UNUTMAĞA KİMSƏ YOX...

Əvvəl Həmən axşam göy üzü təmtəraqlı teatr pərdəsi kimiydi. Cürbəcür rəngləri vardı bu pərdənin; qırmızısı yaşılına, qızılısı lacivərdinə, sarısı qarasına qarışmışdı. Rəngli pərdənin üzünə bir qədər sonra ulduza dönüb bəyaz tozcuqlar hopacaqdı: bir yerdə topa-topa, başqa yerdə dənə-dənə... Qaranlıq dumana dönüb yavaş-yavaş hər tərəfi alırdı. Günəş öz şıltaqlığından yorulmuş utancaq qızlar kimi qarşıdan maşın sürətilə yaxınlaşan Vəng dağının arxasında gizləndi. Gün ərzinin ən maraqlı məqamı başladı. Günəşin batıb, ayın hələ çıxmayan məqamı. Hövsələsiz bəyaz tozcuqlar hələ işığını tam qeyb etməmiş rəngli pərdənin üzünə vaxtından bir az əvvəl hopmağa başladılar.

F.Q.-nin yayın istisində qısaqol nazik ağ köynəyinin bütün düymələrini açıq pəncərələrdən girən isti küləyə açıb ta şəhərdən qaranəfəs sürdüyü bu ala-bula maşın Vəng dağına doğru sağa-sola atdanıb yoldakı kələ-kötürdən qaça-qaça irəlilədikcə, rəngli teatr pərdəsinə oxşayan nəhəng göy üzü, elə bil, böyüyürdü. Göy üzü bu uzaqdakı dağı, dağ ətəyindəki kəndə aparan yolu, bu yolla “dişini sıxıb” zor-güc gedən köhnə maşının özünü canlıymış kimi nəfəs ala-ala öz içinə yığırdı. Hər şey qəribə şəkildə bir-birinə qarışmaqda idi. F.Q. sürən maşın Vəng dağının böyründən sürətlə ötüb kəndin ilk evlərinə, bu evlərin çəpər arxasında hürüşən itlərinə gəlib yetişəcəkdi, yetişməyəcəkdi, yoxsa bu qarışıqlıqda yolu azıb nərildəyə-nərildəyə Vəng dağını arxada qoyaraq onun o biri böyrünə aparan daşlı-tozlu yola hərlənib düşəcək, yenə də gəldiyi şəhər yoluna, şəhərə aparan istiqamətə dönüb tuşlanacaqdı – bunu demək çətin idi. Pərdənin görünən tərəfi daha tanış, daha maraqlı idi. Keçən il bir dostunun ona sırıdığı,– “ rəngi, rəngi bu maşının müsibətdi, deyirəm, dosta qismət olsun!” deyə-deyə özü də sonradan məlum olduğu kimi çox bahaya sırıdığı maşın, elə bil, əlinə (əslində, təkərlərinə) fürsət düşmüşdü, özünü ona göstərmək istəyir, yeri gəldi, gəlmədi səsini başına atır, zarıldayır, yoldakı bütün dəlmə-deşikləri bir-bir “yoxlayır”, yana qaçır, lazım oldu, olmadı atdanır-düşürdü. Dağa tərəf gedən bu dar, daşlı yolla maşın sürən F.Q.-nin birdən ağlına gəldi ki, bu maşının rəngini o hələ də əməlli-başlı müəyyənləşdirməyib: “... rəngi, rəngi müsibətdi” deyən dostunun dodağının qaçmasını, elə bil, F.Q. yenidən gördü. Bu təbəssüm maşının qabaq şüşəsinə hardan gəlib yapışdı?! Maşının bəlli olmayan rəngini yadına başının üstündəki bu əsrarəngiz rənglər aləmi salmışdı. F.Q. yuxarı, göy üzünə ara-bir göz qaldırıb nəzər yetirdikcə belə düşünürdü: “hələ bilinmir, əsl oyun, əsl tamaşa rəngli pərdənin hansı tərəfində baş verir; tamaşaçılar hansı tərəfdədilər, oyunçular hansı tərəfdə?! Təskinlik bəlkə də elə bundadı”. Dağın adı Vəng dağı idi. Hava yavaş-yavaş qaraldıqca və maşın sürətlə ona doğru yaxınlaşdıqca Vəng dağı böyük və vahiməli bir qaraltıya çevrilirdi. “Kəndə hava tamamilə qaraldıqdan əvvəl çatmaq pis olmazdı” düşünüb F.Q. sivri, oynaq qaşlarını çatdı, maşının sürətini bir az da artırdı. Sağda, solda tək-tək, cüt-cüt kənd evləri, kol-kosdan çəpəri çəkilmiş həyətlər, bu həyətlərdə isə sakit-sakit başın döndərib bu haylı-küylü maşının səsinə təəccüblə boylanan balaca uşaqlar görünməyə başladı...

