“Səhra gülləri”nin nəğmələri

Poeziya sadəcə söylənmiş bir fikir deyil.

Bu qanayan yaranın və ya gülümsəyən dodaqların nəğməsidir.

Gübran Xəlil Gübran

Səhra güllərinin nəğməsi...

Bu nəğmələrdən kiçik bir parçanı ilk kəs bir toplantıda eşitdim. Fərqli bir nəfəs, fərqli bir üslub hiss etdim nəğmələrdə. Sanki ruhuma və qəlbimə nur topası doldu.

Sonra nəğmələrin müəllifi Məmməd Dəmirçioğlu ilə tanış oldum. Kitabını- “Səhra gülləri”ni ( Bakı, 2010) mənə verdi. Birnəfəsə oxudum “Səhra gülləri”nin nəğmələrini. Şeirləri nəğmə kimi dinlədim, ruhumla içdim onları, məni alıb apardı bu dünyadan. Tamam başqa aləmə,- M.Dəmirçioğlunun fikir və poeziya dünyasına.

Bu nəğmələr M.Dəmirçioğlunun getdiyi poeziya Yolunu göstərdi mənə. Bu Yol həm də onun ömür Yoluydu, tale Yoluydu, sevgi Yoluydu , mübarizə Yoluydu,Tanrıya getdiyi Yoluydu...

Yolçusansa, yol yarın,

Haqqa sarı yol varın .

Yol quldu, qul yolların,

Qullarına eşq olsun.

M. Dəmirçioğlunun poetik obrazları içərisində Yolçu obrazı mərkəzdədir, onun bütün yaradıcılığını bir ideya və fikir kəndiri ilə bağlayır. Bu poeziyada deyilən hər bir fikir Yolu göstərir, Yolu bələdləyir.

O, türk poetik düşüncəsinin keçdiyi Yolun davamçısıdır. Gön varaqlarda, daş kitabələrdə həkk olunmuş fikir və düşüncələrin keçdiyi Yolların yolçusudu. Ulu türklərin poetik ənənəsinin irfani təfəkkürlə qovuşduğu Yolu günümüzə gətirən Yolçudur.

Bu Yol Haqqa gedən Yoldu. Həqiqət Aşiqini Haqqa aparan Yol.

Şair getdiyi bütün yolları sevgiylə, eşqlə qət edir- Yolları səhralardan keçəndə də, keçilməz qayalardan aşanda da, sellərlə, küləklərlə qucaqlaşanda da, sərin bulaqlardan su içəndə də, çiçəklərlə dərdləşəndə də- hər zaman.

Şairin yollarının səhradan keçən məqamının ifadəsi poetik və rəmzidi. Səhra və Karvan, səhradakı güllər. ... Şərq təbiətinin ayrılmaz peyzajları, səhrada Yolçu olan dəvə karvanı və onun əbədi yolçuları-Allahın qul bəndələridi. Əbədi yolun – Tanrıya gedən yolun yolçuları, bitib-tükənməyən səhra yollarının yolçuları.... Əzab və ağrıyla, kədər və sevinclə yüklənmiş və Yaradana sonsuz sevgisini aparan qulların Karvanı.

Min ildi sovrulur yelə səhralar,

Yenə tükənməyir,lələ, səhralar.

Səhraların sonu elə səhralar,-

Oraya yol gedir dəvə karvanı.

Əbədiyyata gedən karvanın bir yolçusudu şair. Dünyayla danışan, dünyayla savaşan, dünyayla barışan şair:

Daha bu dünyaya sözüm qalmadı,

Dünya özüməmmiş, keçdim özümdən.

O məni vermədi, məni almadı,

Özümə gəlmişdim, köçdüm özümdən

– deyir.

Dəmirçioğlunun Yolu Tanrıya gedən sevda Yoludu. Leylaların, məcnunların züleyxa və yusiflərin yoludu , dərvişlərin yoludu. Şair əbədi sevda yoluyla gedərkən, özü Yola dönür, Yollaşır...

Şairin əbədi yolçu obrazını ifadə edən “Yol babamdı, yol atamdı, yol balam”,“Çal-çarpaz yollara düymələnmişəm” deyimləri poetik ifadə tərzinə görə yeni və orijinaldı.

Əbədi yolun- Şərq türk poeziyasının yolunu davam etdirən şairin ömür yolu da ulu Türk ozanlarının Yoludu ,Yunus Əmrə Yoludu, Aşıq Veysəlin Yoludu. Şair bu Yolda sevdasını , sevgisini arayır, sevgisində alışır, sevgiyə dönür, sevdalaşır:

Sevə-sevə eşq odunda hallandım,

Şarkı-şarkı dodaqlarda ballandım,

Şırıl-şırıl haqqa sarı yollandım,

Seldən-selə, eldən-elə yol gəldim.

Yollarda qaranlıqlar görür, qaranlıq dünyada işıq axtarır . Özü də nura dönür, nurlaşır. Axı “Sübhə (aydınlığa) yalnız gecənin cığırı ilə gedərək çatmaq olar (Gübran).

Qaranlıqda yanırdım

İşıqda söndüm, Allah.

