Təbrik novellası
İlk öncə onu
deyim ki, şəxsiyyət ikiləşməsindən bu
yazıda söhbət belə getməyəcək, biz sadəcə
bir bədəndə iki candan danışacağıq, biri
Qulu, digəri Ağsəs: biri şairdi, digəri publisist.
Özü də həqiqətən
quldu, dərgah quludu, mehrabını bildirməsə, üzə
vurmasa da, Sözünün də, Səsinin də Ağı
qaradan seçilir.
Onun ağappaq bir səsi
var, özüm görmüşəm, ləkə
götürməyən ağdı: televiziyadan, radiodan, hər
yerdən duyulur. Hətta işğal altında olan torpaqlardan
da gəlib bizə dəyir, əks-səda verib qayıdır.
Qayalara çırpılan dalğalar kimi Qulunun Ağ Səsi
bütün yazılarında o torpaqlardan gəlib,
özünü buralara- insanlara, şairlərə, alimlərə
çırpır, sonra da çarəsiz halda geri
qayıdır: dalğalar qayanı zamanla zərrə-zərrə
oyur, aparır... Bir çox şairlər kimi eynəyi var, eynəyinin
altından, üstündən, qıraq-bucağından
baxmağı, baxıb dodağının altında
qımışmağı, qımışıb bir söz
deyib, hamının qəşş elədiyi an ciddi sifət
almağı var. Qulu tapmacaları sevir: “Nabran
Novellası”nı oxusanız, nə vaxtsa sizdən soruşacaq:
“Gördünmü nöqtəni hara qoymuşam?” Cəld cavab
verin: “Sualın altına...”
O dəqiqə dillənəcək:
“Bıy, yadımdan çıxıb...
Cəld nöqtəni sualın
altından götürəcək, yerində qulp qalacaq, incə
bir fincan qulpu, Ağsəsin bütün sualları qulpdu,
Ağsəs sual verirsə, artıq qulp qoyub...
Ağsəs sualı necə
vermək lazımdı, yaxşı bilir... Qulu Azərbaycan
ədəbiyyatının “yalançı
çoban”ıdı – nə şeirlərində, nə həyatında
harda ciddi, harda qeyri-ciddi, harda şair, harda publisist olduğu
bilinməz: heç özü də bilmir. Həyatda
yalançı çobanlıq bir işə yaramasa da, ədəbiyyatda
bu çox gözəldi: yazdıqları sakit, laqeyd və zərərsiz
nümunələr olur- nə müsbət, nə də mənfi
yüklü bir neytron. Oxu, hiss et, duy və imkanın varsa, sus!
İçkilərə bənzətsək, Qulu kokteyl,
tüstülərə bənzətsən, xəfif nargilədi.
Ancaq onu içmək ya da çəkmək mümkün
deyil – o hər kəsi içib-çəkib, dərindən
bir köks ötürərək ahını vərəqlərə
töküb: ancaq Qulu Füzuli deyil, ahı yandırmır,
dondurur... Heç Nəsimidən gəlmə ənənələr
də yoxdu onda: o özünə də sığır, hələ
bəlkə bir az da kiçik gəlir özünə, buna
görə oxuculardan da kömək istəyir. Yerə-göyə,
başqa dünyaya, nə bilim mən cahana-mülkə ehtiyac
yoxdu: o hələ də “özü boyda dünyadan”
qaçmaqla məşğuldu, bu qaçhaqaçda başqa
dünyalarla oynamağa vaxtı yoxdu. Qulu lirik əvəzlikləri
sevmir, yəni Qulunun lirik məni, ya da səni yoxdu, Qulunun
lirikasını əvəz etmək üçün yeni
sintaksisə də ehtiyac yoxdu, bütün bu vəzifələrin
öhdəsindən Qulu elə özü məharətlə
gəlir. “Quş budaqda oxuyan kimi o da varaqda oxuyur”, xəbəri
yoxdu ki, bircə elə varaqda oxuyan özüdü: indi hər
kəs internet məkanının vizual ədəbiyyatında
söz ardınca qırğılıq edirlər. Onunsa
budağı varaqdı, onun ilhamı eynəyidi- gözünə
taxdımı dünya tərsinə, insanlar gözünə
görünür: Qulu gözünə görünən
insanları sevir...
Bütün kişilər
kimi “yalan”ın dadına baxıb, ağzını
büzüb, indi şeirlərində və həyatında “həqiqət”i
deyir deyəsən. Qulunun həqiqətləri o qədər
faciəvidi ki, Zamzanın böcəyə çevrildiyini ilk
dəfə eşidən oxucu kimi adam aldanır, elə bilir
Kafkanın bu qeyri-adi hekayəsinə gülmək
lazımdı, amma əslində elə deyil – Qulu həyatın
da, ədəbiyyatın da, şeiriyyatın da kədərli
bir lətifə olduğunu yaxşı bilir. Qulu
ümumiyyətlə yaşamır, özünün dediyi
kimi, o ölməməklə məşğuldu, buna görə
də həmişə xətti də, özü də məşğuldu.
