Fransada təhsil sistemi:
müşahidələr və müqayisə nədən xəbər
verir?
Təhsil Nazirliyi və
Fransanın Azərbaycandakı səfirliyinin birgə təşkilatçılığı
ilə martın 27-dən aprelin 3-nə kimi Nazirliyin əməkdaşları
və təhsildən yazan jurnalistlər Fransada səfərdə
oldular. Altı nəfərlik nümayəndə heyətinin tərkibinə
Təhsil Nazirliyinin İctimaiyyətlə əlaqə
şöbəsinin müdiri Bayram Hüseynzadə,
TSİİL-in kütləvi informasiya vasitələri ilə
iş üzrə mütəxəssisi Sevinc Səfərova,
“Azərbaycan müəllimi” qəzetinin baş redaktor müavini
Sarvan İbrahimov, İctimai Televiziyanın departament direktoru Cəsarət
Valehov, “525-ci qəzet”in müxbiri Sevinc Qarayeva və “Exo” qəzetinin
müxbiri Dilarə Əlizadə daxil idi.
Səfər Təhsil
Sektorunun İnkişafı üzrə İkinci Layihənin Təhsil
islahatlarına dair ictimaiyyətin məlumatlandırılması
alt komponentinin icra planına əsasən həyata
keçirilib. Səfərin əsas məqsədi isə
Fransanın təhsili idarəetmə orqanlarının media
qurumları və jurnalistlərlə qarşılıqlı əməkdaşlıq
təcrübəsinin öyrənilməsi idi. Təyyarə Fransa vaxtı
ilə günorta saat 2 radələrində Fransanın Charles
de Gaulle hava limanına endi. Məlumat üçün bildirim
ki, Charles de Gaulle hava limanı təkcə Fransanın deyil,
dünyanın ən böyük aeroportlarından biridir.
O, 1974-cü ildə inşa edilib.
Aeroport Fransanın 18-ci prezidenti Charles de Gaullenin şərəfinə
adlandırılıb. Aeroportun ərazisi 33 km2 sahəyə
malikdir. 3 terminal və 4 uçuş-eniş zolağı var.
Son illərdə qeydə alınan göstəricilərə əsasən,
bir ildə aeroport vasitəsilə 55-60 milyon sərnişin
daşınır və 520-560 min təyyarə eniş edir. Hava
limanından qalacağımız otelə yol təxminən
25-30 dəqiqə idi. Yuxusuzluğa, yorğunluğa baxmayaraq,
fürsəti əldən verməyib yol boyu Parisi seyr etməyə
çalışırdım. Şəhər kənarında
yerləşən hava limanının ətrafında gözəgəlimli,
müasir tikililər yox idi. Yalnız şəhər mərkəzinə
doğru irəlilədikdə tarixi binalar, qeyri-adi
görünüşlü yaşayış evləri və ən
əsası isə Parisin simvolu olan möhtəşəm
Eyfel (Eiffel) qülləsi görünməyə
başladı. Fransanın paytaxtı olması ilə
yanaşı elm, mədəniyyət, sənət sahələrində
də dünyanın öndə olan mərkəzlərindən
biri kimi qəbul edilən
Dövlət, eləcə də
özəl təhsil müəssisələri mövcud olan
Fransada məktəblilərin təxminən 20 faizi özəl
orta təhsil müəssisələrində oxuyur. Həm
dövlət, həm də özəl təhsil müəssisələri
üçün bütün məktəb proqramlarını
dövlət təsdiq edir. Həmçinin müsabiqə və
imtahanların keçirilməsi də dövlət tərəfindən
təmin olunur. Bakalavriat dərəcəsi səviyyəsinədək
diplomların verilməsi hüququ yalnız dövlətə
məxsusdur. 1959-cu ildən bəri özəl təhsilə
dövlət tərəfindən yardım edilir. Ölkədə
hər 9 özəl məktəbdən 8-i bu yardımdan
yararlanır. Özəl sektorda çalışan müəllimlərin
əməkhaqqı və təhsil xərclərini də
dövlət ödəyir. Fransanın təhsil sistemi məktəbəqədər
təhsil (6 yaşınadək), ibtidai təhsil (6-11 yaş),
orta təhsil (11-18 yaş) (orta təhsilin sonunda bakalavriat
diplomu verilir. Bu diplom imtahansız universitetə qəbul olmaq
hüququ verir): “Müxtəlif pillələrdə təhsilin
təşkili və məzmunu, 30 ildən artıqdır ki, həyata
keçirilən islahatlarla müşayiət olunur.
