Yol ROMANI (8-ci hissə)
VIII hissə
(Əvvəli
ötən şənbə saylarımızda)
... Ayılıram deyəsən ... Daha doğrusu, səhərə
yaxın yuxuya getdiyimdən, ayılmağa
çalışıram. Otaqda kimsə
yoxdu – hamı bir nəfər kimi səfərbər olub,
maşını düzəltdirirlər. Aykut
obaşdandan gəlib sayın millət vəkilini aparıb
ustaya. Bax, indi fikirləşirəm – bu
halda mən Aqil Abbasa nə deməliyəm? Sürücüm? Yarıtmayıb
– maşını düz-əməlli kullana bilmir. İçimdə nigarançılıq da var, o
biri gün nə boyda yol qət etməliyik. Maşın xarab olsa millət vəkili olmanın da
nə xeyri. Yeni bir müraciət
formasımı bulmalıyam? Hələ bir görək
usta nə deyəcək, əyalət şəhərində
bu maşına ehtiyat hissələri olacaq, ya yox? Əşi,
nə olacaq-olacaq da... Dərd eləmə, Qumral
gözlüm...
Yatağımda gözümü tavana zilləyib fikirlərimi
cəmləmək istəyirəm. Yolu gedirəm, Roman da
içimdə.
Yaman ağırlıq edir. Nasılsa qurtulmaq
lazım, amma necə, bilməm. Bitməz
ki, indiyə qədər oxuduğum romanlar, içində
olduğum Roman kimi ağrıtmamışdı məni.
Öz romanım... Həyat romanım... Nə
başlanğıcı, nə sonu... Məğlubiyyətlərim,
zəfərlərim... Büdrəyib yıxılmaq,
çırpınıb dikəlmək... Əhatə edən
boşluğun içində rəngləri üzə
çıxarmaq, bu rənglərə boyanmaq... Sonra, sonra yenə
gözün dolu, ürəyin dolu gizlət o rəngləri,
kimsə görməsin...
Kan, tər
içinde uykularından
uyanıyorsan eger her gece
Yalnızlık
sevgili gibi boylu boyunca
uzanıyorsa koynuna
Olur-olmaz
yere ıslanıyorsa
kipriklerin
artık her şeye
Anneni daha
çox anımsıyorsan,
hatta
anlıyorsan...
Kalbini bir
mektup gibi buruşturulub
fırlatılmış
Kendini
kimsesiz ve erken
unudulmuş hiss ediyorsan
İçindeki
Cocuğa sarıl,
Sana
insanı anlatır...
HaşiyƏ
Allahım,
uşaqlığımın elə parlaq rəngləri var
ki...
Beşinci mərtəbədəki balkonumuzda paltar sərdiyimiz
neçə cərgə ip vardı. Bəzən anamın
tikdirdiyi paltarlardan artıq qalmış parçaları bu
iplərə dolayıb kuklalarıma nənni düzəltdiyim
də olurdu.
Bir dəfə yenə oyuncaqlarımı qucağıma
doldurub balkona çıxdım və paltar iplərinin zəbt
olunduğunu gördüm. Al-əlvan kiçicik bir
quşcuğaz qonmuşdu ipin üstünə,
büzüşüb baxırdı və ... ətrafında bəlkə
on-on beş sərçə cikkildəşirdi.
O vaxt təbii ki, anlamadım, mənə xoş gələn
bu qədər quşun balkona yığışması idi. Və həm də ürəyimdən keçdi ki,
bunlardan birini tuta bilsəm nə yaxşı olardı. Mən əlimi uzadanda quşlar uçuşdular və
maraqlı olan buydu ki, həmin o alabəzək quşcuğaz
hara qonurdusa, sərçələr də
yığışırdı başına. Elə bil iclas keçirirdilər. Görünür, boz sərçələrə də
bu quşcuğazın rəngləri maraqlı gəlmişdi.
