Məhərrəmova T.

Tamaşaçı böhranından çıxmışıq

Elşad Rəhimzadə, reyissor: "Kukla Teatrında yaradıcı

insan üçün eksperiment aparmağa hər cür şərait var"

Teatrların yeni mövsümə başlamasını böyüklərlə bərabər uşaqlar da səbirsizliklə gözləyir. Onlar özlərinin sevimli Kukla Teatrında yenə də "Göyçək Fatma", "Qırmızıpapaq", "Məlikməmməd" və s. nağılları görmək istəyirlər.

Qeyd edək ki, yarandığı ilk dövrlərdən başlayaraq Kukla Teatrında Azərbaycan, rus, Qərbi Avropa dramaturqlarının pyesləri və Azərbycan xalq ədəbiyyatı motivləri əsasında hazırlanmış əsərlər səhnəyə qoyulub. Teatrın kollektivi bu gün də ənənəsinə sadiq qalaraq öz tamaşaçılarını yeni-yeni tamaşalarla sevindirməkdə davam edir. Teatrin reyissoru Elşad Rəhimzadə ilə söhbətimiz də yeni mövsümdə teatrın planları barədədir:

- Yeni teatr mövsümünə təmirli binada başlamaq bizim üçün bir qədər inanılmaz oldu. Bu teatr həmişə soyuqda üşüyüb, istidə isə havasız şəraitdə çalışıb. Artıq iki ilə yaxındır ki, bu teatrda hər bir şərait var. Maliyyə də daxil olmaqla, qalan xırda problemlər ilbəil düzəlir. Bu gün mən artıq Kukla Teatrına aktyor dəvət etməyə çəkinmirəm. Sakitcə elan verə bilərəm ki, "Kukla Teatrına aktyorlar dəvət olunur". Bilirəm ki, aktyorun perspektivini qura biləcəyəm.

- Hazırda teatrda nə qədər aktyor çalışır?

- Bizdə həm rus, həm də Azərbaycan bölməsindən ibarət iki qrup fəaliyyət göstərir. 30 aktyorumuz var. Bu gün teatrda yaradıcı kontingent sarıdan lazım olan bütün potensialımız mövcuddur. Bu gün artıq kukla düzəltmək üçün heç kəsə sifariş etmirik. Öz heykəltəraşımız, rəssamımız var. Bundan əlavə, 30-40 ildir ki, bu teatrda çalışan aktyorlar var. Onlar demək olar ki, bütün ömürlərini bu teatra həsr ediblər. Ancaq kilim arxasında qalıblar. Bəlkə də onlar başqa səhnədə tanınmış aktyor ola bilərdilər.

- Tamaşaları hazırlayarkən dövlət sifarişindən əlavə sponsor köməyinə də ehtiyacınız olurmu?

- Bu, dövlət teatrı olduğuna görə, birbaşa dövlətdən maliyyələşir. İldə 4 tamaşa hazırlayırıq. Onlardan biri dövlət sifarişi ola bilər. Yerdə qalan isə öz büdcəmiz hesabına hazırlanır.

- 6 yaşından bu teatrın səhnəsindəsiniz. İlk çıxışınız yadınızdadırmı?

- Anam Fatma xanım bu teatrın kadrlar şöbəsində çalışır. Uşaqlıqda həmişə evdə kağızlardan kiçik fiqurlar düzəldir və dekorasiya qururdum. Bir gün anam işdən gələndə həmin səhnəni görüb məəttəl qaldı. O zaman teatrın repertuarında oynanılan bütün tamaşaları evdə öz-özümə oynayırdım. Anam məni özü ilə teatra gətirəndə həmişə kukla otağına qaçırdım. Bir gün Ələkbər əminin otağında onun kuklası ilə məşq edirdim. Teatrın baş reyissoru Rəhman Əlizadə qapını açarkən kuklanı düzgün oynatdığımı görüb məni yanına çağırdı. O mənə bir rol təklif etdi və bildirdi ki, həmin tamaşada ağlamaq lazımdır. Reyissor finalın alınıb-alınmayacağını maraqla gözləyirdi. Mən ilk məşqdə ağladım. Hətta reyissorun özünün də gözləri dolmuşdu. Bu tamaşadan sonra mənə teatrda rollar verildi. O gündən teatr mənim ikinci evim oldu.

- Bəs reyissorluq həvəsi necə yarandı?

