Təranə

Qayğıya möhtac sənətkar

Zaur Əliyevə olub-keçənlər indi xəyal kimi gəlir

Onu tanımayanlar, bəlkə də adını ömründə bircə dəfə eşitməyənlər çoxdur. Çünki tanınmış pianoçu Zaur Əliyev çoxdandır ki, gözdən uzaq düşdüyü kimi, könüllərdən də iraq düşüb. Nə adını xatırlayan, nə də özünü yada salan var. Milli musiqimizin inkişafı və təbliğində mühüm xidmətləri olan pianoçunun həyat və yaradıcılıq yoluna yaxından bələd olduqda isə bu laqeydliyə acımaya bilmirsən.

Ötən həftə 70 yaşı tamam olan sənətkarın özü də illərdən bəridir ki, ona qarşı olan laqeydliyin sirrini anlaya bilmir.

Yaxşı ki, bu piano var

Zaur Əliyev musiqiyə uşaqlıqdan bağlanıb. Beş yaşı olanda anasının qarmonunda çaldığı havaların səsinə qonşular yığışıb. Bu həvəsini görən anası oğlunu 1 saylı musiqi məktəbinə aparıb. Daha sonra Zaur təhsilini Asəf Zeynallı adına Musiqi Məktəbində davam etdirib. Konservatoriyada Qara Qarayevin tələbəsi olub, eyni vaxtda İncəsənət İnstitutunda təhsil alıb. Evlərinə piano alınana qədər əsərlərini qarmonun üzərində yazıb. İllər keçdikcə gərgin zəhmət və fitri istedad öz bəhrəsini verib - onun adı peşəkar musiqiçilərlə bir sırada çəkilməyə başlayıb. Z.Əliyev təkcə öyrənməklə kifayətlənməyib, həmçinin pianoda çaldığı muğamların, xalq mahnılarının sirrini tələbələrinə öyrətməyə başlayıb. Həmin tələbələrin arasında bəstəboy, qaragöz, qarasaçlı bir qız isə öz müəlliminin qəlbində oyanan sevgi hissindən xəbərsiz musiqinin sirli dünyasına baş vurmağa çalışıb.

"Mən onun tələbəsi olmuşam. Pianoda mənə xalq mahnıları çalmağı öyrədirdi" - deyə Aidə xanım illərin uzaqlığında qalan sevgi dolu tarixçəni vərəqləyir:

- Aramızda yaş fərqi vardı. Ona görə də mənə qarşı belə bir hissinin olacağını heç ağlıma da gətirmirdim. Bir gün mənə dedi ki, bizimkilər sizə gəlmək istəyirlər. Yenə də heç nə başa düşmədim. Gəlib evdə anama deyəndə, mənə təəccüblə baxdı. Nəhayət, valideynlərim razılıq verdilər. Elçiliyimizi də rəhmətlik Əhməd Bakıxanov etdi. 1969-cu ildə toyumuz oldu.

Deyim ki, hansısa mahnısını şəxsən mənə həsr edib, bəlkə də səhv etmiş olaram. Ancaq mahnılarının ilk dinləyicisi olmuşam. Zaur əzəldən klassik bəstəkarların əsərlərini, Cahangir Cahangirovun, Tofiq Quliyevin mahnılarını çalmağı xoşlayır. Ümumiyyətlə, Zaur hər gün, hər saat musiqi ilə, yaradıcılıqla məşğul olub. Həmişə onun qayğısına qalaraq məişət qayğılarından azad etməyə çalışmışam. Bütün çəkilişlərdə, konsertlərdə onun yanında olurdum. Repertuarını da əzbər bilirdim. Hamı mənə zarafatla "Zaurun katibəsi" deyirdi.

Zaur qeyri-adi istedada malik pianoçudur. Onu yaxından tanıyanların hamısı bu fikirdədir. Bəzən bir həftənin içində 3-5 konsert verdiyi vaxtlar olub. Bütün konsertləri də canlı keçib. Ancaq həyat yoldaşı danışır ki, Zaurun bu uğurlarını gözügötürməyənlər çox olub. "Çoxları deyir ki, onun not savadı yoxdur. Amma Zaur Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbinin nəzəri bəstəkarlıq və xor diriyorluğu fakültələrini bitirib. Bütün not yazıları bu günədək Dövlət Televiziya və Radiyo Şirkətində qalıb. Adlarını çəkmək istəmədiyim musiqiçilər vardı ki, Zauru saatlarla çaldırır, muğamları ondan götürürdülər. Rəhmətlik Əhməd müəllim neçə dəfələrlə ona başa salır, məsləhət verirdi, amma o, qulaq asmırdı. Bəstəkar Ələkbər Tağıyevin əksər mahnılarını Zaur yazıb, çünki onun not savadı yox idi. Zaurun özünün də çoxlu mahnıları var".