Özlərindən olmayan, özlərinə
oxşamayan birini diqqətə almışdılar. Alabəzək quş da hansısa qəfəsdən
qaçmışdı yəqin, çox ekzotik görkəmi
vardı, bizim şəhərin quşlarına
oxşamırdı. Və bu yazıq
öz quş beyniylə bəlkə fikirləşibmiş ki,
qəfəsdən azadlığa çıxıb. Bir belə sərçənin içində nə
azadlıq? Onlar pırıldaşıb
uçub getdilər, mənimsə bir uşaq təəssüfüm
qaldı ürəyimdə. Tuta bilmədim heç
birini... Amma sonralar anladım ki, fəlsəfi
bir olayla rastlaşmışammış. Bozluğun
içində rənglər – yəqin didişdiriblər... O
vaxtlar Bakıda sərçə yaman çox idi, indi az gözə dəyirlər. Qarğa boldu əvəzində,
qapqara... Başqa quşların axırına
çıxıblar. Qarğa?! Qarsda
da qarğa çoxdu...
Bu
maşının düzəlməyi nə çox çəkdi
ya?! Harda qaldılar bunlar? Telefon
da yoxdu ki, zəng edəm. Hə, bu da
sayın millət vəkilinin görkəmli xasiyyətlərindən
biridi – ölkədən kənarda nə yanımda telefon olur,
nə cibimdə pul. Yəni hardasa bir
küçədə ondan aralansam və azıb qalsam, geri
qayıtmaya da bilərəm. Bax, səbəbi
nədir, anlamadım getdi.
Hər nə
isə... Bax, indi zəng edə bilsəydim – nə gözəl
olardı... Yoxsa yenə yataqda uzanıb gözlərimi
də tavana dikib düşüncələrimi davam edəcəm.
Görən, Villiyə necə baxırlar?
Evdə bir ondan nigaranam. Adamlar öz
başlarının çarəsinə baxa bilirlər – amma
dilsiz, ağızsız heyvancığaz... Nə
qədər yekə və heybətli olsa da enində-sonunda mənsiz
çox acizdi. Aciz...
Aramakla
bulunmazmış, ama bulanlar da
arayanlardan
Çıxarmış
ancaq...
Elif Şafakın “Aşk” romanının ilk səhifələrini
oxuyanda it söhbətini də görəndə alt-üst
olmuşdum.
Düşüncələrimin məndən çox-çox
uzaqda yaşayan başqa bir qadının beyninə olduğu
kimi, birəbir yerləşməsi heyrətverici idi:
“Bahardı mevsimlərdən. Mayıs ayının
sonları. İlık mı ilık, yumşacıq bir
gündə başladı bu tühaf hekayə...
Kocası
David tanınmış bir dişçiydi; mesleğində
hayli başarılı ve çok para kazanan bir adam.
Aralarındakı bağ pek derin
sayılmazdı. Ella bu durumun farkındaydı,
ama doğrusu evliliklerde (bilşassa onlarınkı gibi uzun
süren evliliklerde) önceliklerin farklı olduğuna
inanırdı. Aşktan ve tutkudan daha önemli şeyler
vardı bir evlilikte: karşılıklı
hoşgörü, şefkat, anlayış, sayğı ve sabr
gibi... Ve tabii bir de her evlilikte elzem olan bir başka nitelik:
Affedicilik! Geliyorsa şayet elinizden, ki gelmeli, kusur etti mi
kocanız, ki edebilir, ne yapıp edin, affedin!
Aşkmış
meşkmiş, ne qam! Ne önemi var? Aşk
dedikləri, Ellanın öncelikler sıralanmasında gerilerde
bir yerdə kalmıştı çoktan. Ancak filmlerde olurdu
aşk. Ya da hayal ürünü romanlarda.
Bir tek oralarda esas kız ve esas oğlan
ölesiye sevebilirdi birbirlerini, masallardan süzülmüş
efsanevi bir tutkuyla. Ama hayat, hakiki hayat ne filmdi, ne de roman!
