“Müğənniyə musiqi savadı mütləq lazımdır”

Mələkxanım Əyyubova: "Ad günümə hazırlaşıram, yubileyimə isə hələ çox qalıb..."

İllərdir ki, professional səhnədə olan, məlahətli səsi və xanım-xatınlığı ilə seçilən Mələkxanım Əyyubovanın noyabrın 5-də ad günüdür. Bir qədər incik xasiyyəti ilə də fərqlənən xalq artisti M.Əyyubova ad günü qabağı "OLAYLAR"a müsahibə verərək keçmişindən, gələcəyindən və arzularından danışdı. "Qadından yaşı soruşmazlar. Nə gənc deyiləm, nə də yaşlı. Yubileyim olsaydı, ad günümü açıqlayardım. Amma yubileyimə hələ çox var" - deyən sənətkar arxada qoyduğu hər ilə dəfələrlə dönüb baxmasından danışdı.

- Mən nəinki ad günümdə, ümumiyyətlə hər gün özüm-özümə hesabat verən insanam. Hər gün çalışıram ki, görüm dünən nə etdim, hansı əməlim səhv, hansı isə düz oldu? öz özümə hesabat vermək adətimdi. Şükürlər olsun ki, geriyə baxanda peşmançılıq çəkmirəm. Yəni utanacaq bir şey olmayıb. Həmişə deyirəm ki, nə edirsən et, sonda özündən qaça bilməzsən. Ona görə də insan özü qarşısında pak olmalıdı.
Mən geriyə baxanda, yalnız yaxşı hadisələri xatırlayıram. Dönüb geri baxanda nəyi görə bilərəm? Gəncliyimdən tutmuş indiyə qədər sənətdəki addımlar, uğurlar, sonra da ailəm. Yaşadığım hər günə görə "min şükür" - deyirəm. Hər şey göz qabağındandı. Xalq, dövlət və nəhayət, ailəm tərəfindən dəyərləndirilmişəm. Xalqın gözü tərəzidir.

- Yəni həm sənətdə, həm də şəxsi həyatda bəxti gətirmiş insanlardansınız?

- Heç kəs deyə bilməz ki, tam xoşbəxtdir. Hamının içində hansısa reallaşmamış arzuları qalıb. Eləcə də mənim. Yenə deyirəm, istəklərimin çoxuna çatmışam və "şükür olsun" - deyirəm. Rəqəmlə danışsaq arzularımın yetmiş faizinə çatmışam.

- Həyata keçməyən arzularınızı açıqlaya bilərsiniz?

- Həyata keçməyən arzularım bundan sonrakı həyatımla bağlıdır. Yəni elələri qalıb ki, onlar üçün çalışmaq lazım deyil. ömür yaşandıqca Allah qismət eləsə, onlar da real olacaq. övladlarımın toyunu görmək, nənə olmaq, sənətdə bundan sonra daha böyük uğurlar əldə etmək-bunlar qismətə bağlıdır. İndi sadaladıqlarım uğrunda mübarizə apara bilmərəm. Hər şey hələ qabaqdadır.

- Deyəsən, uşaqlarınızdan yolunuzu davam etdirən yoxdur...

- Valideynlərdə olan istedad həmişə uşaqlarda olmur. Elə ailə var ki, valideynlərin istedadı yoxdur. Amma həmin ailədən çox istedadlı uşaqlar yetişir. Düzdür, mən özüm sənətçi ailəsində dünyaya gəlmişəm-nənəm, atam, babam, bacım, qardaşım musiqiyə bağlı adamlar olub. Amma uşaqlarımda o dərəcədə istedad hiss etməmişəm. Fitri istedad lazımdır ki, sənətdə olasan. ümumiyyətlə, mən nəyinsə xatirinə sənətə gəlib, sənətlə məşğul olmağın tərəfdarı deyiləm. Amma dediyim istedad olsaydı, əlbəttə, uşaqlarıma özüm dəstək olub, kömək edərdim. Gördüm ki, mənim yarım da ola bilməyəcəklər. Ona görə də imkan vermədim. Uşaq hələ körpə olarkən bunu müəyyən etmək olur.

- Adətən valideynlər bir ağızdan deyirlər ki, uşaqlarının sənəti seçməsinə razı deyillər. Siz nə əcəb bu fikirlə razı deyilsiniz?

- Hamısı elə deyil, sənətə uşaqlarını yönəldənlər də var. Sadəcə olaraq çox vaxt bəziləri sənətin çətinliyini görüb, uşaqlarının həmin çətinlikləri görməsini istəmirlər. Mənə qalsa istedadı boğmaq düzgün deyil.

- Tələbələriniz arasında ümidverici gənclər varmı?

- Belələri əlbəttə, var. "Xalq ulduzu" müsabiqəsindən tanınan Nigar Şabanova mənim tələbəmdir. Kifayət qədər istedadı olan başqa tələbələr də var. Onlarda səs, potensial görürəm. üzərlərində işləsələr daha böyük nailiyyətlər əldə edib, yaxşı ifaçı ola bilərlər. ümumiyyətlə ümid ediləsi tələbələr çoxdur.

