“İşıq adamı” – Nəriman Əbdülrəhmanlı yaradıcılığına bir baxış

Tanınmış ədəbiyyatşünas Sabir Bəşirovun yeni nəşr olunan “İşıq Adamı” kitabı Azərbaycan ədəbiyyatında ötən əsrin 80-ci illər nəslinə mənsub dəyərli qələm adamlarından biri, istedadlı nasir, kinodramaturq, publisist və tərcüməçi Nəriman Əbdülrəhmanlıya həsr edilib.

Kitabın girişində N.Əbdülrəhmanlının tərcümeyi-halı, Azərbaycan ədəbiyyatına verdiyi töhfələri haqda məlumat verilsə də, Sabir Bəşirovun fikrincə, işıqlı bir insanı ətraflı anlatmaq üçün onun tərcümeyi-halı o qədər də yetərli deyil: “Tərcümeyi-hal ömürlük statistikadır, rəqəmlərdən, faktlardan ibarətdir. Ancaq heç bir rəsmi statistika reallığı bütünlüklə əks etdirmədiyi kimi, bu faktlar və rəqəmlər də demək olar ki, çox az şey ifadə edir”.

Kitab müəllifi N.Əbdülrəhmanlıya xas cəhətlərin dolğun təsvirini verib, onun yüksək mədəniyyətə, tükənməz yaradıcılıq meylinə malik olduğunu qeyd edib.

S.Bəşirov kitabda N.Ədülrəhmanlının “Yelçəkən”, “Çıxış”, “Gecələmə”, “İşıqsız”, “Kiçi qırığı”, “Gələn adam”, “Kəpənək”, “Şeytan mövsümü”, “Cümə axşamı”, “Gözəl kişi”, “Ağ bayraq” və son illərdə qələmə aldığı “Qapı”, “Təsadüfi adam” hekayələrinə münasibətini bildirib, bu əsərlərin fərqli keyfiyyətləri barədə fikirlərini bölüşüb: “Nəriman Əbdülrəhmanlının təsvir etdiyi insanların çoxu bəxtsiz, talesiz, dönəlgəsi dönənlərdir. Onun nəsri zərif, kövrək, həddindən artıq duyğulu insanların həyatını əks etdirir”.

“Könül elçisi yaxud da tarixin gizlədiyi sirr” və “İntihara aparan yol” oçerklərində S.Bəşirov N.Əbdülrəhmanlının romanlarından söhbət açıb: “Könül elçisi” əsəri Oruc bəy Bayat haqqında ilk tarixi roman olmaqla yanaşı, həm də bir sıra məsələlərə aydınlıq gətirdi. 2005-06-cı illərdə N.Əbdülrəhmanlının iki romanı çap olundu. Əvvəl “Yalqız”, sonra “Könül elçisi”. Tamam ayrı mövzularda, fərqli üslublarda yazılsa da, hər iki romanı birləşdirən bir qırmızı xətt var: TƏNHALIQ!” Sabir Bəşirov yazıçının “Yalqız” romanını 80-ci illər ədəbi nəsli üçün elegiya adlandırıb.

Kitaba daxil edilən “Sözün yeddi çaları” yazısında N.Əbdülrəhmanlının hələ çap olunmayan eyniadlı kitabından bəhs edib. Qaraçöp mahalında işlənən bir neçə min sözün izahlı lüğəti olan bu kitabdakı sözlərə əslində yazarın əsərlərində tez-tez rastlandığını vurğulayıb: “Əsərlərində tez tez rast gəldiyimiz, qədim türkcəmizin çalarlarını qoruyub-saxlayan o sözləri yenidən milli dil xəzinəmizə qazandırmaq özü də təqdirəlayiq ziyalı təəssübkeşliyidir”. S.Bəşirov N.Əbdülrəhmanlını “yazıçı” sözünün və yazıçı statusununu sanbalını həmişə dəyərləndirən qələm sahiblərindən olduğunu diqqətə çatdırıb, sənədli nəsrdə də uğurlar qazandığını qeyd edib: “Onun qələmindən çıxan “Tale kitabı”, “Yaddaşlarda yaşayan insan”, “Ömrün əlli məqamı”, “Bir ömür haqqında hekayət” əsərləri konkret insan materialından yaranıb, həyatımızın bu və digər sahəsində nüfuz qazanmış, ömrü və əmmlləri başqalarına örnək olacaq şəxsiyyətlərin yaşantılarını ifadə edir”.

N.Əbdülrəhmanlının “Qaraçuxası yatan adam”, “Darıxan adam haqqında etüd”, “Qoşa portret”, “İsa İsmayılzadə, yaxud Sözün rəsmi”, “Tökülən yarpaqların qoxusu”, “Tanqo – ölüm oyunu” və digər oçerkləri barədə söz açan ədəbiyyatşünas bu yazıları publisistikanın dəyərli nümunələri kimi xarakterizə edib.

“Yaza bilmədiyim yazılar”da N.Əbdülrəhmanlının tərcümə etdiyi əsərlərin əhəmiyyəti vurğulanır. “Bir nakam sevgi” və “Zamanın verdiyi haqq” oçerklərində isə yazıçının ekran dramaturgiyası ilə bağlı yaradıcılığı diqqət mərkəzindədir.

GÜNEL

525-ci qəzet.- 2010.- 2 iyun.- S.7.