Ellanın öncelikle listesinin başında cocukları
gelirdi. Güzelmi güzel kızları Jeannette
universitedeydi. İkizleri (kız olan Orly,
erkek olansa Avi) tam buluğ çağındaydı. Bir
de on iki yaşında bir golden retriever köpekler vardı:
“Gölge”. Bu eve geldiyinde minnacık bir enikti
henüz. O gün bugündür Ellanın şaşmaz
yürüyüş arkadaşı, yoldaşıydı. Gerçi artık ihtiyarlamış,
şişmanlamış, neredeyse kör ve sağır
olmuş Gölgenin vadesi doluyordu. Ama
köpeginin bir gün öleceğini düşünmeye
Ellanın yüreği el vermiyordu. Ne de olsa
Ella böyle biriydi, hiçbir zaman kabullenemezdi sonları; ister
bir dönem, ister eskimiş bir adet, isterse çoktan
tükenmiş bir ilişki olsun ölümü tanımaktan
acizdi. Bir türlü yüzleşmezdi
bitişlerle, görmezden geldiği o son burnunun ucunda dikilirken
bile.
Rubinstein ailesi Amerikada, Northamptonda, krem rengi Viktoriya
tarzı kocaman bir evde yaşardı. Her ne kadar
tadilata, tamirata ihtiyacı olsa da, hala görkeçliydi
yapı: Tam beş yatak odası, üç arabalık
garajı, masif parkeleri ve Fransız usulü kapıları vardı;
üstüne üstlük bahçesinde de harikulade bir jakuzisi.
Ailecek tepeden tırnağa sigortalıydılar: Hayat
sigortası, araba sigortası; hırsızlık,
yanğın və sağlık sigortası, emeklilik
hesapları, cocuklara universite eğitimi birikimileri ve
müşterek banka hesapları... Oturdukları evin yanı sıra biri Bostonda, digeri
Rhode İslandda iki lüks daireleri daha vardı. Tüm
bunları elde edebilmek için Ella da, David de epey alın teri dökmüşlerdi. Her katında
cocukların mutlu mesut koşup oynadıkları, fırında
zencefilli-tarçınlı kurabiye kokularının
yayıldığı böyükçe bir ev
hayali bazılarına klişe gibi gelebilir ama onların
gözünde hayatların en idealiydi. Bu ortak
amaç üstüne kurmuşlardı evliliklerini ve zamanla
hayallerinin hepsini olmasa da çoğunu
gerçekleştirmişlerdi.
Geçen
sene Sevgililer Gününde, kocası Ellaya kalp şeklinde bir elmas kolye hediye etmişti. Yanına da balonlu,
ayıcıklı bir kart iliştirmişti:
Sevgili
Ella,
Sessiz
sakin, müşfik, cömert, evliya sabırlı kadın...
Beni
olduğum gibi kabul ettiğin ve karım olduğun
için minnettarım.
Seni
ilelebet sevecek kocan,
David
Ella kimseye – bilhassa kocasına – itiraf edememişti ama
işin doğrusu, bu satırları okurken kendi ölüm
ilanını okur gibi olmuştu. “Ben ölünce
arkamdan bunları diyecekler herhalde” diye geçirmişti içinden.
Ve eger samimi ve dürüstseler, şu
sözleri de eklemeliydiler.
“Ellacığımızın tüm yaşamı,
kocası ve cocuklarından ibaretti. Kaderin türlü
zorluklarına tek başına kafa tutacak ne bilgisi vardı ne
tecrübesi. Hiçbir zaman risk almayı bilmezdi. Tedbiri elden bırakmazdı. İçtiği
kahvenin markasını değiştirmek için bile uzun-uzun
düşünmesi gerekirdi. O kadar utanğac, öylesine
munis ve ürkekti; tabiri caizse, pısırığın
tekiydi”.
İşte
tüm bu malum sebeplerden dolayı, kendisi de dahil olmak üzere
hiç kimse anlayamadı, tam yirmi yıllık evlilikten sonra
Ella Rubinsteinin nasıl olup da bir sabah
kocasına boşanma davası açtığını ve
kendini evliliğinden azat edip, tek başına sonu belirsiz bir
yolçuluğa çıktığını...”