- Bu günkü muğam sənəti haqqında nə deyə bilərsiniz, hazırkı durum sizi qane edirmi?

- Muğam sənətinin bu günkü vəziyyəti məni tamamilə qane edir. çünki birbaşa dövlətin dəstəyi var. Dövlətin dəstəyi olanda isə çox rahat olur. Yəni bunsuz uşaq sənətə gəlir və qalır çapalaya-çapalaya ki, "mən nə edim, nə iş görüm". Bilmir pul dalınca qaçsın, yoxsa başqa iş görsün. Amma indi çox istedadlılara maddi və mənəvi dəstək var. Bizim vaxtımızda bunlar yox idi. Ona görə də çapalaya-çapalaya qalırdıq. İndikilərə dəstək var və bu dəstəkdən yaxşı istifadə etməlidir. Onlara yalnız qalır zəhmətkeşlik və öz üzərlərində çalışmaq. Gərək tənbəl olmasınlar. Dövlət onlara pul verir, konsertlər keçirir. Hər yerdə qapılar üzlərinə açıqdır. Qastrollara da gedirlər. Yəni hər barədə çalışmalıdırlar. Təkcə sənətin olmasıyla iş bitmir. Sənəti olan insanın əslində üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Təkcə sənətlə heç yana çıxmaq olmur. çünki zəngin daxili aləm, səhnə, davranış, nitq mədəniyyəti olmasa mümkün deyil. Tamaşaçı təkcə sənin oxumağından ləzzət almır. Nə qədər gözəl oxusan da, tamaşaçı mədəniyyətindən, davranışından, estetik görünüşündən zövq alır. Adi danışığın da yerində olmalıdır. Əgər sənətə gəlmək istəyirsənsə, bunların hamısının komplekt olmasına diqqət yetirməlisən.

- Muğam sənətində sizin sənətə gəldiyiniz dövrlə indiki dövr arasında əsas hansı fərqlər var?

- Mən sənətə gələndə 80-ci il idi. O vaxt sənətkarlar çox idi- Nəzakət Məmmədova, Zeynəb Xanlarova, Rübabə Muradova, Sara Qədimova, Şövkət Ələkbərova, Elmira Rəhimova. Kişi xanəndələrimiz də var idi. Həmin dövrdə səhnəyə çıxıb oxumaq çox çətin idi. O zaman da ara müğənniləri çox idi. Belə problemlər hər dövrdə olub. Heç kim deyə bilməz ki, indi var, o vaxt yox idi. O qədər oxuyan var idi ki, itib batırdın. Heç bilməzdilər ki, sən kimsən və nəçisən. Elə bir zamanda sənətə gəlmək və tanınmaq çox çətin idi. Mən ümumiyyətlə uşaqlıqdan oxumuşam-qarmon sinfini bitirmişəm. Hesab edirəm ki, müğənniyə musiqi savadı çox lazımdı. Əgər ifaçı hansısa bir alətdə çala bilirsə, bu ona çox kömək edir. Uşaq xoruna gedir, efirlərə çıxırdım. Yəni səhnəyə gəlməmişdən əvvəl mən artıq bu işləri görmüşdüm. Uşaqlıqdan oxuya-oxuya sənətə gəlmişəm. 79-cu ildə İncəsənət Universitetinə qəbul olanda fikirləşirdim ki, görəsən mən bu qədər sənətkarların içində nə edəcəm, necə tanınacam? çox ciddi məsələ idi. Hələ 5 il oxumalı idim. Deyirlər insanın istedadı olanda, o mütləq üzə çıxmağa yol tapır. Allaha yalvarırdım ki, mənə yol açsın və mən tezliklə istedadımı göstərib, tanınım. Tanınmaq üçün oxumağa yer axtarırdım. Mənim müəllimim Qulu o vaxtlar Rəşid Nəsibovla "İrs" Folklor Ansamblını yaratdı. Bilirsiz ki, o vaxt Novruz bayramını dövlət səviyyəsində belə keçirtmək qorxulu idi. İcazə verilmədiyindən Bahar bayramı adı ilə qeyd olunurdu. Qədim adət-ənənələri üzə çıxatmaq çox qorxulu olduğu bir zamanda bu ansambl yarandı və biz sanki yenidən öz kökümüzə qayıtdıq. Mən milli paltarda oxuyurdum. Burda bütün adət-ənənələrimizi göstərirdik. Elə bil teatr idi. Bizdən sonra "Dastan" folklor ansamblı, Qədim Xalq çalğı Alətləri Ansamblı yarandı. Amma "İrs" birinci idi və mən onun ilk solisti olmuşam.