İşıqda sönə-sönə

İşığa döndüm, Allah.

Qaranlıqda yanan aşiq Allahın Nuruna dönür, Allahın nuruna qovuşur və nurlanır.

Türk sufi poetik düşüncəsinin ayrılmaz bir hissəsi olan Dəmirçioğlu poeziyası klassik inanc fəlsəfi fikirlərinin müasir deyim tərzi, zərifliyi, orijinallığı ilə seçilir. Onun metaforik ifadələri, dərin fikirləri çağdaş şerimizdə sadəliyi və orijinal “qiyafəsi” ilə bizi heyrətləndirir.

İblislər dəliqanlıdır,

Göydə Allahımız fağır,

Gülüşlər əliqanlıdır,

Dərdimiz ,ahımız fağır.

Bu dünya düzələn deyil,

Yüz dəfə Allahı çağır.

Öpüb qan tökən əlləri

Oxlar atan yaya gülün,

Sizə bir nağıl danışım

Ağlaya-ağlaya gülün.

Şerdə çağdaş ədalətsiz dünyamızın ifadəsi maraqlı poetik obrazlarla verilir:“İblislər dəliqanlı, “Göydə Allahımız fağır”, “gülüşlər əli qanlı”, “dərdimiz, ahımız fağır”, “öpüb qan tökən əlləri”, oxlar atan yaya gülün” kimi poetik deyimlər təkrarsızdır. İfadələr və deyimlər təkrarsız olmaqla bərabər dərin fəlsəfi fikirlə”yüklənib”. İrfani yolların hamısı Allaha doğrudur. Dəmirçioğlu da belində dünyanın yükü Allahına doğru gedir.

Bu son nəfəsi də dərib

Gedirəm sənə, Allahım.

Can üzgün, yollar yoxuşa

Belimdəki taya gülün.

Məmməd Dəmirçioğlunun poeziyası ənənəvi təbiət fəlsəfəsinə dərindən bələd olan, bütün ruhu ilə hikmətdən yoğrulmuş bir poeziyadır. Təbiətin və mənəviyyatın gözəlliyi onun poeziyasında ayrılmazdır, bütövdür .

Şairin özünə getdiyi Yol təbiətin dərkindən keçir, təbiətlə qovuşur. Çünki insan özünü təbiətdə, onun bir zərrəsi kimi görəndə bütövləşir. “Əgər sən doğrudan da gözünü açsaydın və ətrafa baxsaydın, öz surətini başqa surətlərdə görərdin (G.X.Gübran).

Bu nəğmələrdə təbiət və şairin obrazı bütövdür, şair təbiətlə canlı kimi danışır, qucaqlaşır, söhbətləşir:

Ay xırdaca çiçəklər,

Gəlin qol-boyun olaq...

Bütün nəğmələrində şair təbiətin bir parçasıdı. O, torpaqla danışır, torpağa dönür”

Səhralarda dolaşır, qumlarla qucaqlaşır, zərrələşir, ələnir, bütövləşir səhrada, səhra gülləriylə nəğmə deyir :

Sovrulub yellərə karvan yolları,

Sığallı şırımlar- Leyla qolları.

Sevdalı Məcnundu ulğun kolları,

Bir nəğmə oxuyun , səhra gülləri.

Ümidlər bağlayır bizi göylərə,

Dualar aparır sözü göylərə,

Allahı çağırıb, üzü göylərə

Bir nəğmə oxuyun, səhra gülləri....

Göy üzü Tanrıdı, yer üzü bəndə,

Göy üzü səndədir, yer üzü məndə.

Yer üzü ,göy üzü düşübdü bəndə,

Bir nəğmə oxuyaq, səhra gülləri...

Bu nəğmələr şairin ağrı və kədərinin, sevgi və sevincinin, dünyanı dərkinin ifadəsidir. Çünki həqiqi poeziya “sevinc, ağrı, təəccüb və bir azca da lüğətdən sözlərin axıınıdır (G.X. Gübran). Onun şeirlərini çağlayan bulaq suyu, dağ çayının saf və təmiz suyu kimi içirsən. Burda hər şey doğmadır. Sözlər də, səslərin ritmindən yaranan melodiyası da.

Qönçə açıb şalını.

Lalə düzüb xalını.

Aparıbsan balını,

Arı, güllərə dəymə.

Əski türk poeziyasının intonasiyasıdır bu. Layla kimi, bayatı kimi, nəğmə kimi axır ruhumuza. Dilimizin ritmini və intonasiyasının təbii ifadəsi, ritminin gözəlliyi heyrətləndirməyə bilmir bizi.

Məmməd poeziyasının ayrılmaz hissəsi Allahı, dünyanı, ölümü, gözəlliyi dərki və bu dərkin gətirdiyi ağrı və kədərin ifadəsidir. Gözəlliyin, həqiqətin dərki ,onun gətirdiyi sevinc və kədər, heyrət və tərəddüdün poetik obrazı canlı və diridi.

