Xilas
olunmuş gözəlliklə
görüş
"Xilas olunmuş" həm Bakıdakı Muzey
Mərkəzində təşkil olunan respublikanın
bərpaçı rəssamlarının yubiley sərgisinin,
həm də təşkilatın 50 illiyi ilə əlaqədar
əməkdar incəsənət xadimi Ziyadxan Əliyevin yeni
yazdığı kitabın adıdır.
Tamaşaçılar əvvəlcə kitabın
təqdimatında iştirak edib, sonra isə sərginin
ekspozisiyasına baxıblar.
Sərginin açılışında
iştirak edən mədəniyyət və turizm naziri
Əbülfəs Qarayev 50 il əvvəl ölkədə
bərpaçılığın əsasının qoyulduğunu
qeyd etməklə unikal peşə sahiblərinin mənəvi
sərvətlərimizin qorunmasında və gələcək
nəsillərə ötürülməsində müstəsna
xidmətlərinin olduğunu vurğulayıb. Muzey
Sərvətləri və Xatirə Əşyalarının
Elmi Bərpa Mərkəzinin direktoru Zərifə Məlikova
isə kollektivin keçdiyi elmi - praktiki yaradıcılıq
yolundan söz açıb. „örkəmli
sənətşünas Rasim Əfəndiyev və
tanınmış ziyalı, alim Teymur Bünyatov da
bərpaçılıq peşəsinin
əhəmiyyətindən söz açaraq Azərbaycanda
mədəni irsin mühafizəsində bu peşənin
önəmli rol oynadığından danışıblar.
İran İslam Respublikasından yubiley tədbirlərinə
dəvət olunan Mömün Mündex Mömünzadə
beynəlxalq tədbirlərdə azərbaycanlı
bərpaçıların fəaliyyəti ilə
tanış olduğunu dilə gətirib, Bakıda onların
əyani olaraq yüksək professionallıqlarına
şahidlik etdiyini söyləyib və həmkarlarına
uğurlar arzulayıb. Sonda isə lenti kəsilən sərgi
salonu çoxsaylı tamaşaçılara
bərpaçıların keçdiyi yarım əsrlik yolu
izləməyə, bərpaçı əllərinin
nəyə qadir olduğunu əyani görməyə imkan
verib.
Bu yol gənc rəngkar-rəssam Fərhad
Hacıyevin (1929-1987) 1954-1957-ci illərdə Moskvada
B.İ.Surikov adına Dövlət Rəssamlıq
İnstitutunda məşhur bərpaçı rəssam
İ.E.Qrabarın təşkil etdiyi Ümumittifaq
bərpaçılar kursunda təhsil alıb Bakıya
qayıtmasından başlanıb. Təhsilini başa vurub
vətənə dönən F.Hacıyev Azərbaycan
Dövlət İncəsənət muzeyində
bərpaçı rəssam vəzifəsinə qəbul
olunub. O vaxtlar həm ölkənin baş muzeyində,
eləcə də paytaxtdakı digər aparıcı
muzeylərdə bərpaya ehtiyacı olan əsərlər
kifayət qədər idi. Başqa sözlə desək, onun
işə başlaması, professional vərdişləri
nümayiş etdirməsi üçün bərpa
materialı duyulası qədər çox idi. Lakin o, daha
çox təhlükəli vəziyyətdə olan səkkiz
rəngkarlıq əsərindən Qərbi Avropa
rəssamlıq məktəbinə mənsub olan
rəssamın "Monastır apteki" tablosunu seçir.
Naməlum rəssamın əsəri olan bu
lövhə ölçü etibarilə çox böyük
olmasa da bərpaçı-rəssamın onun
üzərində işi düz 1962-ci ilə kimi
çəkir. Ancaq beş illik zəhmət hədər getmir
və sənətsevərlər "Monastır apteki"ni
ekspozisiyada yenidən görəndə onun xilaskarına
"afərin" deyirlər.
Bərpaçı-rəssamın ilk uğuru diqqətdən
kənarda qalmadı. Tezliklə tək ştat vahidi
artırıldı və muzeyin nəzdində
Mərkəzdə Bədii Bərpaçılıq
Emalatxanası (1971-1980-ci illər) fəaliyyət
göstərməyə başladı. Ölkədə
bərpaçılıq sahəsindəki boşluğun
doldurulması üçün demək olar ki,
qətiyyətli addım atılmış oldu.
Bərpaçı rəssamların 1978-ci ildə
təşkil olunan 1-ci sərgisində 223 sənət
əsərini həyata qaytardıqları barədə hesabat
verən sənətkarlar bu boşluğu qismən
doldurduqlarını əyani olaraq sübut etmiş oldular. Bu
əsərlərin 170-ə qədərini isə təkcə
Fərhad Hacıyev bərpa etmişdi. Onunla birlikdə
Rəhim Tənehi, Ələsgər Əliyev, Rafiq
Əsgərov və „ülşən
Hacıyeva da çalışırdılar. Onların
səyi ilə Azərbaycan Dövlət
İncəsənət Muzeyi, Şirvanşahlar sarayı
Dövlət Tarixi-Memarlıq Muzey Kompleksi, Azərbaycan
Dövlət Din Tarixi Muzeyi, Azərbaycan Dövlət Tarix
Muzeyi və digər mənəvi sərvət saxlanclarına
məxsus neçə-neçə eksponat bərpa olunub muzey
ekspozisiyalarında əvvəlki yerlərini tutdular.