"Mahınılarım çoxdur" - deyə pianoçu bildirir:

- Yaxşı da mahnılardır. Amma indi yaza bilmirəm, alınmır. Ən çox Bəxtiyar Vahabzadənin şeirlərinə mahnı yazmışam. Mahnılarımı rəhmətlik Gülağa Məmmədov, Zeynəb Xanlarova, Flora Kərimova, Rəsmiyyə Sadıqova, Elmira Rəhimova oxuyub. Amma indi... yorulmuşam. "Ağ çiçəyim" mahnısını indi dinləyəndə çox kövrəlirəm. Ürəyimə yatan mahnıdır. Olub-keçənlər indi xəyal kimi gəlir mənə. O vaxtlar heç nəyə ehtiyacım yox idi. Ancaq yazıb-yaradırdım. Mən xalqım üçün çalırdım. İlk növbədə də muğamlarımızı ifa edirdim. İndisə heç maraqlanan da yoxdur. O vaxt özümə qəsd edirdim, guya bu mənə çox lazımmış. Darıxıram, az qalır ürəyim partlaya. Yaxşı ki, bu piano var. Eşidirəm, qonşular deyirlər ki, buna bax, heç yorulmaq da bilmir. Günü sabah dəvət edən olsa, konsert verməyə hazıram.

Biganəlik deyilmi bu?

Aidə xanım danışır ki, Zaurun yolunda əngəl olanlar vaxtilə onu Əhməd Bakıxanovun ansamblından uzaqlaşdırıblar. Konservatoriyada oxuyanda da dəfələrlə "sən ansamblda çalırsan, sənə oxumaq olmaz" - deyə təhsilinə mane olublar. Əngəllərə baxmayaraq, Zaur konservatoriyanı əla qiymətlərlə başa vurub. Üstəlik, xarici dövlətlərdən, xüsusilə də İrandan, Türkiyədən Zaurun adına məktublar gəlirmiş. Ancaq həmin məktubları ailəsinə çatdırmırmışlar. "Hamı onunla maraqlanır, lent yazılarını istəyirdi. Mirzə İbrahimov bir gün dedi ki, ay balam, otaqda məktub əlindən tərpənmək olmur. Bütün bunlardan sonra Mirzə İbrahimovun təşəbbüsü ilə Zaur haqqında bir saatlıq veriliş hazırlayıb, İran və Türkiyəyə göndərdilər. 1959-cu ildə Mustafa Payan adlı bir müğənni İrandan onun üçün viza göndərmişdi, getməyə qoymadılar. Amma sonradan öyrəndik ki, bir yurnalist Zaurdan xəbərsiz onun lent yazılarını göndəribmiş İrana. Bax, beləcə, soyudurdular onu işdən. Heydər Əliyev adına Sarayda keçirilən bir çox konsertlərdə çox acınacaqlı hallar baş verirdi. Məsələn, Zaurun çıxışı zamanı çox vaxt mikrofonları söndürürdülər. Auditoriya səsi eşitmədiyi üçün çığır-bağır salırdı. Elə vaxt olurdu ki, onun konsertlərini təxirə salırdılar. Zaurun haqqında çox şayiələr yayırdılar. Həmişə də rəhmətlik Hafiz Baxış ona öyüd-nəsihət verirdi ki, belə şeylərə baş qoşma, öz işinlə məşğul ol. Ancaq Zaur çox həssas adam idi. Plastinkasını buraxdırmaq istəyirdi. Hər şey də hazır idi - "Bayatı Şiraz", "Rahab", "Orta Mahur", "Çahargah", "Humayun" və "Şur" muğamlarını lentə yazdırmışdı. Amma Mədəniyyət Nazirliyinin teatr və musiqi müəssisələri idarəsinin rəhbrliyi cavab olaraq gələcəkdə imkan daxilində onun istəyini nəzərə alacaqlarını bildirmişdi. Məktublar indi də məndədir, saxlamışam. Biganəlik deyilmi bu?"

İllərdən bəridir ki, Zaur Əliyev və ailəsi bu suala cavab axtarır. Həmişə ürək ağrısı ilə "Əhməd müəllimin ölümü Zauru yetim qoydu" deyirlər. Söz düşəndə Zaur özü də "Əhməd müəllim mənim kisəmdən getdi..." - deyə təəssüfünü gizlətmir.