I f ə s i l İki ay altı gün sonra

Vəng dağının lap ətəyinə kürəyini söykəmiş yastı-yapalaq birmərtəbəli komadan artırmaya bir ahıl adam çıxdı. Bu adam bir qoyun kürkü idi, köhnə şinel sayağı çiyninə atmışdı. Ağır tənbəki çəkənlər kimi bir-iki ağız yumşaq-yumşaq öskürüb, bəlkə də boğazını arıtdayırdı, çünki, əslində, Bəhram kişi indi artıq nə siqaret çəkirdi, nə tənbəki, nə də çubuq – son on ildə ancaq Vəng dağından gələn təmiz havanı ciyərlərinə çəkən bu adam artırmadan həyətə endi, həyətin ortasındakı qollu-budaqlı Qarağacın altında skamya var idi, o skamyaya rahat-rahat yayxanıb oturmuş F.Q.-yə yaxınlaşdı, öz çiynindən götürüb kürkü bunun çiyninə atdı: “soyuq olar, buraların isti havasına ümid yoxdu”. Həyətin dörd tərəfi hara baxsan alma ağacı idi, amma həyətin düz ortasında nə zamandan burda bitdiyi bilinməyən qol-budaqlı, görümlü və boylu-buxunlu bir ağac olan “Balaca” adlı Qarağacın misli və əvəzi yox idi. Bəhram kişi bu yekəlikdə ağaca eləcənə “Balaca” deyib oxşardı. F.Q. “Balacanın” altındakı taxtı özünün sevimli məskəninə çevirmişdi. Taxt həm də skamya kimi idi, söykənəcəyi vardı. Burada axşamlar sərələnib oturanda gün ərzində canına yığışan bütün yorğunluğu canından çıxırdı. Elə bil, ağacın altında yenidən doğulurdu, gümrahlaşırdı. Bayaq axşama yaxın sərtləşən havadan – dağdan əməlli-başlı sərinlik gəlirdi – F.Q. azca üşümüşdüsə də, amma tənbəlliyindən, ya da buranı tərk etmək istəmədiyindən qalxıb evə getmədi, indi isə yaxşı oldu, Bəhram kişinin gətirdiyi qolsuz dəri kürk canını bir balaca qızışdırdı. – Bəs sən? – Kürkü çiyinlərinə otuzdura-otuzdura F.Q. nəzakət xətrinə “xala xətrin qalmasın” deyə səsinə hətta bir balaca səmimiyyət də qatdı. “Süni çıxdı, ayıb oldu”. – Mənə baxma, mən bunun istisin də tanıram, soyuğun da, şaxtasın da. Mənə heç baxma. Sən işində ol. Axşamdı. Bu vaxtın istisinə aldanmaq olmaz. – Bəhram kişinin duru, mavi gözləri yenə qəfildən işıqlandı. Bəhram kişi