Əyyub MƏMMƏDOV

ELMAN ƏLİYEVİN ELMİ KƏŞFLƏRİ HAQQINDA BİR NEÇƏ SÖZ

Telman Əliyev Ukrayna İnşaat Akademiyasının Beynəlxalq Ekoenergetika Akademiyasının və Lütfizadə adına Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının akademiki, texnika elmləri doktoru, professorudur. 120-dən çox elmi məqalənin, 17 kitabın, 15 faydalı modelin, 10-dan çox ixtiraya alınmış patentin müəllifidir. Çoxlu sayda Beynəlxalq konqreslərdə elmi məruzələrlə çıxış edib və qızıl medallar alıb. Texniki Universitetin inşaat mexanikası kafedrasında çalışır. Mən Telman müəllimi orta məktəb illərindən tanıyıram. O, çox çalışqan, həmişə axtarışda olan şagird idi. Orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirib, o vaxtkı Politexnik İnstitutuna daxil oldu. Telman Əliyev institutda təhsil alanda özünün fitri istedadını tezliklə göstərməyi bacardı. O, dərin müşahidə qabiliyyətinə malik idi və gördüyü faktları məntiqlə mənalandırmağı bacarırdı. O, insan portretini sözlə yaratmağı ustalıqla əxz edib. Böyük pedaqoq Tələt Əfəndiyev haqqında yazdığı “Polad necə əridi”, hüquq elmimizin korifeyi Məmməd Xələfov haqqında yazdığı “Haqqa qovuşan insan”, dahi müğənnimiz Xan Şuşinski haqqında yazdığı “Ömürlük səs, ömürlük sənət”, Üzeyir bəy dühası haqqında yazdığı “Musiqişünaslıq elmimizin akademiyası” əsərləri böyük dəyər kəsb edir. Elm ilə məşğul olan insanlar, elm adamları ilə ünsiyyət saxlayan ziyalı təbəqə Telman Əliyevi çox yaxşı tanıyır. O, dünyanın sayılıb- seçilən alimlərindən biridir. O, hələ ali məktəbdə təhsil alarkən fitri istedadı və geniş fəlsəfi təfəkkürünə malik olması ilə diqqəti cəlb etmişdi. Bu keyfiyyətinə görə hələ tələbə ikən ona Azərbaycanın Lomonosovu deyirdilər. Böyük intellekt sahibi akademik Telman Əliyev “Dünyanın 500 Elmi Lideri” nominasiyasının qalibi ordeni ilə təltif olunub. Amerikada elmin, elm adamlarının qədrini bilənlər bu təltiflə kifayətlənməmiş, Telman müəllimi 2004-cü ildə “Dünyanın intellektual lideri” qızıl medalına da layiq görmüşlər. 2003-cü ildə Telman müəllim “Amerikanın qüdrəti” ordeninin təsis üzvü seçilir, 2005-ci ildə isə adı Amerikanın “Şöhrət salonu” üzvlərinin sırasına yazılır. Professor Telman Əliyev dünyada iki elmi kəşfin müəllifidir. 1. “Təbiətinin qadağan qanunları və ölümqabağı gümrahlaşmanın sirri”. 2. “Canlılarda müxtəliflik hadisəsi və onun sirrinin açılması” Bu iki kəşf “Elm” nəşriyyatında çapdan çıxmış “Ölümönü canlamanın və Aləmdə müxtəlifliyin sirrinin açılması” kitabında qeyd olunub. Kitab haqqında respublikamızın elm xadimləri, tanınmış ziyalılar dərin və ətraflı fikirlər söyləmişlər. O, dünyəvi alimdir. Kitabda tanınmış elm adamlarının kitab haqqında və ümumilikdə Telman müəllim haqqında yazılmış fikirlərini oxuduqca düşünürsən ki, nə yaxşı Azərbaycan elmini dünyaya tanıtdıran Telman müəllim kimi fəxr ediləsi bir alimimiz var. Kitabın maraqlı cəhətlərindən biri də odur ki, Telman müəllim öz qənaətləri ilə dünya alimlərinin apardığı elmi araşdırmalar arasında təhlil aparmağı bacarır. Məsələn akademik Semyonov onun öz elmi kəşflərinin təsadüf nəticəsində etməsilə əlaqədar olaraq belə fikir bildirir: “Tətiyə təsadüfən toxunula bilər, ancaq gərək patrondaşda patron olsun ki, atəş açılsın”. Telman müəllim hər iki ixtirasının təsadüfən əmələ gəlməsinin geniş izahını verir və eyni zamanda sübut edir ki, planlaşdırılmış şəkildə ixtira etmək mümkün deyil. Bu barədə dünya alimlərinin fikirləri sübut edir ki, kəşflər təsadüfən baş verir, digər elmi yaradıcılıqdan fərqli olaraq kəşfi planlaşdırmaq, onun nəticəsini öncədən görmək olmaz. Bu fikrin çox qədim tarixi mənbələri var. Elmi kəşflərin təsadüfən yaranması haqqında çoxlu misallar göstərmək olar. Məsələn dahi fizika alimi İsaak Nyutonun elmi kəşfləri – qanunları təsadüfən yaranıb. Telman müəllimin kəşfi təsadüf nəticəsində etməsilə bağlı akademik Semyonov “gərək patrondaşda patron olsun ki, atəş açılsın” –deməklə bildirmək istəyir