Bir şə­cə­rə­nin da­va­mı

 

Azər­bay­can sə­nət ta­ri­xin­də bir nəs­li təm­sil edən ko­ri­fey si­ma­lar is­te­dad­lı ola­raq bu şə­cə­rə­nin da­vam­çı­sı­na çev­ri­lir­lər. Bu ge­ne­tik xa­rak­ter da­şı­sa da, onun ar­xa­sın­da sə­nə­tə olan bö­yük sev­gi alo­vu özü­nü bü­ru­zə ve­rir. Pro­fes­sio­nal sə­nət­kar ola­raq ye­tiş­mək və qey­ri-adi ifa tər­zi yo­lu ilə Azər­bay­can mu­si­qi­si­ni sə­nət­də təm­sil et­mək, söz­süz ki, da­xil­dən gə­lən is­te­dad­la ya­na­şı, əmək və zəh­mət nə­ti­cə­sin­də or­ta­lı­ğa çı­xır. Bu gün Azər­bay­can ta­ri­xin­də ye­tiş­miş ne­çə-ne­çə sə­nət­kar dün­ya­sı­nın izi­nə düş­dük­də hər bi­ri­miz­də fə­xa­rət his­si baş qal­dı­rır ki, xal­qın be­lə say­seç­mə öv­lad­la­rı ol­muş və özün­dən son­ra ye­ni bir nəs­li ye­tiş­dir­mə­yə qa­dir ol­duq­la­rı­nı sü­bu­ta ye­tir­miş­lər. Sə­nət ta­ri­xi­miz­də Bə­dəl­bəy­li, Mu­ra­do­va, Qa­sı­mo­va, Əfən­di­yev və on­lar­la be­lə so­yad­la­rı möv­cud­dur ki, on­la­rın nəs­li­nin ye­tiş­dir­di­yi si­ma­lar Azər­bay­can mə­də­niy­yət və in­cə­sə­nə­ti­ni in­ki­şa­fın­da bö­yük rol oy­na­mış­lar.

Dü­nən be­lə bir nəs­li təm­sil edən sə­nət­kar­lar­dan olan ma­est­ro Ni­ya­zi­nin do­ğum gü­nü idi. Ha­cı­bə­yov­lar nəs­li­nin ta­ri­xi bir şə­kil­də təm­sil edən ma­est­ro Ni­ya­zi dün­ya şöh­rə­ti qa­za­nan mu­si­qi xa­di­mi ola­raq dün­ya öl­kə­lə­rin­də sər­həd­lə­ri aşıb, Azər­bay­can mil­li nü­mu­nə­lə­ri­ni pro­fes­sio­nal­lıq­la təq­dim et­miş və öz əmə­yi­nin nə­ti­cə­sin­dən zövq al­mış­dır. Pro­fes­sio­anl mu­si­qi sə­nə­ti­nin ba­ni­si he­sab edi­lən Üze­yir Ha­cı­bə­yov nəs­lin­dən olan ma­est­ro Ni­ya­zi bu oca­ğın ye­tiş­dir­di­yi ifa­çı­lar sı­ra­sın­da özü­nə­məx­sus yer qa­zan­mış­dır. O, bəs­tə­kar, di­ri­jor, ifa­çı ki­mi sər­həd­lə­ri aşıb, tər­cü­mə­yə eh­ti­ya­cı ol­ma­yan bir sə­nət nö­vü­nü dün­ya xalq­la­rı­na təq­dim et­miş­dir. Ma­est­ro Ni­ya­zi, hə­qi­qə­tən də, Azər­bay­can mu­si­qi­si­nin in­ki­şa­fın­da xü­su­si xa­dim­lə­ri olan sə­nət­kar­lar sı­ra­sın­da­dır. Hər il ənə­nə­vi ola­raq onun adı­nı da­şı­yan və vax­ti­lə ya­şa­dı­ğı ev-mu­ze­yi­nə açıq qa­pı gü­nü elan edi­lir. Bu gün də bu ənə­nə­nin