alabəzək araxçınlı başını aşağı salıb F.Q-yə hər şeyi bağışlayan səmimi bir nəvazişlə gizlicə nəzər yetirdi və həyətin o biri başındakı alma ağaclarının arasında birtəhər yerləşən “ayaq yoluna” aparan cığırla getdi. Yenə, bu dəfə həyətin ayaqyolu tərəfindəki alma ağaclarının arasından bir-iki ağız eyni yumşaq öskürək səsi eşidildi. Bu öskürək səsinə uçub gəlib bir arı vızıltısı qarışmadımı, qarışdı. Arı vızıltısı beyin deşən vızıltıydı, F.Q.nin bütün diqqətini təkrar özünə çəkdi. Şübhə yoxdu, həmənki arı idi. Bir az əvvəl başı üstdə bir-iki zəhlətökən dövrə vurmuşdu. Elə bil, başının üstündə canfəşanlıqla vızıldaya-vızıldaya ona nəsə çox vacib bir şey demək istəyirdi. Axşamın bu vaxtı gərək arı olmayaydı. Azıbdı, nədi?! Arı bir-iki dövrə vurub “eh” elədi, uçub getdi, daha səsi gəlmədi. “Bəs necə... Beləcə peşiman olarsan. Elə bildin, səni durub əl-qol ata-ata qovacağam?! Mən səni qovmayacağam, öldürməyəcəyəm. Mən axı sənin dostunam.” Bəhram kişigil nəsillikcə nə zamandan bəri, bəlkə də yüz illər boyu arı saxlardılar. Bəhram kişinin balını rayon mərkəzindən gəlib aparardılar – qonaq-qara üçün, vəzifəli adamlar üçün. Təmiz olurdu, şəffaf olurdu, dadlı olurdu, əsl çiçək balı idi, arı yuvasına əlavə heç nə qatmazdı. Həyətdəki pətəklər (on beş, ya da iyirmi pətək olardı) qapıdan girəndə sağ tərəfdən çəpəki düzülmüşdülər. Bunu Bəhram kişi F.Q.yə öyrətmişdi ki, arıdan qorxma, onu qovma, əl-qol atma, “sakitcə dur, elə biləcək, dostusan, o da sakitcə uçub gedəcək”. Sınamışdı, doğru çıxdı. Özü-özünə zarafatla “arıların dostu F.Q.” deyə bir ləqəb də verdi. “Nə zamansa avtobioqrafiyamı yazmağa başlasam, bu kitabın adını “Arıların dostu” qoyaram. Niyə də yox?! Amma... Bəlkə başqaları yazdılar mənim barəmdə?! Ola bilər. Belə bir kitab olsa, adı hər bir halda “Arıların dostu” olacaq. F.Q.?? Hansı, hansıdı o? Yazını, nəhayət ki, çözən?! Hansı yazını? Heç kimin oxuya bilmədiyi bu ağır mətni elm aləminə daxil edən?

