Jurnalist hazırlığı məzmunun və keyfiyyətin yeniləşmə mərhələsində

BAKI SLAVYAN UNİVERSİTETİNİN YENİ YARADILMIŞ JURNALİSTİKA FAKÜLTƏSİNİN FƏALİYYƏTİ BU SAHƏNİN PERSPEKTİVİ İLƏ BAĞLI NİKBİNLİYƏ ƏSAS VERİR

2005-ci ildə Bakı Slavyan Universitetinin (BSU) filologiya fakültəsinin nəzdində jurnalistika şöbəsi yaradıldı. Qısa müddət ərzində ümidlərin özünü doğrultması jurnalistika şöbəsinin Azərbaycan filologiyası şöbəsi ilə birləşərək fakültə kimi fəaliyyət göstərməsi zərurəti yaratdı. Universitetin jurnalistika və Azərbaycan filologiyası fakültəsinin açılması barədə Təhsil Nazirliyinə etdiyi müraciət Nazirlik tərəfindən müsbət cavablandırıldı və BSU-da jurnalistika fakültəsi yaradıldı.

Yeni fakültədə müasir texnologiyaların və innovasiyaların tədris prosesinə tətbiqində BSU-nun “Heydər Əliyev məktəbi” tələbə teleradio-studiyasının, “Tədrisdə Yeni Texnologiyalar və İnnovasiyalar” və “Fotojurnalistika”, “Türk-slavyan əlaqələri”, “Azərbaycanşünaslıq”, “Folklor araşdırmaları” laboratoriyalarının rolu böyük olacaq. Fakültədə beş kafedra “Yeni media və kommunikasiya texnologiyaları”, “Jurnalistika nəzəriyyəsi və təcrübəsi”, “Türkologiya”, “Azərbaycan ədəbiyyatı”, “Müasir Azərbaycan dili” fəaliyyət göstərir.

Bu yaxınlarda Bakı Slavyan Universitetində Avropa Şurasının “Azərbaycanda jurnalistika tədrisinin inkişafına dəstək” layihəsi həyata keçirilib. Bolonya prosesinin tələblərinə uyğun olaraq yeni kurrikulum hazırlanıb, 10 fənn üzrə 20-yə yaxın modul yazılıb və hazırda tədrisin bu kurrikulum üzərində tədricən yenidən qurulması prosesi gedir.

İlk söhbətimiz “Azərbaycan filologiyası və jurnalistika” fakültəsinin dekanı Səfər müəllimlədir.

– Səfər müəllim, BSU-da jurnalistika ixtisasının yaradılması təşəbbüsü kimdən gəldi və atılan ilk addımlarda hansı çətinliklər vardı?

– Təbii ki, universitetdə baş verən bütün yeniliklər Kamal müəllimin adıyla bağlıdır. Universitetimizin tarixinə nəzər salaq, Kamal müəllimin bu universitetə rektor təyin olunduğu dövrə qədər adam bu binaya ümumiyyətlə girmək istəmirdi. Hətta elementar dərs keçmək üçün şərait yox idi. Məhz həmin dövrdən sonra universitetin hər iki binası əsaslı təmir olundu. Həm dərs və yardımçı otaqlar, kafedralar təmir olundu, həm də tədrisin strukturunda dəyişikliklər oldu. Heç kimə sirr deyil ki, Mirzə Fətəli Axundov adına Rus dili və ədəbiyyatı İnstitutu yalnız rus dili müəllimləri hazırlayırdı və biz bundan uzağa gedə bilmirdik. Amma bugun universitetdə bakalavr və magistratura pillələrində 40-a yaxın ixtisas üzrə mütəxəssislər hazırlanır. Bütün bunlar Kamal müəllimin böyük zəhməti hesabına başa gəlib. Bilirsiniz ki, ixtisasların tədris olunması üçün Təhsil Nazirliyindən icazənin alınması, universitetin kadr potensialının gücünü sübut etdirmək asan deyil. Jurnalistika ixtisasının filologiya fakültəsinin nəzdində tədris edilməsi ideyası da Kamal müəllimə məxsus idi.