da­va­mı ola­raq Ni­ya­zi­nin ev-mu­ze­yin­də açıq qa­pı gü­nü təş­kil olun­muş­dur. Azər­bay­can pro­fes­sio­nal mu­si­qi sə­nə­ti­nin ən na­dir nü­mu­nə­lə­ri­nin ifa­çı­sı və ya­ra­dı­cı­sı olan ma­est­ro Ni­ya­zi­nin ev-mu­ze­yi onun şəx­si əş­ya­la­rı və ya­ra­dı­cı­lıq qa­le­re­ya­sı ilə zən­gin­dir. Bu­ra­da bəs­tə­ka­rın vax­ti­lə ya­zıb-ya­rat­dı­ğı əsər­lə­rin əl­yaz­ma­la­rı, no­ta kö­çür­dü­yü mu­si­qi nü­mu­nə­lə­ri, şəx­si əş­ya­la­rı ilə ya­na­şı, onun müx­tə­lif il­lər­də dün­ya­nın ən ta­nın­mış mu­si­qi­çi­lə­ri ilə olan fo­to­şə­kil­lə­ri və gö­rüş­lə­ri­ni əks et­di­rən ma­te­ri­al­lar da da­xil­dir. Bu mu­zey ma­est­ro Ni­ya­zi­nin bü­töv­lük­də fəa­liy­yə­ti­ni əks et­di­rən mü­əs­si­sə ki­mi fəa­liy­yət gös­tə­rə­rək, ne­çə-ne­çə Ni­ya­zi sə­nə­ti­nə vur­ğun olan, elə­cə də, onun sə­nət yo­lun­dan bəh­rə­lə­nən in­san­lar üçün bir ya­ra­dı­cı­lıq mək­tə­bi­nə çev­ri­lib. Mu­zey fəa­liy­yə­tə baş­la­dı­ğı gün­dən məhz bir ama­la xid­mət edib. Bu da Ni­ya­zi ir­si­nin təb­liğ və təd­qi­qi is­ti­qa­mə­ti­nə yö­nəl­miş­dir. Söz­süz ki, Ni­ya­zi ev-mu­ze­yi­nə tək­cə onun do­ğum və xa­ti­rə gü­nü ilə əla­qə­dar de­yil, ilin müx­tə­lif vaxt­la­rın­da bu­ra­ya baş çə­kir, ma­est­ro­nun ru­hu­nu bu otaq­la­rın ad-ha­va­sın­dan du­yur­lar. Bu­ra­da ya­ra­dıl­mış ab-ha­va ma­est­ro haq­qın­da qo­naq­la­ra çox şey­lə­ri de­yir. Hət­ta dün­ya­nın müx­tə­lif öl­kə­lə­rin­dən Azər­bay­ca­na qo­naq gə­lən şəx­lər be­lə Ni­ya­zi­nin ev-mu­ze­yi­nə baş çək­mək­dən məm­nun­luq du­yur­lar. Üze­yir Ha­cı­bə­yov, Zül­fü­qar Ha­cı­bə­yov, Ni­ya­zi-Ta­ğı­za­də-Ha­cı­bə­yov, Sol­tan Ha­cı­bə­yov, Çin­giz Ha­cı­bə­yov bir nəs­li təm­sil edən mu­si­qi­çi­lər­dir. Söz­süz ki, on­la­rı bir­ləş­di­rən mu­si­qi sə­nə­ti­nə olan mə­həb­bət ol­muş­dur. La­kin hər bi­ri­nin özü­nə­məx­sus ya­ra­dı­cı­lıq yo­lu və qa­yə­si müx­tə­lif janr­la­ra üz tut­ma­la­rı­na sə­bəb ol­muş­dur. Bu nə­sil­də di­ri­jor ki­mi fəa­liy­yət gös­tə­rən Ni­ya­zi Ha­cı­bə­yov di­ri­jor­luq sə­nə­ti­nin ən yük­sək zir­və­si­nə qə­dər yük­sə­lə bil­miş, no­va­tor­çu­lu­ğu ilə dün­ya klas­si­ka­sın­da öz möh­rü­nü vur­muş­dur. Onun şa­xə­li