Hansı mətni

–“Çiçəkli yazı”nı? Ola bilməz! “Çiçəkli yazı”nın sirrini o açdı? O, o, əlbəttə, F.Q.

– Arıların dostu! Daha kim olacaqdı ki, F.Q.dən başqa?!” Çiçəkli yazı ilə bağlı ümidverici (hətta fantastik!) fikirlər gəlib qəlbinə, ruhuna hakim olduqca bu biri tərəfdən sevgilisi Afaqla iki ay əvvəlki son söhbətinin acısını özü bilərəkdən unutmamağa, söhbətin bütün təfərrüatını bircə-bircə, yeri gəldi-gəlmədi yadına salmağa çalışırdı, beynində canlandırmağa cəhd edirdi, bunun üçün, əslində, xüsusi çalışmaq da lazım deyildi, heç nə onsuz da unudulmamışdı; nəsə yadından çıxmağa bir “namizəd” söz, cümlə olurdusa, zorla, müsibətlə, ehtirasla bunun qarşısını alır, həmən sözü, jesti qaytarıb o məqamın içinə qoyur, yenidən məqamın yerini beynində möhkəmlədir, özünə zülm edə-edə, elə bil, bundan həm də gizli bir güc alırdı – bir tərəfdən özünə əzab verə-verə güc itirir, o biri tərəfdən yenə də özünə əzab verə-verə hardansa güc alırdı. Həm də... Özü-özünə belə etiraf etməyə cəsarət tapmayıb beynindən qovmağa çalışsa da, əlini ürəyinin üstünə qoyub deyə bilməzdi ki, bütün bu məşəqqət və əzab dolu anlar ona daxili bir həzz vermir. “Amma yox, bəsdi! Qurtarmaq, qurtarmaq lazımdı bu komediyanı, bəsdi daha, mən uşaq deyiləm.” ...Bəhram kişi bayaq getdiyi həmən cığırla yenə başıaşağı ağır-ağır gəlib daha bir söz demədən artırmaya qalxıb evə girdi. Pəncərələrdən həyətə ilıq bir işıq süzüldü. “Arıların dostu” yayxandığı yerdə necə ki tərpənməz idi, eləcə də tərpənməz fikirlərə qərq olaraq oturub qalmışdı. Elə bu zaman hiss elədi ki, sağ yanı qurumağa başlayıb. Yerini rahatlamağa çalışdı. Rahatladı. “Yaxşı ki bu kürkü geydim, əməlli-başlı soyuqdur”. Şər yavaş-yavaş qarışdı və axşam düşdü. Ətraf evlərdən, kəndin mərkəzindəki poçt və çayxana tərəfdən, yaxın, uzaq yollardan tənbəl-tənbəl qoyun-quzu mələşməsi, inək böyürtüsü, camış manqırtısı gəlməyə başladı. Qoyun-quzu, mal-qara örüşdən qayıdırdı. Həyət qapılarında “pişvaza” durmuş arvad-uşaq inəkləri, qoyunları nəvazişlə ad-ad çağırıb səsləyirdilər, havada uçan adlara hərdən toz-torpaq qarışıb yaxını, uzağı görünməz edirdi, sonra çəkilirdi, süd sağmağa hazırlaşan uzunpaltar, kələğayılı, kələğayısız qadınlar vedrələri orda-burda taqqıltıyla götürüb-qoyur, həyətlərdə üzə çıxıb gözə görükməyə başlayırdılar. Kənd nəfəs dərib obaşdandan başlamış bu uzun və üzücü gün ilə əbədilik vidalaşmağa hazırlaşırdı; son işlərini görüb qurtaran qurtarır, sonra isə əlləri ağzında uşaqlar yuxuya yumbalanıb batan kimi ağır-ağır düşən axşamın həzinliyinə batırdı. Əslinə baxsan, F.Q. elə bu vaxtı gözləyirdi. Kənd həyatından yadında qalacaq, unutmayacağı bir şey olacaqdısa, bu vaxtın özü olacaqdı və bu vaxtın əsl tacı səmanın və səmada peyda olan ulduzların zil qaranlıq içində bu qədər yaxında, az qala başının lap üstündə (əl uzatsaydı, əli dəyərdi) özünə yer tutması olacaqdı. Zil qaranlığın işıq topaları... “Bunlar (ulduzlar) adama lap elə göz vura-vura qalıblar”. Amma orası vardı ki, F.Q. Qarağacın altında oturduqca başını qaldırıb bütöv səmanı, təbii ki, seyr edə bilməzdi – ağacın az qala