Hüseynzadə X.

 

Nəriman Əbdülrəhmanlı: “Göz qabağında olmaq xarakterimə yaddır


Nəriman Əbdülrəhmanlı Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi səhifələrinə adı həkk olmuş yazıçılarımızdandır. Kino yaradıcılığı sahəsində, publisistikada, nəsrdə, tərcümədə incəsənətimizə, ədəbiyyatımıza əvəzsiz töhfələr vermiş N.Əbdülrəhmanlı ilə 50 illik yubileyi ərəfəsində həmsöhbət olduq...

   

   
- 50 ilin hesabatını necə verdiniz?

   
- Bu hesabatı yazı-pozu ilə verdim. Bir neçə tərcümə işini başa çatdırdım, dördcildlik "Azərbaycan kino sənəti tarixi" işini tamamladım, 2 yeni hekayə yazdım böyük bir yazı üzərində işimi davam etdirdim.

   - Neçə illərdən bəri Arif Mustafazadənin "Qaraçuxa nağılı"nı, Saday Budaqlının "Mədət"ini, Afaq Məsudun "İzdiham"ını, Yaşarın "Yeddi"sini, Eyvaz Əlləzoğlunun "Doğum"unu, Əlabbasın "Köhnə kişi"sini, Səfər Alışarlının "Gavur"unu, Fəxri Uğurlunun esselərini, Dilsuzun "Yol"unu... yazmaq istəmişəm; amma gecikdiyimi görüb "Yelçəkən"i "İşıqsızlıq"ı, "Kişi qırığı"nı, "Göy adamı"nı, "Dönəlgə"ni yazmışam - qismətdən qaçmaq olmaz". Bu etirafınızı bir nəslin yaradıcılığına verilən müsbət qiymət kimi yoza bilərikmi?

   
- Həqiqətən sadaladığınız əsərlər mənim yazmaq istədiklərimdir. Lakin qeyd etdiyiniz kimi, onları yazmaqda gecikdim. Mənə elə gəlir ki, o əsərlər 80-cı illər ədəbi nəslini xarakterizə edir. O əsərlərin hər biri ayrı-ayrılıqda nəsrimizin gözəl nümunələridir. Doğrudan da o əsərləri yazmaq istəyərdim. Yəqin qismət belə imiş ki, onların hərəsinin öz müəllifi var. Buna baxmayaraq, mən öz taleyimə çıxan yazıları yazmışam... "Dönəlgə", "Göy adamı" mənim ilk nəşr edilmiş kitabıma daxil olan hekayələrdir. Ondan sonra yazdığım roman hekayələr yazmaqda gecikdiyim, yazmağa məcbur olduğum qismətimə çıxan yazılardır.

   - Romanlarınızı birləşdirən bir neçə xüsusiyyət var: reallığa söykənmək, hadisələrin alt qatını ustalıqla açmaq, obraz yaratmaq məharəti sairə. Eyni zamanda "Könül elçisi" "Yalqız" romanınızı birləşdirən motiv kimi tənhalıq mövzusunu da bura əlavə etmək olar. Maraqlıdır, tənhalıq yazıçını həyatda necə təqib edir?

   
- Mənə elə gəlir ki, hər bir yaradıcı adam kütlənin içərisində olanda da tənhadır. Tənhalıq yaradıcı adamların taleyidir, qaçılmaz xarakter xüsusiyyətlərindən biridir. "Yalqız" tənha adamın yaşantılarıdır. Bu yaşantılara bir az fərqli aspektdən yanaşmaq lazımdır. Tənha adamın bütün həyatını, yaşantılarını xəstə olduğu 3 gün ərzində göz önündən keçirməsi, yaşadığı ömrə qiymət verməsi, ömrü dəyərləndirməsi axırda kor kimi addım atması yəqin ki, tənhalığı xarakterizə edən xüsusiyyətlərdən biridir. "Könül elçisi"ndə tənhalığa bir az fərqli aspektdən yanaşmışam. Burda daha çox məcburi tənhalıq, yəni vətən nisgili qabardılır. "Könül elçisi"ndə vətəndən kənarda yaşayan, doğma el-obasından, yurdundan ayrı düşmüş bir insanın məcburi tənhalığı əks olunur. Oruc bəy bu yolu könüllü olaraq seçməyib. Onun missiyası uğursuzluqla nəticələndiyi üçün o, bu mühitdə məcburən yaşamalı olub. "Yalqız"dakı tənhalıq isə insanın özünün bir fərd, xarakter kimi seçdiyi taledir.