– BSU-da jurnalistika fakültəsinin qısa müddətdə keçdiyi uğurlu yol haqqında nə deyə bilərsiniz?

– Əvvəla, onu deyim ki, dövlət universitetlərinin yalnız ikisində jurnalistika ixtisası tədris edilir. Ona görə bu məsuliyyət və diqqət daim üzərimizdə olub. Jurnalistika ixtisası yarandığı 2005-ci ildə ilk qəbulda rus və Azərbaycan dilli bölmələrinə cəmi 40-45 tələbə daxil olmuşdu. Amma bugün jurnalistika ixtisası üzrə 189 tələbə təhsil alır. Builki qəbulda jurnalistika ixtisasına 53 nəfər qəbul olmuşdur ki, bu da müəyyən inkişafdan xəbər verir.

– BSU-ya artan bu marağın səbəbi yəqin ki uğurlarda və ictimaiyyəti inandıra bilməkdədir.

– Elədir, dediklərimizi o da sübut edir ki, hər il qəbul imtahanlarından sonra bizim universitetdə heç bir vakant yer qalmır. Bütün yerlər abituriyentlər tərəfindən seçilir.

– Jurnalistika fakültəsində dərs deyən müəllimlərdən başqa ictimai əsaslarla işləyən müəllimlərin məhz bu universiteti seçməsinin səbəbi nədir?

– Bu məsələyə də Kamal müəllimin nüfuzu, adı və universitetin qısa zamanda qazandığı nüfuz da təkan verir. Bilirik ki, qarşılıqlı hörmət olmasa heç kim burda ictimai əsaslarla dərs deməyə razı olmaz.

BSU-nun JURNALİSTİKA FAKÜLTƏSİNDƏ DƏRS DEYƏN MÜƏLLİMLƏR

kifayət qədər nüfuzlu və peşəkar jurnalistlərdir. Elçin Şıxlı, Etibar Babayev, Orxan Fikrətoğlu, Südabə Ağabalayeva, Lamiyə Vəzirova və digər tanınmış jurnalistlərin adını çəkmək mümkündür.

– Slavyan Universitetinin jurnalistika fakültəsində tədrisin və yaradılan şəraitin digər universitetlərdən fərqi nədədir?

– Universitetlərin jurnalistika ixtisaslarının tədris proqramlarında köklü fərq yoxdur. Çünki bütün tədris proqramları Təhsil Nazirliyində təsdiq olunur. Ən əsas özəllik tələbə-müəllim münasibətlərindədir. Bizim universitetdə səmimiyyət və doğruluq prinsipləri bu münasibətlərin gözəlləşdirilməsinə səbəb olub. Jurnalistika fakültəsinin tələbələri bizim universitetin ən ərköyün tələbələridirlər. Onlar da bizim bu sevgimizə layiqincə cavab verir, uğurları ilə bizi daima sevindirirlər. Məzunlarımızın əksəriyyəti işlə təmin olunub. Hətta tələbə vaxtı telekanallarda, radioda, mətbuatda işləyənlər var. Bu da universitetin təhsilinin səviyyəsindən xəbər verir.

– Ümumiyyətlə, məzunların iş problemi ilə bağlı universitet hansı işləri görür?

– BSU-da “Məzunlarla iş üzrə” şöbə fəaliyyət göstərir. Bu şöbə daim məzunlarımızla əlaqə saxlayır, onlara yardımçı olmağa çalışır. İndi də, hər hansı keçmiş məzun bu şöbəyə müraciət edərsə, onun işlə təmin olunması üçün əlimizdən gələni edirik. Kamal müəllimin əsas iş prinsiplərindən biri də gənc və perspektivli kadrları üzə çıxartmaq, onlara şərait yaratmaqdır. Hazırda universitetdə işləyən, dərs deyən onlarla yetirmələrimiz var.

– Universitetdə nəzəriyyənin tədrisindən əlavə praktiki olaraq tələbələrin peşə vərdişlərinin artırılması üçün hansı işlər görülür?