Yadımdadı bunları oxuyub kitabı qatladım. Həyəcanlandım.
Bu sözləri axı mənə də deyirdilər,
mən də dinləyib fikirləşirdim ki, deyəsən
üstümə başdaşı da hazırlanıb,
üstünə epitafiya da yazılıb axı. Evliya səbrli qadın – bircə
yıxılmağın qalır. Gözləyirlər
sərçələr, ya da qarğa-quzğunlar. Oyarlar
gözünü...
“Ama elbet bir sebebi vardı – Aşk. Aşik oldu
Ella. Hiç beklenmedik bir biçimde,
beklenmediyi bir adama.
İkisi ne aynı şehirde yaşıyordu, ne de
aynı kıtada. Aralarındakı fersah-fersah uzaklık bir kenara,
kişilikleri en az gündüz ile gece kadar
farklıydı. Yaşam tarzları ise
alabildiyine başkaydı. Arada tam bir
uçurum vardı. Normal şartlar altında birbirlerine
tahammül etmeleri bile zor iken, aşk odunda yanmaları
beklenmedik bir hadiseydi. Ama oldu işte. Hem de
öyle çabuk oldu ki, Ella başına ne geldiyini anlayıp,
kendini koruyamadı bile. Tabii şayet insanın kendini aşktan
koruması mümkünse!
Aşk,
Ellanın ömrünün o durğun gölüne qaipten
düşüveren bir taş misali indi. Ve onu sarstı, silkeledi, darmadağın etti”.
Bu qədər
eynilik necə ola bilər axı? Hətta
itin cinsinə qədər eyni... Elifciyim, nasıl da oldu buldun beni?
lll
Günlərin bir günü Aşk düşdü
durğun gölün ortasına. Kendinə aşik
oldun, kimseyi umurlamaz oldun və öz içində sonu belirsiz
bir yolçuluğa çıkdın. Kimsə
fərq etmədi gedişini – özün bildin ki, yoxsan
artıq sənə nekroloq yazan insanların içində.
Daha kimsə
ən ağrılı günündə sənə
yaxınlaşıb da, gözünün içinə
baxıb da, üzündəki toy-bayramı gizləməyib də
“ailənizin dostuyam” deməyəcək, haqqın olanı
almayacaq, hardasa xumarlanmış baxışları görməyəcəksən.
Getmisən axı – öz yolçuluğundasan.
Həyatın iksiri, kainatın mərkəzi,
insan olmanın qayəsini arayırsan. Bitməyən,
tükənməyən, sahilsiz bir okean və sən... Kim
deyirsə aramadım – yalandı... Doğru,
“Aramakla bulunmazmış, ama bulanlar da arayanlardan
çıxarmış ancaq”. Aşkı arayanlardan...
... Aralayıram pərdəni. Aha, gəldilər
maşın düzəltdirənlər. Enirlər
və yorğun-yorğun qalxırlar yuxarı. Balkondan baxıram. Hər halda sürüb gəliblərsə,
demək sabah yola çıxa biləcəyik.
İndi isə sayın millət vəkilinin
nitqinə qulaq asacam.
... Danışır və məlum olur ki, Aykut da,
babası da bizim problemlə çox ilgiləniblər.
Ustanı bulmaq, onun yanı-başında durmaq – az deyil. Hələ nəzərə
alsaq ki, gecə evlərindən çıxarıb
Çıldıra da gətirmişdik onları. Usta da para almayıb sayın millət vəkilindən,
müsafirə hörmət edib. Amma əsas
zülmü Vurğuna etmişik.
(İndi fikir verirəm ki, sayın hocanın gözəl
adı var – Vurğun. Tam Aşk romanına konu olacaq).
İşdən çıxıb o da gedib ustanın
yanına və ac-acına gözləyib orda. Onsuz da ayaq
üstə üzülür, bir yandan da bizim maşina görə
aclıq çəkib. Bezdirmişik deyəsən
onu, tez-tələsik maşını düzəltdirib bizi
başından eləmək istəyir. Bu mənim
fərziyyəmdi ha, özü nə fikirləşir biləməm.