- Mən Pantomim Teatrında işləyəndə Bəxtiyar Xanızadə bizi hər gün nəyəsə hazırlayırdı. Onda mənim eksperimental kuklalarım var idi. Hətta ayaqqabılarımdan da kukla düzəldirdim. Bir gün Bəxtiyar müəllim: "Sən bu ayaqqabıları insan obrazına salıb bir etüd göstərməlisən" - dedi. Həmin etüdü təhvil verəndən sonra mənə yeni tapşırıq verdi. Onları hazırlayanda məndə artıq reyissor həvəsi yaranmışdı. Ora mənim üçün bir emalatxana idi. Kiçik bir əşyanı böyüdüb tamaşa yaradırdım.

- Bu səhnədə ilk tamaşanız hansı oldu?

- Bu teatrda reyissor kimi ilk hazırladığım tamaşa "Ələddinin sehrli çırağı" olub. Ondan sonra xalq nağılları əsasında doqquz tamaşa hazırlamışam. Hazırda Abdulla Şaiqin "Tıq-tıq xanım"ını yeni versiyada hazırlayıram. Bu, həm kukla tamaşası, həm də cizgi filmi variantında olacaq. Müəllimlərimiz həmişə bizə deyib ki, çalışın sıfırdan başlayın. Ancaq mən nədənsə böyük tamaşadan başladım. Düzdür, tamaşada çatışmazlıqlar oldu. Bəziləri bəyəndi, bəziləri bəyənmədi. Bu, təbii haldır. Çox qəribədir ki, özüm bildiyim səhvləri tamaşada heç kim mənə demədi. Mənə heç kim demədi ki, hansısa texniki qüsur var. Düzdür, müəyyən iradlar oldu, ancaq o fikirlərdə konkretlik yox idi. Ancaq tamaşa böyük anşlaqla qarşılandı.

- Siz həmçinin bir ara Pantomim Teatrında çalışmısınız. Deyə bilərsinizmi, həmin teatrın səhnəsindən bura nə gətirdiniz?

- İlk növbədə məsuliyyət. Daha sonra dünyagörüşün inkişafı, mütaliə, aktyor necə olmalıdır fikirlərini formalaşdırdım. Bəxtiyar müəllim həmişə bizə deyirdi ki, siz tamaşaçılardan fərqlənirsiniz. Əgər tamaşaçı pul verib teatra gəlirsə, "mənə tamaşa göstərin, xaltura yox" deyir. Onun istəyi budur. Bu gün də mən aktyorlarla işləyəndə bu fikri onlara ötürməyə çalışıram. Kukla oynadan aktyorun plastikası, rəssamlıq, kukla düzəltmək qabiliyyəti olmalıdır. Onun yaratdığı kuklanı ondan başqa heç kim oynada bilməməlidir.

- Sizcə uşaqlar ən çox nə istəyir?

- Uşaq öz psixologiyasına uyğun bir şey xoşlayır. Hərdən uşaqlar düşündürücü suallar verirlər. Eləsi var ki, tamaşaya baxır, onu məzmun yox, dekorlar maraqlandırır. Eləsi var, çoxlu rənglər xoşlayır, eləsi də var ki, artıq Xeyirlə Şəri seçir. Ona görə biz tamaşalarımızı yaş həddinə bölürük. Hər bir şey ailədən gələn tərbiyədən, mədəniyyətdən asılıdır. Mən bunu tamaşaçılarda çox sınamışam. İstəyirəm ki, sentyabrdan tamaşaçı zalında bir qutu qoyum. Bizim tamaşaçılarımız görmək istədikləri nağılın, hekayənin adını yazıb həmin qutuya salsınlar. Bu yolla tamaşaçılara daha yaxın olmaq istəyirik. Bir şərtlə ki, valideynlər də buna imkan versin. Moskvada Obraztsovun teatrında uşaqlar içəri valideynsiz daxil olur. Ancaq bizdə hələ o mədəniyyət formalaşmayıb. Valideyn başa düşməlidir ki, 5-6 yaşlı uşaq artıq teatrda sərbəst otura bilər. Bütün dünyada bu qaydaya riayət olunur. Məqsəd odur ki, tamaşadan sonra uşaqlarla söhbət edəndə onların fikrini öyrənmək olsun. Bizdə isə "mənim uşağım qabaq cərgədə oturmalıdır" və s. fikirlər daha çoxdur.