– Universitetin “Tələbə dünyası” qəzeti bizim tələbələrin ixtiyarına verilib. Yalnız jurnalistika fakültəsinin tələbələrinin redaktəsi və birbaşa iştirakı ilə çap olunacaq ilk sayımız artıq hazırlanır. Tələbələr bu işə böyük həvəslə qatılıblar. Bundan əlavə “Heydər Əliyev adına” radiostudiyamız da fəaliyyət göstərir ki, tələbələr ilk addımlarını burda da ata bilirlər.

– Səfər müəllim, elə bir fikir mövcuddur ki, jurnalistikanın təhsilə ehtiyacı yoxdur, jurnalistika sənətdir, yaradıcılıqdır, istedaddır. Sizcə jurnalist üçün təhsil nə dərəcədə önəmlidir?

– İstənilən sahədə istedad vacibdir, amma bu istedadın düzgün təqdim edilməsi, istiqamətləndirilməsi üçün təhsil də mütləqdir. Jurnalistikada da peşəkarlar və təsadüfi insanlar var. İnandırım ki, peşəkar olmaq üçün bütün ömür boyu oxumağa, savadlanmağa ehtiyac var. Mənim müasir jurnalistikada qəbul etmədiyim məqamlar var. Məsələn,

JURNALİST BUGÜN QƏZETDƏ YAZDIĞI İNFORMASİYA ÜÇÜN SABAHISI GÜN TƏKZİB VERİRSƏ,

bu hal nəinki jurnalistin nüfuzuna zərbədir, məncə, həmin jurnalist karyerasını bitirsə, daha düzgün olardı. O, özü başa düşməlidir ki, qəzet çap olunaraq minlərin, milyonların əlinə keçir, artıq məlumat ictimaiyyətin ixtiyarına buraxılır.

– Bu gün Azərbaycan jurnalistikasında baş verən bu hallar haradan qaynaqlanır?

– Hesab edirəm ki, jurnalistə mütləq azadlıq verilməlidir. Lakin jurnalist öz daxilində o azadlığın sərhədlərini müəyyənləşdirməli, təxmin etməlidir ki, hansı həddən o tərəfə artıq demokratiya deyil, anarxiyadır, özbaşınalıqdır, kiminsə həyatına müdaxilə etməkdir. Vay o jurnalistin halına ki, bu sərhədləri müəyyən edə bilmir və biz onların düşdüyü durumları da görürük.

CİBLƏRİNDƏ JURNALİST VƏSİQƏSİ GƏZDİRİB ONDAN TƏHDİD, ŞANTAJ VASİTƏSİ KİMİ İSTİFADƏ EDƏNLƏR DƏ,

ləyaqətli jurnalistləri də tanınır, bilinir. Xalqın gözü tərəzidir, hər kəs əvvəl-axır yerini tutur.

– Jurnalistika şəbəsinin fakültə ilə əvəz olunmasından sonra daha hansı yeniliklər baş verdi və perspektivdə daha nələr planlaşdırılır?

–“Azərbaycan filologiyası və jurnalistika” fakültəsi yarandıqdan sonra daha iki kafedra təsis olundu. Yeni yaranan Jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcrübəsi, Yeni media və kommunikasiya texnologiyaları kafedralarına peşəkar jurnalistlər dəvət olundular. Fakültənin BBC ilə birgə layihəsində əlavə daha yeni bir layihə var ki, yəqin ki, bu da yaxın günlərdə açıqlanacaq. İnanırıq ki, bu layihə də BBC ilə birgə layihəmiz kimi uğurlu olacaq və Azərbaycan jurnalistikasına öz töhfəsini verəcək.

– Jurnalistika fakültəsini bitirmiş məzunlara və bu sahəyə maraq göstərən gələcək tələbələrə nə demək istərdiniz?

– Harda olursunuzsa olun, kimliyinizi unutmayın! Özümüzü tanıdıqca ucalırıq, ucaldıqca sözümüzün kəsəri çoxalır.

“YENİ MEDİA VƏ FOTOJURNALİSTİKANIN TƏDRİSİ AZƏRBAYCAN ÜÇÜN YENİLİKDİR”

Növbəti həmsöhbətim Yeni media və kommunikasiya texnologiyaları kafedrasının müdiri, siyasət elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Aynur Bəşirlidir.