ayaq tutub yeriyən qol-budağı buna imkan vermirdi. “Hadisələr” irəlidə, qol-budağın, sıx yarpaqların uzanmadığı, çatmadığı yerdən başlayırdı, ulduzlar üzü aşağı, səma ilə bir yerdə əyilib-düzəlib hardasa kəndin güclə gözə görükən ucqar bir nöqtəsində torpağa yapışmışdılar. Bu nöqtəni F.Q. öz aləmində “hadisələrin üfüqü” adlandırdı. (Niyə? Özü də bilmirdi.). Baxdıqca F.Q. hadisələrin üfüqünə sarı baxırdı (ulduzlar orada – gözdən uzaq yerdə, elə bil, yer üzünə ayaq basıb gəzirdilər ), bu zaman köks dolu nəfəs alırdı, havada uçan zərif alma ətrini ləzzətlə ciyərlərinə çəkirdi: “niyə, niyə adamdan kənarda nə varsa hər şey bu boyda ahəngin içində var ola bilir? Bəs biz, biz nə üçün bu ahəngdən kənardayıq, niyə, görəsən, ona qovuşa bilmirik?!” Beyninə bu cür müəmmalı və narahat fikirlər gəlib girdikcə, qəlbinin döyüntüsü artır, qanı qaynayır, az qala cismi ilə ruhunun ayrılmaz təmasını hiss edir, və təəccüblü o idi ki, nəyə görəsə bu zaman qəhər onu boğurdu. Hətta bir dəfə gözlərinin şəfqətdən yaşardığını da hiss etmişdi və bu F.Q.yə, həqiqətən, qəribə gəlmişdi. Amma nahaq. Bunda qəribə bir şey yox idi. Kəndə gələli iki ay (əslində, iki ay, altı gün!) sərasər, böyük bir gərginlik içində, hətta əzab, hətta məşəqqətlə çalışmış, əlindən gələni və gəlmyəni etmiş, amma ki, bütün bunlara baxmayaraq Çiçəkli yazının sirrinə bir addım belə yaxınlaşa bilməmişdi. Əlbəttə, bu, F.Q.-ni haldan çıxarır, əsəblərini tarıma çəkir, və o yeri gəldi, gəlmədi əsəbiləşməkdən (səssiz-səmirsiz bir halda; bu isə ikiqat ağır idi) özünü saxlaya bilmirdi. Bu acınacaqlı halına hələ bir kənar gözlə də baxmağa adətkərdə olduğundan, əslində, gərək özündən xəbərsiz gözlərindən çıxıb yanağına sürüşən göz yaşına təəccüb etməyəydi. Çox lovğa-lovğa bu işə girişmişdi, bu da mükafat – göz yaşı. “Mən ha... gözümdə yaş ha?!” Göz yaşı tənha idi. Bu tənha göz yaşı bir tərəfdən ətrafın – kainatın uzaq ulduzundan tutmuş Qarağacın budağına ilişib-qalıb, yuvasına gecikmiş və zəhlətökən bir dızıltıyla aramsız fırlanan arıya qədər bütün ətrafın möhtəşəm Ahəngi qarşısında sözsüz sitayişdən doğurdusa, o biri tərəfdən Çiçəkli yazı qarşısındakı F.Q.-nin acizliyindən xəbər verirdi. Bir damla göz yaşı – sitayiş və acizliyin qovuşduğu nöqtə. “Yox, bu təkcə yazı ilə bağlı deyil, mən bilirəm, o ifritə balasıdı baiskar, odu, Afaqdı...” Tənha göz yaşını utana-utana yanağından silərkən ilk dəfə kəndə maşın sürüb gəldiyi o axşam yadına düşdü. Elə vəcd və şövqlə Çiçəkli yazı barəsində düşünürdü ki, ona hətta elə gəlirdi, bütün həyatı bu kənddə hökmən dəyişməlidi, unudulası nə varsa unutmalı, yazı ilə, ancaq Çiçəkli yazı ilə beynini, qəlbini, ruhunu doldurmalıdı. Düşünürdü ki, bu saat bu sirli yazını – heç kimin indiyə qədər oxuya bilmədiyi Çiçəkli yazını indi, elə bu dəqiqə gətirib qabağına qoysalar qəlbinə sığmayan, aşıb-daşan bir ilhamla onu oxuyar. Şəhərdən onu bura göndərənlərin inam-etibarını doğruldar. Əsas olan budu – inam-etibar! Başqa heç nə, heç nə deyil! Elə olmadı. Gün günü əvəzlədi, ilhamı, vəcdi onu yavaş-yavaş tərk elədi, əvəzinə tərəddüd, ehtimal, qorxu