və məz­mun­lu sə­nət yo­lun­da Azər­bay­can ta­ri­xi­nə iz sa­lan ne­çə-ne­çə əsər­lər da­ya­nır. Bu əsər­lə­rin hər bi­rin­də klas­sik­lik, möh­tə­şəm­lik özü­nü gös­tə­rir. Bey­nəl­xalq mü­sa­bi­qə­lər la­rea­tı, Sta­lin mü­ka­fa­tı lau­rea­tı, Azər­bay­can Döv­lət mü­ka­fa­tı lau­rea­tı, C.Ne­ro mü­ka­fa­tı lau­rea­tı olan Ni­ya­zi öz par­laq is­te­da­dı­nı 1938-ci il­də Mosk­va­da Azər­bay­can in­cə­sə­nə­ti gün­lə­rin­də gös­tər­mə­yə qa­dir ol­muş­dur. Be­lə ki, Üze­yir Ha­cı­bə­yo­vun "Ko­roğ­lu" ope­ra­sı­nın ta­ma­şa­ya qo­yul­ma­sı­na qə­rar ve­ril­di­yi za­man bəs­tə­kar tə­sa­dü­fən xəs­tə­lən­miş və bu sə­fə­rə ge­də bil­mə­miş­dir. Be­lə bir mə­su­liy­yət­li bir iş gənc di­ri­jor 28 yaş­lı Ni­ya­zi­yə hə­va­lə olun­muş­dur. Bu mə­su­liy­yət­li işin öh­də­sin­dən uğur­la gə­lən Ni­ya­zi çox keç­mir ki, Üze­yir Ha­cı­bə­yo­vun və di­gər bəs­tə­kar­la­rın əsər­lə­ri­nə di­ri­jor­luq et­mə­yə baş­la­yır. O, Üze­yir Ha­cı­bə­yo­vun "Ar­şın mal alan", Müs­lüm Ma­qo­ma­ye­vin "Nər­giz" və di­gər be­lə əsər­lə­rə di­ri­jor­luq et­mək­lə ta­ma­şa­la­rın uğur­la keç­mə­si­nə na­il ol­muş­dur. Ma­est­ro Ni­ya­zi­nin ev-mu­ze­yin­də bu afi­şa­lar, sə­nət­kar­la bağ­lı ya­zıl­mış sə­tir­lər onu müx­tə­lif kon­sert sa­lon­la­rın­da­kı çı­xış­la­rı­nı əks et­di­rən fo­to­lar Ni­ya­zi sə­nə­ti­nin işıq­lan­ma­sı­na kö­mək edir. Bey­nəl­xalq mü­ka­fat­lar lau­rea­tı olan ma­est­ro "Xos­rov və Şi­rin", "Çit­ra" ba­let­lə­ri­nin, sim­fo­ni­ya­la­rı­nın, mah­nı­la­rı­nın, 25-dək ki­no­fil­mə ya­zıl­mış mu­si­qi­lə­rin mü­əl­li­fi ki­mi za­ma­nın ax­ta­rış­la­rın­da özü­nün po­ten­sia­lı­nı üzə çı­xa­rıb, bi­ri di­gə­rin­dən ta­ma­mi­lə fər­qi məz­mun və ide­ya­da olan nü­mu­nə­lə­ri sə­nət ta­ri­xi­nə əbə­di ola­raq həkk edir. Ta­nın­mış mu­si­qi xa­dim­lə­ri hər za­man Ni­ya­zi ir­si­ni yük­sək qiy­mət­lən­di­rə­rək, bə­dii cə­hət­lə­rin mü­kəm­məl­li­yi­ni, es­te­tik də­yər­lə­rə ma­lik ol­du­ğu­nu qeyd et­miş­lər. Qa­ra Qa­ra­yev, Fik­rət Əmi­rov ki­mi sə­nət­kar­la­rın onun haq­qın­da yaz­dı­ğı mo­noq­ra­fi­ya­lar­da bu və ya di­gər fi­kir­lər qa­ba­rıq şə­kil­də təs­vir edi­lir. Ey­ni