– Aynur xanım, Yeni media və kommunikasiya texnologiyaları kafedrasını yaratmazdan əvvəl bu universitetdə bir müddət Avropa Şurasının “Azərbaycanda jurnalistika tədrisinin inkişafına dəstək” layihəsi həyata keçirmisiniz. Bu layihə barədə bir qədər məlumat vermənizi istərdik.

– Adı çəkilən layihənin sifarişçisi Avropa Şurası, operatoru isə BBC Dünya Xidməti İnam (BBC DXİ), benefisiarı Bakı Slavyan Universitetidir. BBC DXİ Azərbaycandan əvvəl Ukrayna və Bolqarıstanda bənzər layihələri həyata keçirdiyi, bu regionda artıq iş təcrübəsinə malik olduğu üçün layihənin benefisiarını özü seçməyə qərar vermişdi. BBC DXİ seçim edərkən universitetin yeniliklərə açıqlığı, təhsil siyasətində çevikliyi və layihə iştirakçılarının təkmilləşmək, öyrənmək və öyrətmək istəyi kimi amilləri əsas göturürdü. Slavyan Universiteti bu parametrlərə cavab verirdi. Layihənin məqsədi jurnalistikanın tədrisinə dəstək vermək idi. Bunun üçün üç əsas hədəf müəyyən edilmişdi – jurnalistika fakültəsi üçün işçi tədris planını hazırlaması, müəllimlərin peşə vərdişlərinin artırılması, fakültənin texniki bazasının gücləndirilməsi. Bu hədəflərə çatmaq üçün biz öncə bizim üçün önəm daşıyan 5 istiqaməti müəyyənləşdirdik. Bunlar televiziya jurnalistikası, radio jurnalistikası, jurnalistikada etika və standartlar, fotojurnalistika və yeni media oldu. Bunlardan sonuncu ikisi Azərbaycan üçün yenilik idi.

FOTOJURNALİSTİKA YALNIZ SOVET DÖVRÜNDƏ AZƏRBAYCAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİNDƏ TƏDRİS OLUNMUŞDU.

Son illər Azərbaycanda bu sahəyə maraq durmadan artır və bu da bizə fotojurnalistikanı seçməyə əsas verdi. “Yeni media” termin olaraq 2009-cu ilə qədər az işlənirdi. O vaxta qədər veb jurnalistika, onlayn jurnalistika kimi terminlər işlənirdi. Yeni media isə bütün bunları özündə cəmləyən daha geniş anlayışdır. Bu həmin dövrə təsadüf edirdi ki, Qərb universitetlərində də yeni media laboratoriyaları yaranırdı və jurnalistika təhsilinin tərkibində yeni media elementi olmazsa, o ciddi qəbul olunmurdu. Beləliklə, biz bayaq qeyd etdiyim işçi tədris planını hazırlayanda bu yeni fənlərin plana saldıq. Amma bununla yanaşı, mövcud standartın özünü dərindən təhlil edərək belə bir nəticəyə gəldik ki, bir sıra fənlərin bir neçə modula bölünməsinə ehtiyac var. Məsələn, “Jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcrübəsi”, “KIV-in texnika və texnologiyası” və ya RTV jurnalistikası fənləri. Onların hər biri 180, 120 saatlıq kurslardır. Təcrübə göstərir ki, adətən bu kursların tədrisində təkrarlar baş verir. Məsələn, tələbə KİV-in texnika və texnologiyasında ancaq qəzet texnikasını keçir, radio texnika və TV texnika tədris olunmur ya da bunun əks baş vermir. Bu kimi halların qarşısını almaq üçün biz bu kursların dəqiq modullara bölünməsini təklif etdik. Məsələn, 120 saatlıq KİV-in texnika texnologiyası 3 yerə bölünür çap texnikası, radio texnikası və tv texnikası. Bunlar prerekvizit kurslardır. Hər birinin ayrıca modulu, sillabusu var. Beləliklə, biz işçi tədris planını həm tələbə, həm müəllim üçün anlaşılan bir tərzdə qurduq. Belədə təhsil səyahətə bənzəyir, biz haradan gəlib hara getdiyimizi bilirik.