gəlib girdi qəlbinə, özünə oranı məskən seçdi. Qəribə idi, az bir vaxt keçdi, F.Q. yavaş-yavaş təkcə qorxunun özündən yox, onun gəlməyindən də qorxuya düşməyə başladı, vahimələndi... Afaqla bağdakı o söhbət isə heç cür unudulmadı ki, unudulmadı. Nə sözlər demədilər biri-birlərinə?! Bir eşşəyə yükləsəydin, götürəmməzdi. “Elə yaxşı oldu, canım ki, bundan qurtardı, sorub-sorub qanımı içib bitirəcəkdi məni, çox yaxşı oldu. Belə də sevmək olar, mənim sevməyim də adam kimi deyil. Yox, bir də yox! Getsin işinə. Amma... Bu necə ola bilər axı? Mən ona sübut eləməsəm ki, düzgünü – mən deyəndi, o, (o!) isə mənə yalan deyir, mən heç mən olmaram. Uff... məndə ağıl varmı? Yoxdu, vallah, yoxdu. Qurtarmısan, qurtar bu məşəqqəti, bu əzabı, F.Q., qurtar! Qurtarmasan heç... kişi deyilsən!..” ...Bir az da bu üzücü düşüncələrlə, bu ürəksıxan xatirələrlə gəlib vaxt keçdi. F.Q. hiss etdi ki, havadakı ətirdən başı yavaş-yavaş gicəllənməyə başlayır. Nağıllarda müşk-ənbər demirlərmi, bu elə o idi. Həyətdə alma ətrinə otların, dağ cığırı kənarında bitən balaca-balaca çiçəklərin və... özünə də qəribə gəlirdi, ancaq kənd yerində xüsusi “cazibədar” təsiri olan qoyun-quzu, mal-qara (təzə peyinin) qoxusu qarışır, onu əməlli-başlı məst edirdi. Bəlkə elə buna görə bu biri tərəfdən də yavaş-yavaş yuxusu gəlir. Mürgüləmək isə olmaz. Amma yox... Bəhram kişinin onun çiyninə atdığı bu kürk deyəsən yavaş-yavaş ətrafı bürüyən sərinliyə məğlub olmaq istəyirdi. Bu isə yuxuya apara bilər. Yuxuya getmək xəstələnmək deməkdi. Xəstələnmək? Əsla!.. Xəstələnmək, özü də indi – yasaq! Yasaq!! Bütün gücünü toparlamalıdı, bütün gücünü. Son, sonuncu həmləyə hazırlaşmalı, sonuncu ehtimalı da yoxlamalı, yalnız bundan sonra əlinin arxasını yerə qoya bilər. “Allah qoysa, Allah qoysa, belə olmaz, inşallah, belə olmaz”. Qəribə bir şəfqətlə Qarağacı budaq-budaq gözdən keçirdi. Bəhram kişi yenə artırmaya çıxıb bu dəfə onu təkidlə içəri çağırdı. “Evə gəlməsi məsləhətdi, artıq bu vaxt bayırda oturmazlar, şər qarışan zamandı, lənət şeytana demək lazımdı, əlbəttə, lənət şeytana, İblisə və onların hamısı köməkçilərinə və c. və i.a.” Bəhram kişi bu dəfə F.Q.-ni sadəcə çağırmaqla kifayətlənmədi, evin qapısını açıq qoyub, özü də artırmada nümayişkaranə bir səbrlə onu gözlədi. F.Q., nəhayət, əlbəttə ki, istəməyə-istəməyə (hər necə də olsa, şəxsi azadlığına təcavüz edilirdi), baxmayaraq ki, hələ bir qədər də Qarağacın altında oturub qalmaq və bu möhtəşəm Ahəngə qovuşmasının, amma yox, əslində, qovuşa bilməməsinin sirrinə vaqif olmaq niyyətində idi, bəli, həm buna baxmayaraq, həm də istəməyərəkdən oturduğu və yanını qurutduğu skamyadan bir təhər qalxdı, evə tərəf addımladı, “qurumusan, xəbərin yoxdu...” Bəhram kişi və F.Q evə girdilər, qapı örtüldü. Həyətdə arı pətəklərindən və başda “Balaca” olmaqla alma ağaclarından savayı az qala Abşeron bağlarında talvarlardan sallanan üzüm salxımlarına bənzəyən ulduzların həyətə göndərdiyi yanıb-sönən (sayrışan) işıqdan başqa heç nə qalmadı. “Talvardan asılan üzüm” yenə onun yadına bağ evində Afaqla birgə keçirdiyi son axşamı saldı.