Aparılan islahatlar təhsilin demokratikləşdirilməsini
və onun inkişaf etməkdə olan cəmiyyətin
ehtiyaclarına yönəldilməsini təmin edir. Fransada son
illərin əsas təhsil islahatları
aşağıdakılardan ibarətdir- 3 yaşından 5
yaşınadək uşaqlar üçün məktəbəqədər
uşaq müəssisələri şəbəkəsinin
inkişafı, ibtidai məktəblərdən kolleclərə
keçid imtahanlarının ləğv edilməsi, təhsildən
geri qalan şagirdlər üçün adaptasiya siniflərinin
yaradılması, xüsusiləşdirilmiş və ibtidai məktəbdən
kollecə qədər qruplara bölünmə olmadan təhsilin
ümumi sütununun təşkili, təhsilin ödənişsiz
olması, yeni fənlərin tədris proqramına daxil edilməsi”.
D. Futşik bildirdi ki, məktəbəqədər uşaq
müəssisələri – “ana məktəbləri” 3
yaşından 6 yaşınadək uşaqları qəbul
edir. Fransada məktəbəqədər təhsil icbari olmasa
da, faktiki olaraq 3-6 yaşında olan bütün uşaqlar
uşaq müəssisələrinə gedirlər.
“Ana məktəbləri”ni çox vaxt fransız təhsil sisteminin ən böyük uğuru hesab edirlər. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrində siniflər, tədris prosesi yaxşı təşkil edilib, uşaqların hərtərəfli inkişafı üçün lazım olan bütün amillər nəzərə alınıb. Uşaqlar müvafiq tədris materialları əsasında öyrədilir, bir çox faydalı bilikləri mənimsəyir və ünsiyyət vərdişlərinə yiyələnirlər. Bu məktəblərdə uşaqlar üç yaş qrupuna bölünür. Birincisi, 3 yaşından 4 yaşınadək uşaqların oynadıqları və danışmaq vərdişlərinə yiyələndikləri qrupdur. İkincisi, 4 yaşından 5 yaşınadək uşaqların yapma, rəsm və digər praktik vərdişlər, eləcə də şifahi ünsiyyət vərdişlərinə yiyələndikləri qrupdur. Üçüncü böyük qrup isə 5 yaşından 6 yaşınadək uşaqları əhatə edir. Burada uşaqlar oxu, yazı və hesablama vərdişlərinə yiyələnirlər. Onun dediyinə görə, Fransada qəbul edilmiş orta təhsil sistemi özlüyündə üç qrupa bölünür – ibtidai məktəb (5 illik təhsil), kollec (4 il), lisey (3 il). Adətən bu təhsil müəssisələri bir-birindən ayrı yerləşirlər. İbtidai məktəb və kollec məcburi xarakter daşıyır. İbtidai məktəb 6 yaşdan 11 yaşadək davam edir. İbtidai məktəbdə dərslər (saat 9-dan 12-dək və saat 14-dən 17-dək) həftədə dörd gün (27 saat) davam edir. Çərşənbə günü, şənbə günü nahardan sonra və bazar günü uşaqlar istirahət edirlər. Bu günlər ərzində uşaqlar maraqlarına uyğun olaraq müxtəlif idman və bədii dərnəklərdə məşğul ola bilərlər. Fransada ibtidai məktəbdə oxuyan şagirdlərə evə tapşırıq verilmir. İbtidai təhsil dövründə sinifdə bütün fənləri bir müəllim tədris edir: “İbtidai təhsil almış bütün şagirdlər kolleclərdə oxuya bilərlər. Kollecdə təhsil, hər biri 2 il olmaqla iki dövrə bölünür- müşahidə dövrü, istiqamətləndirici dövr. Müşahidə dövrünə VI və V siniflər daxildir. Bu dövrdə tədris prosesi orta təhsilin baza elementlərini təqdim etməklə, ibtidai təhsili tamamlayır. Bütün uşaqlar kollecə daxil olur, bərabər tədris