Hələlik isə bizi axşam yeməyinə
dəvət edir.
DİLƏK
HANIMIN “HANIMELİ”Sİ
– Bax,
İradə xanım, indi İrana gedib-gələndən
sonra, ordakı əqrəbalarımızı görəndən
sonra babama günün hər saatında rəhmət oxuyuram.
Nə yaxşı bizi buralara gətirib o zaman...
Qadıncığaz danışır və mən də
təbii dinləyirəm. İndi gəldiyimiz bu
kiçicik lokantanın sahibəsi Dilək hanım. Lokantaya yaxınlaşanda üstündəki lövhəni
görəndə qəribəmə gəlir bir az.
“Hanımeli”. “Kadının hayali
bahçesində hanımeller bitən ebrulili bir evdi. Mini-minnacıqdı kadın, rahata
açıkdı kadın”. Hanımeli sözü məni
Mavi gözlü devi xatırladır hər
zaman.
Deyəsən Vurğun bu məkanda tez-tez olur. Yəqin nəsə istilik
duyur burda, bir az ailə ortamını
xatırladır. Dilək xanım ötən əsrin
əvvəllərində İrəvandan buralara köç
etmiş azərbaycanlı ailənin nəslindəndi. Zatən bu yörələrdə azərbaycanlılar
çoxluqdadı. Dilək xanımın əqrəbaları
Naxçıvanda da var, İranda da (mənim yolum keçdiyi
yerlər). Amma qadın İrandakı əqrəbalarını
ziyarət edəndən sonra Atatürk Türkiyəsinə pənah
gətirmiş babasını xoş sözlərlə
xatırlayır. Özü də desəm ki, bura
insanın konuşması bizim danışmağımızdan
az fərqlənir, yeni olmayacaq.
–
Naxçıvanda sous bişirməyi öyrəndim. Günorta qonaqlarımız çox oldu, bitdi sous.
Yoxsa marifetimi göstərərdim... Amma başqa yeməklərimiz
də çox xoş, ev yeməkləridi.
Dilək xanımın cani-dildən sous üçün
təəssüflənmə səbəbi məni əksinə
sevindirir. Yaxşı ki, bitib, yoxsa məcburi yeyib, yalandan da tərifləməliydim.
Elə burda nə var yeyərəm... Çox
yaxşı ki, Dilək xanım burda siqaret çəkməyə
icazə verir. Ümumiyyətlə, deyəsən
Qarsda bu qadağalara çox uymurlar. Bir az
rahatdı ortam. Amma Dilək hanımın bu hanəsində
bizim içəcəyimiz bir şey yox. Mən
masa arxasında gözləyirəm, odlu mayenin biliciləri bu
kəsiri yerinə qoymaq üçün yaxındakı marketə
gedirlər.
Təxminən 5-6 masa qoyulub yeməkxanada. Boş sayılmaz, bir az aralıda iki qız söhbətləşir
yeməyi gözləyə-gözləyə. Mənimlə
yanaşı masada isə bir gənc
telefonla danışıb arkadaşını dəvət edir
yeməyə. Kars universitetinin
açılması şəhəri cavanlaşdırıb.
20 il əvvəl yəqin çox
sönük olub buralar. Gənclik, enerji, həyat...
–
Hayatım, aldınız?
–
Kartımda problem var, hə aldıq...
– Nə problem? Yenə? – hər nəsə deyirəm. Sayın millət vəkilinin bankomat kartı söz verib ki, ölkədən xaricdə olanda bizə sürpriz eləsin. Keçən il də Antalyada zor durumda qaldıq. Səhər uçmalıydıq Bakıya, kart ilişdi qaldı bankomatın içində, biz də bir qəpiksiz. Allah razı olsun, Vüqar Səfərli yardım əlini uzatdı.
İndi də bu... Təfərrüatı soruşmuram. Qanımı qaraltmaq istəmirəm. Dilək xanımın dil-dil ötməsinə qulaq asıram, bir azdan kocası da gəlib çıxır. Məlum olur ki, Şəhri-Qarsda sayın millət vəkilini sadə insanlar içində tanıyanlar da varmış. Qürur duydum ya!!!