- Təkcə uşaqların deyil, böyüklərin də sevimlı aktyoru Ələkbər Hüseynovun sağlığında bu teatrın çoxlu festival uğurları vardı. Bu gün necə, həmin uğurlar təkrar olunurmu?

- Teatr dərəli-təpəli bir yoldur. O zaman Ələkbər əminin "Bülbül" və "Keçəlin toyu" adlı iki gözəl monotamaşası vardı. Bu tamaşalar dünyanın yarısını gəzdi və uğur qazandı. Ələkbər əmi tək idi və 3-4 kuklanı götürüb harasa getmək maliyyə cəhətdən də əl verirdi. Mənim isə qurduğum tamaşada ən azı 4 aktyor olur. İnternet saytlarına daxil olmaq, xarici ölkələrlə əlaqələri qurmaq lazımdır. Bu gün Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə məktub yazanda ki, məsələn, bizi Fransaya dəvət edirlər, nazir dərhal razılıq verib lazımi sənədlərə qol çəkir. Artıq xarici səfərə getmək üçün heç bir problemimiz yoxdur və tədricən belə səfərlər çoxalır. Keçən yay ərəfəsində Finlandiyaya getdik. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi xalq teatrlarının, o cümlədən region kukla teatrlarının festivalını keçirir. Dünyanın bir çox ölkəsində məşhur kukla teatrları festivalı təşkil olunur. Demək olar ki, hər il kuklalara aid 3-4 belə festival keçirilir. Bu yaxınlarda İranda dünya kukla teatrlarının festivalı keçiriləcək. Biz də həmin festivala "Qırmızıpapaq" və "Oyuq çələngi" tamaşaları ilə gedəcəyik. Digər bir dəvət də Fransadandır. Həmin festivalda çox zəngin kukla teatrları iştirak edəcək. Festival gələn ilin əvvəllərində baş tutacaq. Biz bu festivalda ikinci dəfədir ki, iştirak edəcəyik. İlk dəfə Ələkbər əmi o festivalda "Bülbül" tamaşası ilə iştirak edib.

- Dünənə qədər qonşuluğunuzda "Körpəm" Uşaq Teatrı fəaliyyət göstərirdi. Bu teatr tamaşaçılarınızı əlinizdən almırdı ki?

- O tamam başqa bir yanrdır. Tamaşaçıları da tamam ayrıdır. Heç vaxt aramızda rəqabət və bölüşdürüləsi bir şey olmayıb. Onlar eksperimental teatrdır. Yeri gələndə kukladan da, maskadan da istifadə edirlər.

- Təhsil Nazirliyinin məktəblərə bilet satışına qoyduğu qadağa hələ də aradan qalxmayıb. Bu sizin üçün tamaşaçı problemi yaratmır ki?

- Dörd il bundan əvvəl bu bizim üçün böyük problem idi. İndi artıq problem aradan qalxıb. Biletləri kassadan alırlar. Düzdür, son vaxtlar deyirlər ki, teatr tamaşaçı böhranı yaşayır. Ancaq biz bu böhrandan 4 il qabaq çıxmışıq. Son illərdə cümə, şənbə və bazar günləri zal yarıya qədər dolur. Bu bizə kifayət edir. Qırağa çıxmaq da böyük maliyyə tələb edir. Hamı yaxşı tamaşa istəyir. Yaxşı tamaşanın isə xərci böyükdür. Ona görə də məktəblərə afişa haqqında informasiya verməklə kifayətlənirik. İndi isə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən yeni sistem qurulur. Hər bir rayonda aparatlar quraşdırılacaq və hər kəs bileti ordan əldə edəcək. Bu da o deməkdir ki, get-gedə tamaşaçımız daha da çoxalacaq.

- Teatrınızda reyissor qıtlığı da var. Gənc reyissorları uşaq tamaşaları qurmaq maraqlandırmır?

- Planda teatra gənc reyissorları dəvət etmək məsələsi var. Bir neçə gənc reyissor var ki, onlar Pantomim, Yuğ və Musiqili Komediya Teatrlarında tamaşa hazırlayaraq sınaqdan çıxıblar. Onların bir neçəsini bu teatra cəlb etmək istəyirəm ki, gəlib burada da özlərini sınasınlar. Kukla Teatrında yaradıcı insan üçün eksperiment aparmağa hər cür şərait var.

Kaspi.- 2008.- 9 sentyabr.- S. 11.