Bayramova Z.

Azərbaycan kinematoqrafiyasında Heydər Əliyev fenomeni

Cəmil Quliyev: “Heydər Əliyev “Babək” və Nəsimi“ kinofilmlərinin istehsalatı prosesində çəkiliş üçün xüsusi vəsait ayırmışdı”

Azərbaycan kinematoqrafçıları böyük əhəmiyyətli, həyati mövzulara müraciət edərak, estetik tədbirlərə cavab verə biləcək filmlər çəkmiş, onların dünya miqyasına çıxarılmasına lazımi şərait yaradılmışdır. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin Azərbaycan kinematoqrafiyasının inkişafında rolu çox böyük olmuşdur. O, incəsənət növləri arasında kinonu çox yüksək qiymətləndirmiş, Azərbaycan kinematoqrafiya xadimlərinin xalqımızın keçmiş və müasir həyatından onlarca yüksək keyfiyyətli ekran əsərləri yaratdıqlarını xüsusi vurğulamışdır. Azərbaycan kino sənətinə göstərilən diqqət və qayğı ilə bağlı Dövlət Film Fondunun direktoru, Əməkdar incəsənət xadimi Cəmil Quliyev fikirlərini belə bölüşdü:

- Ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycan Kommunist Partiyasının birinci katibi işlədiyi dövrlərdə, eləcə də, Dövlət Təhlükəsizük Komitəsində çalışdığı zaman Azərbaycan kinemotoqrafiyasına böyük diqqət və qayğı ayırmışdır. Azərbaycanın kino sənətinin inkişafı, demək olar ki, onun adı ilə bağlıdır. İlk olaraq onu qeyd edim ki, sovet dövrünün ən sərt illərində birinci katib olmamışdan əvvəl Azərbaycan oğlu, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin bəraət qazanmasında xüsusi rol oynamışdır. 1956-cı ilə qədər Mehdi Hüseynzadə vətən xaini kimi qələmə verilmiş, ümummilli liderin araşdırmaları və qətiyyəti nəticəsində bütün həqiqətlər aşkara çıxarılmışdır. Mehdi Hüseynzadənin bəraət qazanmasından sonra onunla bağlı film çəkilməsinə göstəriş verilmişdir. "Uzaq sahillərdə" filmi məhz Heydər Əliyevin xüsusi təşəbbüsü ilə ekranlaşdırılmışdır. 1969-1970-ci illərdə "Bir cənub şəhərində" filminin ekranlara buraxılması ilə bağlı qətiyyətli baxışları və mövqeyi nəticəsində addımlar atmış, çox gərginlikdən sonra ekran əsəri öz taleyini yaşamışdır. Bu, bizim Azərbaycan kino sənətində ən dəyərli filmlər sırasındadır. Sovet ideologiyası belə filmlərin nümayişinə qəti qadağa qoymuşdu.

Azərbaycanda bu filmin ərsəyə gəlməsi və təqdim olunması maneələrlə üzləşmişdi.

Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi kinemotoqrafiya sahəsində bir oyanış yaratdı. Onun təşkilatçılığı ilə Azərbaycanda, eləcə də, bölgələrdə kinoteatrlar yaradıldı, kino bazaları təsis olundu. Azərbaycan kinosunun maddi-texniki bazasının təkmilləşdirilməsi və inkişafı ilə bağlı xaricdən müəyyən avadanlıqların gətirilməsi Heydər Əliyevin təşəbbüsü nəticəsində reallaşdı. 1976-cı ildən bu günə qədər istehsalat prosesində işlətdiyimiz avadanlıqlar Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə alınmış texniki vəsaitlərdir. Heydər Əliyev təkcə kino bazasının təkmilləşdirilməsi və inkişafı ilə fəaliyyətini məhdudlaşdırmır, eyni zamanda, bu sahədə çalışan yaradıcı insanların maddi və mənəvi təminatını da diqqət mərkəzində saxlayırdı. Belə ki, bir-birinin ardınca yaradıcı və texniki işçilərə fəxri adların, mükafatların verilməsi Heydər Əliyevin mədəniyyət siyasətində əsas xəttini təşkil edirdi. Onu da qeyd edim ki, Azərbaycan filmlərinin dünya miqyasına çıxmasında müxtəlif festival və müsabiqələrdə yer almasında bu müdrik insanın fəaliyyəti önəmlidir.