– “Sən özündən başqa heç kimi düşünmürsən! – Mən? Allahın olsun...

– Sən! Sənə demişdim, evdən çıxanda zəng elərsən. Demişdim, deməmişdim? – ...

– Demişdim, deməmişdim??? ... Göz yaşı cavabdı?

– Yox, cavab deyil. – Normal cavabın yoxdu çünki.

– Yoxdu... Vallah, tələsə-tələsə çıxdım. Anam tələsdirdi məni.

– Bax, gördün?! Yenə də o! Daha mən sənə nə deyim?! Deyirəm də, özündən başqa heç kimi...

– Mən yorulmuşam, vallah, mən yorulmuşam”. ( “Allah, elə et ki, bu dəfəki ayrılıq doğrudan da son ayrılıq olsun, nolar, elə et...”) Bəhram kişi süfrəni açmış, çayı dəmləmişdi. “Əsas çaydı. Süfrənin yaraşığı, canın salamatlığı çaydı, çaysız çətin olar...” Bu adamın özünəməxsus bir çay səliqəsi vardı. Bəhram kişi çaysız Bəhram kişi deyildi. Harda olsaydı, çayı hökmən özü dəmləməliydi. Samovarı da həmişə qaynar olardı. Bu işdən xüsusi zövq alırdı. Bundan başqa Bəhram kişi yetmişə yaxınlaşan bu ahıl vaxtında da xeyli zəhmətkeş bir adam idi. Evin içində də, həyət-bacada da çalışdıqca çalışardı – pətəklərlə, ağaclarla, toyuq-cücəylə... Bir sözlə, istərdi ki, bütün işləri özü görsün. Bir başqasına, illah da ki, qonağa əziyyət vermək heç istəməzdi. İlk günlər F.Q. istəmişdi, xırda ev işlərində ona bəzi köməkliklər göstərsin, hər halda Bəhram kişi evində ona yer vermişdi, əziz qonaq kimi qulluğunda durmuş, hər cürə diqqət yetirmişdi. Amma nə illah eləmişdi, istəyinə çata bilməmişdi. Bəhram kişi hər dəfə zarafata salıb onu ev içində iş görməkdən yayındırmışdı, fikrini bir başqa səmtə yönəltmişdi. F.Q. bir də göz açıb görmüşdü ki, Bəhram kişinin çox “maraqlı” bir sorğusu ilə gedib kitabdan kitaba qurtdalanıb hansısa bir sözü axtarıb tapana qədər çay artıq dəmə qoyulmuş, yemək qabları evin bir küncündəki dördbucaqlı masanın üstündən yığışdırılmış, masanın üstü təmizlənmiş, çirkli qab-qacaq hələ yuyulmamışdısa da, bilinmir ki, harda gizlədilmişdir, amma bilmək olmazdı, bəlkə də Bəhram kişi macal eləyib onları da yuyub qurulamışdı. F.Q., nəhayət, bir çox belə uğursuz cəhddən sonra bu işdən vaz keçdi, Bəhram kişiyə təslim oldu. Artıq nə doğrudan, nə də yalandan əlini heç nəyə vurmur, otağın yeganə pəncərəsi önünə Bəhram kişinin hardansa sürütdəyib gətirdiyi yazı masasının (əslində, bu da bir başqa cür yemək masası idi, onun şəhərdəki balaca, yöndəmsiz, amma cürbəcür dolabları olan əsl yazı masası bu dördayaqlı “kötüyə” baxanda ceyran misalıydı) arxasına keçir, özü dediyi kimi dəftər-kitabla qurtdalanmağa başlayırdı. – Nə edirsən? Məşğulsan, balası?

– Bəhram kişi bir dəfə ona gətirdiyi çay stəkanını qalaq-qalaq kitab-dəftərin arasına yerləşdirə-yerləşdirə ondan soruşmuşdu və aldığı cavabdan məəttəl qalmışdı.