Dilək xanımın kiçik bir qızı da var – Vurğun çox şirin-şirin söhbət edir qızcığazla. Görünür, biz özümüz də evdə böyütdüyümüz balaca insanlarla bərabər böyüdüyümüzdən onların xarakterini götürə bilirik. Vurğun qız atasıdı, qızcığazla dialoqu alınır. Tansu doğulana qədər mən qızlarla heç ünsiyyət qura bilmirdim, hətta uzun müddət Tansuya da “qaqaş” dedim. Amma indi ondan öyrənirəm çox hikmətləri. Hər halda bu körpələr nə istədiklərini bizdən daha yaxşı anlayırlar və həm də tələb edə bilirlər. İstəklər...
... Dönmək istəmirəm. Amma qayıtmalıyıq... Dilək hanımın “Hanımelindən” çıxıb da Qonaq evinə gedirik. Aydın bir gecədi.
Mutlu olmakla yetinƏn mutlu olmaz!!!
... Sürücümü yatırtdım, səhər uzun yol gedəcəyik...
Qarsdan Gürcüstan sərhədinə, ordan da yaşıl çay vadiləri ilə Tiflisə. Bəlkə saqqızını oğurladım bəyəfəndinin, Borjomidə qaldıq. Nə isə, bu səhərin söhbətidi.
Nə tez uçdu bu günlər?.. Bütün Romanları qarışdırdım bir-birinə – Aşk, Kar və Yol. Romanımın içində Yol getdim. “Mutsuzlukdan hiç bir şey yapamaz olunca, mutluluğu düşünməyə başladım” – deyir Nobel ödülçüsü. Və oteldəki son görüşü belə təsvir edir:
“KA ilə İpek bir-birlerine sarılarak bir süre
hiç qıpırdamadan yatdılar. Bütün dünya
öylesinə sessiz ve KA da öylesinə mutluydu ki, bu
çok uzun bir süreymiş gibi geldi ona. Sırf bu yüzden bir sabırsızlığa
kapıldı. Daha sonra o uzun sessizliyin
hayatının en mutlu annı olduğunu düşünecek
ve İpeyin kollarından çıkıb bu eşsiz mutluluk
anını neden bitirdiyini soracakdı kendine. İnsan mutluyken mutlu olduğunu bilmez.
– Hadi
canım, kalkayım artık ben – dedi İpek.
“Canım” demesi, kalkarken dönüb onu tatlılıkla
öpmesi bile KA.yı yatışdırmadı.
– Bir daha ne zaman buluşacağız?”
Canlandırıram bütün bunları fikrimdə. Nədən
belə deyir yazıçı? Mutlu olmakla yetinən
mutlu olmaz! Haqlı amma.
“Zira Aşk bir ebedi iksir, kainatın merkezi, insan
olmanın qayesi; ne bitebilir, ne tüketilebilir. Aşk kocaman bir okyanus. Kıyısız və pusulasız. Velev ki biz yanına gitmez olduk, o kuruyacak deyil ya.
Üstelik Aşkı aramadığımız yalan. Arıyoruz;
kendimizce, kadrimizce, nice zaman beceriksizce, ama arıyoruz işte.
Doğru, “Aramakla bulunmazmış Aşk, ama bulanlar da arayanlardan
çıkarmış ancak...
Her iyi şey gibi Aşk da emek işi. Uğraş
ister. Özen ister”.
Böyləmi? Bu sorular yuxumu qaçırdı lap.
Pəncərəyə yaxınlaşıb ordan görünən kənar məhəllələrdəki son evlərin turuncumsu işıqlarına, televizyon seyr edilən kırık-tökük odalara, bacalardan tütən incə, titrək və narın dumanlara baxıb ağlamağa başladım. Bunu o deyir, Nobel ödülçüsü...
(Ardı var)
İradə TUNCAY
525-ci qəzet.-
2011.- 24 dekabr.- S.