za­man­da, S.Rix­ter, L.Obo­rin, S.Rost­ro­po­viç, N.Rix­len ki­mi mu­si­qi­çi­lə­rin ona olan sə­mi­mi mü­na­si­bə­ti Ni­ya­zi şəx­siy­yə­ti və sə­nə­ti ilə əla­qə­li­dir. Əgər ma­est­ro­dan bu də­yər­lə­ri kəsb et­mə­səy­di­lər, o za­man bö­yük sə­nət­kar­la­rın onun­la ya­xın mü­na­si­bə­ti, sə­nət mü­ha­ki­mə­lə­ri baş tut­maz, Ni­ya­zi­nin fəa­liy­yə­ti ilə bağ­lı çox də­yər­li fi­kir­lə­rin mü­əl­li­fi­nə çev­ri­lə bil­məz­di­lər. Qeyd edim ki, Ni­ya­zi həm də bö­yük sə­nət­kar­la­rın əsər­lə­ri­nə di­ri­jor­luq et­miş­dir. Be­lə ki, o, Qa­ra Qa­ra­ye­vin üçün­cü skrip­ka kon­ser­tin­dən baş­qa, de­mək olar ki, bü­tün əsər­lə­ri­nə Ni­ya­zi di­ri­jor­luq et­miş­dir. Hət­ta Qa­ra Qa­ra­ye­vin "Ley­li və Məc­nun" sim­fo­nik poe­ma­sı­nın di­ri­jo­ru Ni­ya­zi ol­muş­dur. Ni­ya­zi­nin ev-mu­ze­yin­də yer al­mış Qa­ra Qa­ra­ye­vin fo­to­şək­li­nin ar­xa­sın­da ya­zıl­mış bu söz­lər diq­qət­dən ya­yın­mır. "Mə­nim "Yed­di gö­zəl"imi ye­ni­dən qay­tar­maq dos­tum və qar­da­şı­ma nə­sib ol­muş­dur". Ma­est­ro "Şur", "Kürd ov­şa­rı" sim­fo­nik mu­ğam­la­rı­nın ma­hir di­ri­jo­ru ki­mi də öz və­zi­fə­si­ni la­yi­qin­cə ye­ri­nə ye­tir­miş­dir. Bu əsər­lə­rin mü­əl­li­fi olan Fik­rət Əmi­rov onun sə­nə­ti­ni yük­sək qiy­mət­lən­dir­miş­dir. Ni­ya­zi­nin əsər­lə­rin­də qəh­rə­man­lıq, yük­sək hu­ma­nizm his­si, mə­həb­bət ki­mi də­yər­lər öz ye­ri­ni al­mış və la­yiq­li bir şə­kil­də din­lə­yi­ci­lə­ri­nə təq­dim olun­muş­dur. Uzun il­lər mu­si­qi sə­nə­tin­də fə­da­kar­lıq gös­tə­rib, sə­nət­də yer qa­zan­mış ma­est­ro əsər­lə­ri­nin bir qis­mi no­ta kö­çü­rül­mə­miş hal­da şəx­si ar­xi­vin­də sax­la­nıl­mış, la­kin za­man ye­tiş­dik­cə əsər­lə­ri onun ir­si­ni təd­qiq edən şəxs­lər tə­rə­fin­dən üzə çı­xa­rı­la­raq mu­si­qi­çi­lə­rə təq­dim olun­muş­dur. Bu gün də Ni­ya­zi ir­si tam ola­raq bi­zə təq­dim olun­ma­yıb. Onun hə­lə ne­çə-ne­çə ar­xiv­lər­də sax­la­nı­lan əl­yaz­ma­la­rı var ki, nə vaxt­sa hə­min əsər­lər no­ta kö­çü­rü­lə­cək­dir. Bu gün Ni­ya­zi­nin ev-mu­ze­yi­nə gə­lən hər kəs Ni­ya­zi ir­si ilə ta­nış ol­maq­la ya­na­şı, onun mu­si­qi­sin­dən par­ça­la­rı da din­lə­yə bil­di­lər.
   

Səs.- 2008.- 21 avqust.- S. 12.