– Qurddalanıram. – F.Q. cavab vermişdi.

– Nə edirsən??

– Qurddalanıram! Bəhram kişinin həyətinə böyük həyət deməzdin. Amma kiçikliyi də hiss olunmurdu. Pətəklər, alma ağacları, toyuq-cücə hini, təkliyinin sədaqətli yoldaşı Bozların yuvası. “Balaca” – böyük və qədd-qamətli Qarağac... Elə bil, kimsə körpə vaxtı bu pöhrəyə pıçıldamışdı ki, sən adi ağac deyilsən, sən ağaclar ağacısan. O da bu sözə inanmışdı. Qol-budağını şəstlə yana açıb (gəlinlər kimi) gövdəsini ox kimi göyə (kişilər kimi) tuşlamışdı. Həyət üç tərəfdən (dördüncü tərəf evin kürəyini söykədiyi yer – dağın ətəyi idi) kolu-kosu, boysuz-buxunsuz tikənləri və cındaşır kollarının bir-birinə qarışıb səfləndiyi necəgəldi çəpərlə əhatələnmişdi. Dördüncü, arxa tərəfdə isə çəpərə, ümumiyyətlə, ehtiyac yox idi, çəpər adına nə vardısa qövsi-quzeh kimi evi əhatəsinə alaraq hər iki tərəfdən dağın ətəyinə (dördüncü tərəfə) gəlib yetişir, burada yox olurdu. Qövsi-quzeh beləcə qapanırdı və tikənli çəpər evin arxasına keçmirdi. Əslində, bu çəpər təkcə mal-qara, qurd-quş üçün deyildi. Çoban papağı kimi yastılanıb həyətin çəpərsiz divarına – Vəng dağına qısılmış bu evə yaxın düşmək istəyən bir kimsə bu cəngəllik çəpəri keçə bilməzdi, gərək o, evin başı üstündəki bir sivri qaya quzğun dimdiyi kimi uzanmışdı, eynən quzğun kimi qanad açıb evin sanki günlüyü idi, evi qoruyurdu, o kimsə gərək bu qaya parçasından özünü aşağı ataydı. Qaya parçası xeyli hündürdə idi – on-on iki metr hündürlükdən nəinki insan olan bəndə cəsarət etməzdi, heç vəhşi heyvan da özünü aşağı tullamazdı. Qayanın altında Bəhram kişinin birmərtəbəli koması, həqiqətən, F.Q.-nin dediyi kimi yastı çoban papağına bənzəyirdi. Bu komanın balaca bir artırması var idi. Artırmadan qapını açıb içəri girən kimi o qədər də kiçik olmayan, hətta kənd evləri üçün böyük sayıla bilən dördkünc bir otağa girirdin, sonra bu otağın yuxarı tərəfində iki qapı hər biri təkpəncərəli balaca yataq otaqlarına açılırdı. Bu otaqların ikisində də çarpayı və paltar dolabı var idi. Yüngülvari şam yeməyindən sonra qapıdan içəri girəndə həyətə açılan sağ pəncərəyə yaxın yataq otağının (bu xüsusi otaq ancaq qonaqlar üçün idi) iki ay altı gün bundan əvvəl Bəhram kişi qapısını açıb əlində yol çantası yanında duran F.Q.yə ərklə belə demişdi: – Bax, ay oğul, bu otaq oldu səninki. Dolabda hər şey var, təmiz mələfə, yorğan üzü... Başqa nəyəsə ehtiyacın olsa xəbər elə, götür. Özünə heç korluq vermə. Təmizlik hər şeydən vacibdi. Bir şey istəsən, bax, utanmayasan. Di, yol gəlmisən, yorulmusan. Əşyalarını yerbəyer elə, gir yerinə. Sabah səhər söhbətimizi edərik. Dincəl. Hə, nədi o, ayaqyolu... həyətdədi, artırmadan düşdünmü, sola dön, çığır özü səni aparacaq. İşığı elə artırmadan yanıb sönür.

Kamal ABDULLA

525-ci qəzet.- 2010.- 31 iyul.- S.16-17.