– Peşə vərdişlərinin təkmilləşdirilməsi baxımından bu layihə nə kimi yeniliklər verdi?

– Layihə çərçivəsində Yeni media və Fotojurnalistika laboratoriyaları yaradılıb. Onların texniki imkanları tələbələrə praktik vərdişlərə yiyələnməyə imkan verir. İndi laborator dərslərin hamısı universitetdə keçmək mümkündür.

“TƏLƏBƏLƏRİMİZ SƏNƏDLİ FİLMLƏR ÇƏKƏCƏKLƏR”

Yeni media və Kommunikasiya texnologiyaları kafedrasının baş müəllimi Lamiyə Vəzirova artıq 6 ildir ki jurnalistika ixtisasından dərs deyir.

– Sizin dərs dediyiniz tələbələrin özəlliyi sizcə nədədir?

– BSU-dan başqa heç bir yerdə dərs demədiyim üçün bu haqda danışmaq çətindir. Özüm 20 il əvvəl BDU-nu bitirmişəm və o vaxtla indiki arasında fərq böyükdür. Amma yenə də müqayisə etməmiş deyiləm. Biz UNİCEF-in “Uşaq hüquqları və jurnalistika” layihəsində iştirak edirdik. Bizdən başqa, BDU və Xəzər Universiteti də həmin layihədə iştirak edirdilər. Xarici qonaqlar hər üç universitetdə tələbələrlə ünsiyyətdə olduqdan sonra bizə dedilər ki, sizin tələbələr daha müasirdir və ünsiyyətə açıqdırlar. Öz tələbələrim haqqında bunu eşitmək, həqiqətən, çox xoş idi. Dörd il dərs dediyim qrup çox savadlıdır, onların arasında artıq işləyənlər də var. İşlə təmin olunmaqları üçün mən də kömək edirəm.

– BSU-nun jurnalistika fakültəsinin qoşulduğu layihə tələbələriniz üçün hansı imkanları yaratdı?

– Bu tələbələr artıq hazır juranlistlərdir. Burada kameralar, montaj proqramları, bütün avadınlaqlar var. Onlar çəkilişi, montajı, səs effektlərini çox yaxşı mənimsəyiblər. Məsələn, gələn həftə üçün onlara kiçik reklam çarxları çəkmək tapşırılıb. Bizim elə fikrimiz var ki, əgər elmi şurada qəbul olunarsa, bu il də olmasa, gələn ildən tələbələrdən buraxılış işi kimi sənədli filmlər təhvil alaq. Onların qabillyyət və biliklərini bu üsulla qiymətləndirmək daha düzgün olardı.

“JURNALİSTİKA ELM DEYİL, SƏNƏTDİR”

Lider TV-nin İdman Deparmentinin rəhbəri, jurnalistika ixtisasını tədris edən Rövşən Məmmədov dərsə tələssə də, suallarıma cavab verdi..

– Rövşən müəllim, dərslərinizdə tələbələrinizə daha çox nəyi öyrətməyə çalışırsız?

– Jurnalistika elm deyil, sənətdir. Ona görə tələbələrə praktik vərdişləri üzərində daha çox işləyirik. Biz “newsmaker” hazırlayırıq, tələbə həm operatorluğu, xəbər hazırlamağı, xəbəri duymağı, montajı bacarmalıdır. Praktikası olan tələbələrin televiziya və radioda daha asanlıqla çalışa biləcəklər. Mənim dərs dediyim tələbələr televiziyanın terminlərini, texnikasını həm nəzəri, həm praktiki cəhətdən mənimsəyiblər.

– BSU-nun jurnalistika fakültəsinin tələbələrini digər universitetlərin eyni ixtisasında təhsil alan tələbələri ilə müqayisə etmək sizə daha asan olar.

– Mən Azərbaycan və Avrasiya universitetlərində də dərs deyirəm. BSU dövlət universiteti olduğu üçün tələbələr savad baxımdan seçilirlər. Amma həm özəl, həm dövlət universitetini bitirən tələbələrim Azərbaycanın müxtəlif telekanallarında çalışırlar.

Pərviz SADIQOV

525-ci qəzet.- 2011.- 15 dekabr.- S.4.