinin portreti” və onlarla digər əsərlərində rəssam portret janrının həqiqi ustası olduğunu bir daha təsdiq etmişdir.
Onun yaradıcılığında səhnə əsərlərinə verdiyi tərtibatı xüsusi nəzərə çarpdırmaq lazımdır. Çünki Böyükağa müəllim uzun müddət teatrlarla əməkdaşlıq etmişdir. Onun dekorasiyaları canlı mənzərələri xatırladır. Həmişə əsərin ruhunu çox aydın əks etdirirdi. “Fərhad və Şirin”, “1905-ci ildə”, “Milyonçunun dilənçi oğlu” və digər tamaşaların quruluşçu rəssamı kimi fəaliyyət göstərmişdir.
Müxtəlif illərdə sərgilərin fəal iştirakçısı olmuş bu böyük sənətkarın dəfələrlə fərdi sərgisi də keçirilmişdir. Son illər Rəssamlıq Akademiyasında, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində pedaqoji fəaliyyət göstərmişdir.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü idi. Xalqın sevimlisi olan Böyükağa Mirzəzadə haqlı olaraq “Xalq rəssamı” fəxri adını almış, “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmişdir.
Milli rəssamlıq sənətimizin inkişafında xüsusi xidmətləri olan bu istedadlı sənətkarın əsərləri indi nəinki Azərbaycanın, eləcədə dünyanın məşhur muzeylərində qorunub saxlanılır. Bütün yaradıcı ruhu ilə xalqa bağlı olan bu böyük sənətkarı Azərbaycan xalqı heç zaman unutmayacaq.

Xalq qəzeti.- 2007.- 14 noyabr.- S. 7.