"Fəxri ad almağa gələndə də Zaur yaddan çıxırdı" - deyə Aidə xanım şikayətlənir: Neçə dəfə televiziya ilə konserti veriləndə onu Əməkdar artist kimi təqdim ediblər. Amma sonradan elan ediblər ki, səhv düşüb. 1990-cı ildə fəxri ad verilməsi ilə bağlı Mədəniyyət Nazirliyinə müraciət edilmişdi. O vaxt incəsənət işləri baş idarəsinin rəis müavini Elmira Əliyeva cavab göndərmişdi ki, Zaura ad verilməsi üçün o, Mədəniyyət Nazirliyi sistemində işləməlidir, Dövlət Radio və Televiziya Verlişləri Komitəsi də nazirliyə tabe deyil. Qəribə məntiqdir, elə deyilmi? Halbuki bu adam 1965-ci ildən 1982-ci ilədək Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində Azərbaycan folklor və müasir rəqs musiqilərinin ifaçısı kimi konsertmeystr işləyib. Bunlar istər-istəməz Zaura təsir göstərirdi".

Aidə xanım danışır ki, həyat yoldaşına fəxri ad, prezident təqaüdü almaqdan ötrü Polad Bülbüloğlunun nazir işlədiyi dövrdə dəfələrlə Mədəniyyət Nazirliyinə məktub ünvanlasalar da, cavabsız qalıb. Sonradan təzə bir ümidlə sözügedən ünvana üz tutsalar da, məktubları yenə əllərində qalıb.

Unudulan yubiley

"Zaur 80-ci ildə Mədəniyyət və İncəsənət İnstitutunda xalq rəqsləri üzrə müşayiətçi işləyirdi. O vaxt onu işləmək üçün televiziyaya çağırdılar. Onda televiziyanın sədri Qurban Yusifzadə idi. Zaura demişdilər ki, biz sənə fəxri ad verə bilmirik. Sən gərək burda işləyəsən ki, biz sənə ad verək. O da televiziyada işləməyə başladı. 90-cı ilə qədər o, bütün konsertlərdə iştirak edirdi. Fəxri ada gələndə isə vermirdilər. 1981-ci ildən bəri gözləyirik ki, Zaura nə vaxt fəxri ad verəcəklər".

Pianoçunun ailəsi indi çox çətin vəziyyətdə yaşayır. Z.Əliyevin səhhəti qaydasında olmasa da ansamblın konsertlərində yenə də çalır. İşləməyə qüvvəsi, həvəsi sonsuzdur: "Bizə nə yardım edirlərsə, onunla dolanırıq. Təqaüd alırıq, bir də Mədəniyyət Fondu hər ay yardım göstərir. Xəstələnəndən sonra Zaurun əli hər şeydən soyuyub. Kömək eləyən olsa, indi də çox çalar. Ancaq heç bir kömək yoxdur. Dostlarından da heç kim yanına gəlib-getmir. Zaur vaxtilə çalanda hamı onun başına yığışardı. İndi hanı o adamlar?"

Səhhəti qaydasında olmayan pianoçuya bu gün qayğı lazımdır. Əlbəttə, qayğı deyəndə, sponsor köməyini nəzərdə tutmuruq. Onsuz da bu, onun kimi adamların adı ətrafında mümkün olan şey deyil. Çünki bizdə Zaur Əliyev kimi adamlar üçün hesablanmayan "mərhəmət hissi" reklam çarxlarına söykənib. Tanınmış pianoçuya yalançı "mərhəmət" yox, dövlət qayğısı lazımdır. Ehtiyacı olmayan və mədəniyyətimizdə heç bir layiqli xidməti olmayan "sənətçi"lərə göstərilən qayğıdan. Çünki Zaur Əliyevin bu qayğıya daha çox ehtiyacı var. Həm maddi, həm də mənəvi baxımdan...

"Noyabrın 9-da Zaurun 70 yaşı tamam oldu. Onun yubileyini qeyd etdirmək və ya fəxri ad, təqaüd almasına nail olmaqdan ötrü mətdəniyyət və turizm nazirinin qəbulunda oldum. Məni diqqətlə dinləyən nazir "yubileyini keçirərik, mükafat da verərik" - deyə bildirdi. Ancaq heç bir səs-səmir yoxdur. Ən kədərli hal budur ki, Zaurun yubileyi uzun illər çalışdığı doğma televiziyanın da yadına düşməyib".

Kaspi.- 2007.- 13 noyabr.- S. 16.