   - Bir bədii filmin, yeddi sənədli kinofilmin, 30-dan çox sənədli televiziya filminin ssenari müəllifi kimi Azərbaycan kino sənətinə öz töhfələrinizi vermisiniz. Kino yaradıcılığı həyatınıza, ümumən yaradıcılığınıza necə təsir edib?

   
- Kino mənim, bir az obrazlı desək, nakam sevgimdir. Kino sahəsində istədiyim qədər fəaliyyət göstərə bilməmişəm, baxmayaraq ki, qısa müddət ərzində xeyli film araya-ərsəyə gətirilib. Kino mənim həmişə içərisində olmaq istədiyim mühit olub. Gürcüstanda boya-başa çatdığım üçün gürcü kino sənətinin sirlərinə yaxından bələd olmuşam. Gürcülərin xarakterik özünəməxsus milli kinematoqrafiya sənəti var. Kinoya həmişə ciddi sevgim olub. Kino ilə dərindən maraqlanmışam. Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, 1983-cü ildə Moskva Kinematoqrafiya İnstitutuna daxil olmuşam az müddətdə orada təhsil almışam. Bütün bunlar kinoya bağlılığımın əlaməti idi. 10-a qədər çəkilməmiş qısametrajlı, tammetrajlı film ssenarisi yazmışam. Çox istərdim ki, o filmlərin heç olmasa bəzilərinə ekran həyatı verə biləydik.

   - Qələm adamları sizi təvazökar, ədəbiyyatımızın uğurlarına sevinən, öz halal zəhməti ilə dolanan, nəcib bir insan kimi xarakterizə edirlər. Belə adamlar bu gün kürsülərdən kənarda qalır, maddi çətinliklərlə dolanır sairə. Elə "Yalqız"ın ədəbi qəhrəmanı da həmişə təzyiqlərlə üzləşir, layiq olduğu həyat səviyyəsinə uyğun yaşamır. Ümumiyyətlə, ədəbi qəhrəmanlarınızdan hansı sizin ruhunuza daha yaxındır?

   
- "Yalqız" əslində mənim mənsub olduğum 80-ci illər ədəbi nəslinin taleyidir. O nəsil ədəbiyyata çox böyük ümidlərlə, yaradıcılıq potensialı ilə gəlmişdi. Siyasi çalxantılar, formasiyanın dəyişməsi, müharibə dövrü ədəbi nəsilə özünün yaradıcılıq potensialını tam gerçəkləşdirməyə imkan vermədi. Bununla yanaşı, həmin dövrdə xeyli yaradıcılıq nümunələri yarandı. Mənim qəbul etdiyim bir məsələ var. Sırf yaradıcı adam üçün kürsülərdə göz qabağında olmaq, ictimai cəhətdən fəal olmaq bir az xarakterimə yaddır. "Yalqız"ın qəhrəmanı bu cəhdlərinə görə, hardasa mənim portretimdir.

   - Yaradıcı adamlara adətən bir ənənəvi sual ünvanlanır: Gələcəkdə hansı yaradıcılıq planlarınızı həyata keçirməyi düşünürsünüz?

   
- "Yolsuz" adlı yeni roman üzərində işləyirəm. Bu romanın müəyyən qədər "Yalqız"la kəsişmə nöqtəsi var. Tərcümə işlərimə gəlincə, iki bədii nəşri tərcümə etməklə məşğulam. Slavyan Universitetinin sifarişi ilə tərcümə etdiyim "XIX əsrin axırı, XX əsrin əvvəllərində rus fəlsəfi fikri" adlı kitabı nəşr etdirmək istəyirəm. Dördcildlik Azərbaycan kino tarixinin nəşrlərini çap etdirmək fikrim var. Bunun üçün sponsor axtarıram. İşlər çoxdur, inşallah, mümkün qədər bu planları həyata keçirməyə çalışacam.

 

525-ci qəzet.- 2008.- 3 iyun.- S. 7.