Xətlərdən Qulunun şeirləri asılıb, amma
Qulunun şeirləri qupqurudu, qurumağa ehtiyacı yoxdu.
Qulunun şeirləri islanmaq üçün asılıb xətlərdən
– onları göz yaşınla islatdınmı, istifadəyə
hazırdı, oxumaq olar. Çünki Qulu bütün hisslərini
qurutmamış yazıya tökmür...
Yadımdadı,
şaxtalı bir qış günü,
mığmığaların ifasından doymaq,
özümü Qulunun yerinə qoymaq istədim. Üşüyürdüm,
“özümü yandırdım.” Yuxum gəlmirdi, “Yuxu dərmanı”
atdım. Ancaq yata bilmədim...
Mən də qorxaq insanam, ona görə
qorxaqların halına sevindim, daha qorxmadım – heç nədən,
heç kimdən. Gördüm ki, dünyaya qalib gəlmək
arzuma qalib gəlmişəm, ona görə qorxaqlıq
adını almışam üstümə. Qalib olduğumu
biləndə özümü fateh kimi hiss etdim, İskəndərdən
bu yana nə qədər əzazil, Allahın bəlası,
qamçısı, bıçağı var, yadıma
düşdü... Fateh olduğumu hiss edən kimi,
dünyanı almağım gəldi – “dünya Allahın dəyirmi
masasıdı”, dünya ərkəsöyündü, şairə
asidi, başa düşdüm ki, Dünyanı mənə
verməzlər...
Süleymana qalmayan dünya...
Peyğəmbərə
verilməyən dünyanı kimdi şairə ya da
yazıçıya verən? Dünyanı heç vaxt
Şairə verməyiblər. Şairi də heç vaxt
Dünyaya verməyiblər. Onlar həmişə bir-birinə
həsrətlə baxıblar: Qulu Allahın masasına,
Allahın nemətləri Quluya, ancaq Qulu özünün
dediyi kimi, Allahın payı çoxdu, nə götürsən
qazancdı deyib götürüb, özü
götürüb... Bax, burdan anladım: Qulunun
bacarığı eynəyindədi – qələmini əlindən
alsan, faydası yoxdu, gərək eynəyini alasan.
Çünki Qulunun şeirlərində qələmdən,
mürəkkəbdən, hətta sözdən daha çox
“göz” var, Qulu “görən” şairdi... Heç vaxt
gördüyünü tam olaraq deməz Qulu, üç hissəyə
bölər, yarısını şeir kimi yazar,
yarısını esse, üçüncüsünü də
bir özü bilər, bir də Allahı... Qulu o
üçüncü hissəni Allaha
bağışlayır, onu bir az da yuxarı qaldırmağa
çalışır, deyir, bəlkə bir az da göyə
qalxsa, göründü...
O qədər Qu-Qu dedim, Simurq məni
Məlikməmməd sandı, Yağış yağmağa
başladı... İndi də Ağ-Ağ deyim,
görüm nə yağacaq şəhərə, aprel
ayında könlümə qar düşüb...
Hə, Ağsəs, “qoşulub bu
dünyanın quşuna, keçdi üstündən bir vaxt
qatarı”: quşlar qaqqıldadıqca, saatlar
tıqqıldadı, səsini başına, özünü
şeirinə yazdı, getdi. Bilirsən də yəqin,
quşların onlara qoşulan şeirlərdən xəbəri
yoxdu, heç vaxt da olmayacaq. Durnalar Azərbaycan ədəbiyyatında
onlara yazılan və qoşulan neçə şeir olduğunu
bilmirlər, sərçələr də bilmirlər,
qaranquşlar da, bayquşlar da: məncə bu da bir
yazılmamış mövzudu, kədərli bir şair
lazımdı bunu ağlasın... Amma sən ağlama, sənin
göz yaşların o torpaqlarda qalıb, bilirəm, onları
sənə bir gün qaytaracaqlar, bax onda baxacam
ağlamağına. Ancaq sən onda da “burnunun suyunu
gözündən axıtma”, sənin gözlərindən
onda İsa axacaq, İsa bulağı...
Onsuz da
gözümüzdən düşənlər
ayağımızı sındırıb, gözümüzdə
ağır çəkili zindan daşları var, sən bunu
görə bildiyinə görə “göz”lü şairsən,
sənin gözünün itiliyinə qartallar da həsəd
aparır, şahinlər də...
Bilirəm, dəqiq bilirəm, bir gün, bir gözəl gün, bir qatar vaxt da ötəcək başının üstündən, bir də ayılacaqsan oturmusan bir düzdə, bir siqaret odlayıb, dərələrdə, dağlarda, yenicə salınan yaşayış yerlərində, qədim kəndlərin soyumuş məhəllələrində yenicə tüstülənən ocaqlara baxırsan, gözlərindən İsa bulağı süzülür və sən bir halovar çağırırsan, yamaclar dəli olub üstünə-üstünə gəlir... Onda məni xatırlayarsan, zəng edərsən mənə, ad gününü təbrik edəcəm...
Zərdüşt ŞƏFİ
525-ci qəzet.- 2011.- 16 aprel.- S.16.