1973-cü ildən İçəri
Şəhərdə yerləşən Bəylər
məscidi emalatxanaya verilir. 1980-ci ildən isə bərpa
ocağına elmi status verməklə qurum Muzey Sərvətləri
və Xatirə Əşyalarının Elmi-Bərpa
Mərkəzinə çevrilir. Burada artıq elmi-tədqiqat
işləri aparılır, rəngkarlıq, qrafika,
xalça və xalça məmulatları, ağac və
metal üzrə bərpa işləri görülürdü.
Artıq qısa müddətdə öz sözünü
deməyə imkan tapan Mərkəz o vaxt keçmiş
SSRİ məkanında Moskva, Sankt-Peterburq və Vilnüs
şəhərlərindən sonra dördüncü idi,
Qafqazda isə bu günə kimi də yeganədir. Burada
bərpa işlərini öz peşəsini dərindən
bilən 30-a qədər yüksək dərəcəli
sənətkar yerinə yetirir. İndiyə qədər Elmi
Bərpa Mərkəzində 9 mindən artıq
müxtəlif muzey eksponatları bərpa və konservasiya
olunub, muzeylərə qaytarılıb. Onların arasında
tanınmış Qərbi Avropa və rus
rəssamlarının əsərləri, Şərq
miniatürləri, Azərbaycan təsviri sənətinin
tanınmış simalarının rəngkarlıq və
qrafika əsərləri, dekorativ-tətbiqi sənət
nümunələri vardır. ƮSustermansın
"F.Mediçinin portreti", A.Brouvernin "Cərrahın
yanında", İ.Samokisuninin "Döyüş",
İ.Ayvazovskinin "Aylı gecə". V.Tropinin
"Səyyah", İ.Brotskinin "Hacı Zeynalabdin
Tağıyevin portreti", Ə.Hüseynzadənin
"Şeyxülislamın portreti", B.Kəngərlinin
"Naxçıvanda məscid" əsərləri və
s. qəbildəndir.
Azərbaycan bərpaçılıq
məktəbindən söz açanda onun parlaq
səhifələrindən birini təşkil edən
"Hacı Zeynalabdin Tağıyevin portreti"
əsərindən danışmamaq qeyri-mümkündür.
Xoş bir təsadüf onu öz xilaskarı - ölkənin
ilk bərpaçı-rəssamı Fərhad Hacıyevlə
"görüşdürüb"... F.Hacıyev etirazlara
baxmayaraq, onu təcili bərpa etməyi qərara alır.
Muzeyin rəhbərliyi "qadağalı" bu inventarı
bərpa etdirmək istəməsə də onun onsuz da ekspozisiyada
göstərilməyəcəyini bəhanə gətirsə
də rəssam inadkarlıq göstərərək
nəhayət onları razı sala bilir.
Bərpaçıların yubiley
sərgisində göstərilən maraqlı taleli
əsərlər çoxdur. P.Klasın "Natürmort",
ƮDüprenin
"Meşə kənarında", F.Halsın "Kişi
portreti" bu qəbildəndir. Belə ki, onların həyata
qaytarılmasında sənətşünaslar və bərpaçılar
yüksək professionallıq nümayiş etdiriblər. Bu
yöndə bərpaçılardan Natiq Cəfərov və
Ələsgər Əliyev xüsusi fərqləniblər.
Elm sənətinin elm şöhrəti
olduğunu yaxşı bilən bərpaçılar
Mərkəzə daxil olan dekorativ-tətbiqi sənət
nümunələrinə xüsusi qayğı ilə
yanaşırlar. Bu mənada Bəsti xanım Əliyeva və
Ruhəngiz Əliyevanın bərpa etdikləri
tikmələrin, geyim atributlarının, Zibi xanım
Hüseynovanın "ikinci həyat" verdiyi xaqaların,
Çingizxan Əliyevin həyata qaytardığı miş
məişət əşyalarının adını
çəkmək olar.
Mədəniyyətşünaslıq
üzrə elmi metodiki əməkdaşların
iştirakı ilə qurulan xatirə muzeyindən
gətirilən ekspozisiyada məşhur simaların izini
yaşadan əşyalar da çoxluq təşkil edir.
Ü.Hacıyev, C.Məmmədquluzadə, ƮMəmmədəliyev,
Ə.Əzimzadə və başqalarına aid memorial
əşyalar yüksək səviyyədə bərpa
olunduğundan bu gün minlərlə tamaşaçıya
zövq verməkdə, duyğularını
qanadlandırmaqdadır. Bu sahədə bərpaçılardan
Natiq Baxışovun, Xatirə Tağıyevanın,
Cavanşir Cavadovun, Aydın Qurbanovun xidmətlərini
xüsusi qeyd etmək lazımdır.
Ədalət.-2007.- 19 oktyabr.- S.6.