ki, həm təsadüfi, həm də planlı iş üçün gərək düşünən beyin olsun. Əgər düşünən beyin varsa, hər şeyi həll etmək olar. Telman Əliyev apardığı müşahidələr və araşdırmalar zamanı bu qənaətə gəlir ki, insan yol verilən müəyyən enerjidən istifadə edə bilər, qalan enerji toxunulmazdır. Söhbət insandan gedirsə, onda enerji üç hadisədən ibarətdir: 1) Orqanizmin böyüməsinə, inkişafına sərf olunan enerji (25 yaşa kimi); 2) Orqanizmin yaşamasına sərf olunan enerji; 3) Azad sərbəst enerji. Telman müəllimin apardığı elmi araşdırmalar və alınan elmi kəşflərə görə belə nəticəyə gəlmək olar ki, hər iki kəşf əsaslanmış məntiqi araşdırmalara cavab verir. Telman müəllim çox yüksək intellektual qabiliyyətə malik olan elm adamıdır. Elə tək bu kitabı yazmaqla sübut edir ki, o, kimdir. Bu kitabda yazdığı elmi fikirlər, apardığı elmi araşdırmalar, kəşflər bir daha Telman Əliyevin kimliyini göstərdi. Telman müəllimin kəşflərindən biri “təbiətin qadağan qanunları və ölümqabağı gümrahlaşmanın sirri” digəri isə “canlılarda müxtəliflik hadisəsi və onun sirrinin açılması” adlanır. Bu iki kəşf Azərbaycan elmi üçün yeni – bu günə kimi öyrənilməmiş sahədir. Müəllif çox maraqlı metodologiya üsulu ilə təbiətdə hökm sürən qadağa qanunlarını öyrənib qaydaya salmış, yəni sistemləmiş, onlardan məntiqi təhlil üsulu ilə elmi nəticə çıxarmış və qarşıya qoyduğu elmi araşdırmaların həllini tapmışdır. Əslində təbiətin qoyduğu qadağaları insan heç vaxt poza bilməz. Lakin insan yol verilən enerjidən istifadə edə bilər, qalan enerji isə toxunulmazdır. Mən 20 ildən çoxdur ki, “ahıl və qoca yaşlarda qarın boşluğunun kəskin cərrahiyyə xəstəliklərində müasir taktika” mövzusunda doktorluq dissertasiyası üzərində elmi araşdırmalar aparıram. Müşahidəmdə 354 ahıl və qoca xəstə olub. Adətən ahıl və qoca yaşlarda “ölümönü canlanmanın” olması hadisələrini çox müşahidə etmişəm. Telman müəllim bir sirrin açılmasına məntiqi təhlil üslubunu tətbiq edərək çox böyük elmi kəşfin yaranmasına səbəb olub. Bu məntiqi təhlil belə nəticə hasil edir: ölümqabağı gümrahlaşma (ölümönü canlanma) – ölümönü göstərilən enerji üzərində qadağaların götürülməsidir. Nəticədə əldən düşmüş, bütün enerjisi tükənmiş xəstə insan birdən-birə dirçəlməyə, gümrahlaşmağa başlayır. Belə bir canlanma təbiət tərəfindən qadağa qoyulmuş toxunulmaz enerjinin üzərindən qadağanın götürülməsi nəticəsində baş verir. İnsan canlanır, nura qərq olur və qısa zaman kəsiyində ömrünü başa vurur. Son vaxtlar orqanizmdə olan enerji haqqında bilməyərəkdən fikirlər söylənilir, 27.03.2011-ci il tarixdə “ovqat” verilişinin qonağı olan çox hörmətli dramaturq, yazıçı Əli Əmirliyə aparıcı belə bir sualla müraciət etdi: “Siz 20-dən çox dram əsəri yazmısınız, ancaq son vaxtlar az yazırsınız. Bu, nə ilə əlaqədardır? Əli müəllimin cavabı belə oldu- Mən ömrümün 63-cü baharını yaşayıram, şübhəsiz 63 yaşımda olan enerjim – 40 yaşımda olan enerjim kimi deyil. Əgər bu enerji azalıbsa, deməli yeni dram əsərləri, roman və povestlərin yazılmasında azalıb”. Əslində insan yaşa dolduqca orqanizmdə olan enerji də azalır. Bu, Telman Əliyevin kəşfində olan ikinci “orqanzimin yaşamasına (salamat saxlanılmasına) sərf olunan enerji” fikrinə tam uyğundur. Telman müəllim unikal insandır, sədaqətli dost, mütəfəkkir ziyalı, gözəl alim, gözəl ailə başçısı, həm də əsl şəxsiyyətdir. Professor Telman Əliyev öz kəşflərilə elmə təkanverən yeniliklər gətirmiş və daha yeni problemlərin həllinə şərait yaratmışdır. Professor Telman Əliyev bu elmi kəşfilə Azərbaycan elmini yüksəklərə qaldırıb. Mən Ukrayna İnşaat Akademiyasının və L.Zadə adına Beynəlxalq Müasir Elmlər Akademiyasının akademiki, professor Telman Əliyevi Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının akademikləri sırasında görmək istərdim. Çünki o, buna layiqdir.

Əyyub MƏMMƏDOV,

Tibb elmi üzrə fəlsəfə doktoru.

Respublikanın əməkdar həkimi.

525-ci qəzet.- 2011.- 27 avqust.- S. 28-29.