proqramı üzrə dərs keçir və mütləq şəkildə müəyyən olunmuş xarici dillərdən birini öyrənirlər. İstiqamətləndirici dövrə ümumi təhsilin IV və III sinifləri, eləcə də texniki təmayüllü kolleclərin IV və III sinifləri daxildir. Bu mərhələdə uşaqlar ikinci xarici dili öyrənməyə başlayır və əlavə olaraq latın, yunan və ya digər dilləri seçə bilirlər. III sinfin sonunda şagirdlər imtahan verir və kolleci bitirmələri haqda şəhadətnamə alırlar. Kollecin III sinfindən sonra şagirdlər təhsillərini ya peşə (2 illik), ya da ümumtəhsil liseylərində (3 illik) davam etdirə bilərlər. Ümumtəhsil liseyi 3 il ərzində bakalavriat diplomu almaq üçün buraxılış imtahanına hazırlayır. Fransızların qısaca “Bak” adlandırdıqları orta təhsil haqqında bu diplom böyük əhəmiyyətə malikdir (Azərbaycanda verilən ali təhsilin bakalavr diplomundan fərqlənir). Bu diplom məzunlara imtahansız universitetə qəbul olmaq imkanı verir. Kolleci bitirdikdən sonra şagirdlər təhsillərini 2 illik peşə liseylərində də davam etdirə bilərlər”. Görüş zamanı çıxış edən Təhsil Nazirliyinin İctimaiyyətlə əlaqə şöbəsinin müdiri Bayram Hüseynzadə D.Futşikə Azərbaycanın təhsil sistemi, təhsil siyasəti, təhsilin bütün pillələri üzrə təsdiq olunan Dövlət Proqramları barədə ətraflı məlumat verdi. B.Hüseynzadə bildirdi ki, Azərbaycanda şagirdlərin yüksək səviyyədə orta təhsil alması üçün lazımi şərait yaradılıb. Səfər çərçivəsində ikinci görüş isə Fransa Təhsil, Gənclər və Assosiativ Həyat, Ali Təhsil və Elmi Araşdırmalar nazirlikləri, Qiymətləndirmə, Planlaşdırma və Səmərəliliyin təhlili İdarəsinin əməkdaşları ilə oldu. Görüş zamanı Qiymətləndirmə, Planlaşdırma və Səmərəliliyin təhlili İdarəsinin müdiri Alən Lopez bildirdi ki, rəhbəri olduğu şöbə təhsil sahəsində statistik informasiya sisteminin qurulması və idarə olunmasını təmin edir və Fransa Təhsil, Gənclər və Assosiativ Həyat Nazirliyi və Ali Təhsil və Elmi Araşdırmalar Nazirliyinin informatika və menecment sistemlərində işlətdiyi kataloq və nomenklaturalar üzrə məsuliyyət aparır. O, Təhsil Nazirliyinin digər idarələrinin xahişi ilə təhsil sisteminin bütün aspektləri üzrə qiymətləndirmə, sorğular və tədqiqatlar proqrammı hazırlayır, həyata keçirir. Eyni zamanda həm məktəb təhsilinin, həm ali təhsili və elmi tədqiqatları maraqlandıran statistik məsələlərlə bağlı, bu idarə Ali Təhsil və peşə inteqrasiyası üzrə Baş İdarəyə və İnnovasiya və Tədqiqatlar Baş İdarəsinə dəstək verir və əksinə. Təcrübə və məsləhət funksiyası ilə bağlı, bu şöbə, Milli və regional səviyyələrində tədbirlərin səmərəliliyini, ardıcıllığını təmin edir. Təhsil Nazirliyinin İctimaiyyətlə əlaqə şöbəsinin müdiri Bayram Hüseynzadə isə A.Lopezə Azərbaycanda tətbiq olunan qiymətləndirmə sistemi haqda ətraflı məlumat verdi.
(ardı gələn sayımızda)
Sevinc QARAYEVA
525-ci qəzet.- 2011.- 6 aprel.-
S.7.