Tanınmaq üçün çox iş görməli olduğumu düşündüyüm bir vaxtda həmin ansamblla bir dəfə efirə çıxmaqla tanındım. Heç ansamblda solistin adı da çəkilmirdi. Yalnız ansamblın adı təqdim olunurdu. Bir neçə il məni "göygöz qız", "alagöz qız" deyə tanıyırdılar. Müəyyən vaxtdan sonra isə artıq adımla tanınmağa başlandım. İki il sonra İtaliyaya qastrol səfərinə getdim. Səfərdə məşhur sənətkarlar - Müslüm Maqomayev, Fidan və Xuraman Qasımova və başqaları da var idi. O vaxt hələ institutu bitirməmişdim. İnstitutu bitirəndə isə məni bütün Azərbaycan tanıyırdı. Bu bir şans idi, Allah qismət etdi.

Sonralar müəyyən səbəblərə görə "İrs" dağıldı və məni Xalq çalğı Alətləri orkestrinə dəvət etdilər. O vaxtlar həmin orkestrdə Gülağa Məmmədov, Şövkət Ələkbərovadan başqa heç kim oxuya bilməzdi. Mən oranın solisti oldum. Bir neçə il orda çalışdım. Sonralar isə ordan artıq uzaqlaşdım. çünki mənim üçün əsas xalq musiqisi idi. Orada isə klassik əsərlər, romanslar olurdu.

Dünyanın bir çox ölkəsini gəzib, Azərbaycan musiqisini təbliğ etmişəm. Mən əməkdar və xalq artisti adını almaq üçün illərlə çalışıb, rayon, kənd, cəbhə və xarici ölkələrdə konsertlər vermişəm. İndi isə fəxri adlar almaq üçün heç də bizim qədər çalışmaq tələb olunmur. Biz bunları mənəvi və maddi dəstək almadan etmişik.

- Dediniz ki, çox qısa bir vaxtda böyük uğur qazandınız. Sizə həsəd apardıqlarından yolunuzu kəsməyə çalışanlar olurdu?

- Mənim ətrafımda elə cılız insanlar olmayıb. Əksinə, özümə hörmət görmüşəm. Şövkət xanım, Süleyman Ələsgərov mənə yardım edir, yol açırdılar. Qarşımı kəsən yox idi.

Onu da deyim ki, həmin vaxtlarda əyani oxuyanları işləməyə qoymurdular. Mən yeganə adam idim ki, əyani ouya-oxuya konsertlərə gedir, oxuyurdum. çox sərbəstlik vermişdilər mənə.

- Daha sonralar isə qurduğunuz ailə də sizə dəstək oldu...

- Hə, düzdü. Uşaqlıqdan ailəm mənə dəstək olub. Ailə qurandan sonra yoldaşım bir müddət narazılıq etsə də, sonra razılıq verdi. Kim və necə olduğumu bilir, nəslimi-kökümü tanıyırdı. Hansı yolla gəlib, hansı yolla tanındığımdan da xəbərdar idi. Həm də mən ailəmi bir kənara qoyub, vaxtımı sırf sənətimə sərt etməmişəm. Bu illər ərzində elə etmişəm ki, sənətçi olduğum ailəmdə hiss olunmasın.

- Maraqlıdır, Mələkxanım Əyyubova evdə hansı işləri görməkdən zövq alır?

- Mələkxanım evdə hansı işi görməyi sevmir, bunu soruşun. Mənim evimdə olanlar bilir ki, həddindən artıq təmizkaram. Mən hara gedirəmsə-gedim, əvvəlcə evdə təmizlik işi görməliyəm. Mən sənətimlə işimə düzgün vaxt ayırmağı bacarıram. Elə olur ki, sənətimlə bağlı hansısa işi ləngidirəm, amma evimə qarşı bunu heç vaxt etməmişəm. Əgər evimdə hər şey qaydasında deyilsə, yaradıcılıqla məşğul ola bilmərəm.

- O zaman Mələkxanım Əyybova mətbəxdə necədir? Naharı da özünüz hazırlayırsınız?

- Mənim əsas işim elə mətbəxlə bağlıdı. Xörəkləri özüm bişirirəm. İş bişirməklə bitmir. Köməkçi gözəl bişirə bilər, amma sənin yeməyə verdiyin sevgi və məhəbbəti o verməyəcək. O bu işə sadəcə vəzifəsi kimi baxır. Mən isə bu işə məhəbbətimi qoyuram. ümumiyyətlə bütün işləri məhəbbətlə görmək lazımdı.

- İstirahət üçün xüsusi günlər ayırırsınız?

- Mənim istirahətə heç vaxtım olmur. Konsertlərdə dincəlirəm. Sənət dostlarıma da həmişə deyirəm ki, mərasimə gəlib sizi görəndə gülüb danışır və bununla da istirahət edirəm. Əslində mən öz-özlüyümdə istirahət edən adamam. Ayrıca istirahətə vaxt ayıra bilmirəm. Elə bilirəm ki, vaxtımı hədər sərf edərəm

Palitra.- 2008.- 4 noyabr.- S. 13.