Poeziyada gözəllik Gübranın deyimində “ ...gözəlliyin ilahiliyinə iman gətirin; heyrətinizin başlanğıcı həyat olacaq. Səadətiniz sonsuz eşq mənbəyinə çevriləcək. Gözəllikdə tərəddüdü rədd edən, şübhəni aradan qaldıran həqiqət və sizi yalan zülmətindən çıxaracaq nur vardır. Yazın gəlişinə və səhərin açılışına tamaşa edin, axı , gözəllik- görənlərin nəsibidir” (G.X.Gübran) – kəlamları M.Dəmirçioğlunun poetikasının cövhəridir.

Sonu yoxmuş bu dərkin,

Ruh bədəndə didərgin.

Bu dünyanı bilər kim

Gülüb-ağlar içində.

Şairin poeziyası həm də rəmzlərlə doludur. Onun poeziyasındakı fikirlər və ideyalar ifadə olunan fərdi düşüncələrdən çıxır, ümumiləşir.

Yox sonu var olanın ,

Varıb eşqə dolanın.

Dünyası dar olanın,

Məkanı var könlümdə.

Dünyada sürgün yaşayan sair Yolun bir məqamında özünə qovuşur, bu Yolda özünü tanıyır, haqq üzünü göstərir.

Dünyada sürgün yaşadım,

Min ili bir gün yaşadım.

Son səbri bu gün yaşadım-

Açıldı üzüm göründü.

Ömür ölümdən çalınmış fürsətdir- bunu öyrənən şair, dünyaya gəlişi sürgün sayan şair dünyayla görüşür, dünyayla danışır, dünyayla dərdləşir ,amma dünyalaşa bilmir:

Bəlkə göy idim, yer idim.

Bir an içində əridim.

Yolun üstündə yeridim,

Altında izim göründü.

Şairin getdiyi Yolların ən çətini özünə, içinə getdiyi Yoldur. Dəmirçioğlunun içinə, ruhuna Yolu çətin və ağrılıdı.

Yolum sənə,izim sənə,

Hara dönsəm üzüm sənə.

Yana –yana, sönə-sönə,

Yarı od , yarı küldəyəm.

Fəqət kədər və ağrı bizi özümüzü tanımağa və dərkə aparır. “Yalnız sonsuz kədər və ya sonsuz sevinc sənin həqiqi mahiyyətini açmağa qadirdir (Gübran). M. Dəmirçioğlu qəlbini və ruh dünyasını tanımağa çalışır. Özünüdərk hər kəsin qəlbini kəşfindən keçir. Qəlb dünyanı öyrənərək özünü tapırsan. Çünki elə “ sənin bilmədiyin dünya sənin qəlbindir. Qəlbin sənin dünya zən etdiyin hər şeydir (G.X. Gübran).

Bezdi məndən daha can,

Yaşadım son ahacan.

Dünəndən sabahacan,

Min illik yolmuş, Allah.

İnsanın Ruh dünyası ilə gerçək dünyasının mücadiləsidi bu. Burda şair Allaha qovuşmağın poetik ifadəsini tapır:

Haqqa gedən yol görünər,

Gözümüzü tapa bilsək.

Və ya

Tanrımız eşidər bizi.

Sözümüzü tapa bilsək.

İşığa çatmaq üçün qaranlıqdan keçməli, sevgini duymaq üçün nifrətdən keçməli, olumun nə olduğunu bilmək üçün ölümü dərk etməli olduğumuz bəlli olur. Dəmirçioğlunun poeziyası özünüdərkə aparan poeziyadır, “Sənin cahil və aciz kimi gördüyün bu insan Allah-Təala tərəfindən yaradılıb ki, kədər içində ikən sevinci dadsın, zülmətin nə olduğunu anlasın (G.X. Gübran) .

M.Dəmirçioğlu əslində rəssamdı. Şeirlərinin hər sətrində rəssamlığı duyulur. Təbiətə vurğunluğu, Tanrının yaratdığı gözəllikləri duyması və bu duyğuların poetik ifadəsi yaratdığı sənət əsərləri qədər orijinal və təkrarsızdı. Onun şeirləri təbiətin özü qədər saf və gözəldi, təravətli və təzətərdi. Gözəlliyi Allah yaradır, insan isə bu gözəlliyi tapa bilər, duya bilər . ”Biz ancaq onun üçün yaşayırıq ki, gözəlliyi kəşf edək ( G.X.Gubran). Dəmirçioğlu Allahın yaratdığı gözəlliyi rəssamlıqda da, poeziyada da kəşf edib, ifadə edə bilib.

M.Dəmirçioğlu poeziyası gözəllik haqqında nəğmələrdir “ Əgər sən gözəllik haqqında nəğmə oxusan, quru səhralıqda tam tənhalıqda olsan belə, səni eşidəcəklər” ( G.X, Gübran). Ona görə də M. Dəmirçioğlunun “Səhra gülləri”ndə söylədiyi nəğmələr hər yerdə və hər zaman eşidiləcəkdir.

Dəmirçioğlu, Yolun Haqdı, Yolun Haqqadır, Haqq Yolun Mübarək!!!

Nuridə Səməd (Novruzova)

Filologiya elmləri namizədi,

dosent.

525-ci qəzet.- 2011.- 2 iyul.- S.24.