1979-cu ildə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə rejissor Rasim Ocaqov tərəfindən "İstintaq" filmi çəkildi və həmin ekran əsəri SSRİ dövlət mükafatına layiq görüldü. Çox keçmir ki, Heydər Əliyev Azərbaycan tarixi ilə bağtı əsərlərin yaranmasına diqqət yönəldir və onun sovet hakimiyyəti dövründə xüsusi dəstəyi ilə çəkilən "Dədə Qorqud", "Nəsimi", "Babək" kimi filmlər Azərbaycanın tarixi şəxsiyyətlərinin həyat və fəaliyyətini əks etdirir. Sözsüz ki, o illərdə milli-mənəvi dəyərləri əks etdirən filmlərin ekranlara yol açmasına ciddi nəzarət qoyulurdu. Onu da bildirim ki, O, "Babək" və "Nəsimi" kinofilmlərinin istehsalatı prosesində çəkiliş üçün xüsusi vəsait ayrılmışdı. Dövlət hesabına çəkilən filmlərin hər biri çox uğurlu səhnə talelərini yaşadı. Heydər Əliyevin Moskvada çalışdığı illər və sonrakı proseslər göstərir ki, Heydər Əliyev qədər Azərbaycan kinemotoqrafiyasına diqqət yetirən rəhbər olmamışdır. Belə ki, hakimiyyət dəyişdikdən sonra 1993-cü ilə qədər dövlət sifarişi ilə hansısa bir film ərsəyə gəlməmiş və hətta filmlərin çəkilişinə belə qayğı göstərilməmişdir.

Azərbaycan kinematoqrafiyasının istehsalı olan filmlər sırasında Heydər Əliyevə də həsr olunmuş filmlər müstəsnadır. Belə ki, N.Səfərovun ssenarisi əsasında operator O.Şıxəliyevin çəkdiyi "Hamıya nümunə olan ömür yolu" Heydər Əliyevin 1990-cı ildən sonrakı fəaliyyəti öz yığcam ekran ifadəsini tapmışdır. Son illərdə ssenarist və kinorejissor Vaqif Mustafayevin Heydər Əliyevm fəaliyyətindən bəhs edən silsilə filmləri diqqəti cəlb edir. Xüsusən, onun çəkdiyi "Həqiqət anı" filmi tamaşaçıların marağına səbəb olmuşdur. Bundan başqa, o, Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyətinə həsr olunmuş 12 seriyalı "Heydər Əliyev" filminin 9 seriyasını çəkib. "General", "Birinci", "Moskva. Krem!", "Lider", "Tale", "Əsil məhəbbət haqqında", "Bir həsədin tarixi", "Professional", "Patriot".

Onlardan "Əsil məhəbbət haqqında" filmi böyük uğur qazanıb. Bu film Moskvada keçtrilən 4-cü Avrasiya teteforumunda əsas və xüsusi mükafata layiq görülüb. "Bir həsədin tarixi" filmi 2002-ci ildə Yekaterinburqda keçirilən sənədli filmlər festivalında əsas mükafatlardan birini, Moskvada keçirilən 5-ci Avrasiya Teleforumunda "Qran-Pri" mükafatına layiq görülüb. Bu filmlər müxtəlif ölkələrdə böyük uğurla nümayiş etdirilib. Bakıda məşhur dünya neft şirkətləri ilə bağlanmış saziş Vaqif Mustafayein "Əsrin sazişi" filmində öz əksini tapmışdır.

Səs.- 2008.- 13 dekabr.- S. 12.