Yaddaşlardakı əziz adam

Yurdu-yuvanı, eli-obanı tanıdan həmişə onun övladları olub. Coğrafi ərazi kimi Lerik rayonundakı Diabar çökəkliyinin, qədim Zuvand torpağının şöhrətli oğullarından biri də 2009-cu ildə səksən dörd yaşında öz haqq dünyasına qovuşmuş, bir vaxt yaşadığı Lerik şəhərində indi adını daşıdığı küçə ilə xatirəsi əbədiləşdirilən Həmzə Mirələm oğlu Şıxəliyev olub.

Respublikanın əməkdar jurnalisti, “Qızıl qələm” mükafatı laureatı, tanınmış publisist Həmzə Vəliməmmədovun bu yaxınlarda çapdan çıxmış “Elin unudulmaz oğlu” kitabı da bu el ağsaqqalının şərəfli və mənalı, gələcək nəsillərə örnək olan ömür yoluna işıq tutur.

Kitabın annotasiyasında qeyd edildiyi kimi müəllif Həmzə Şıxəliyev barədə arxiv sənədləri, cəbhə qəzetlərində bir vaxt ümumittifaq və respublika mətbuatında dərc olunmuş yazılar, görkəmli hərb mütəxəssislərinin xatirələri və məktubları, sağlığında lentə köçürdüyü söhbətlər əsasında bu kitabı qələmə almışdır. Elə bəri başdan da bir oxucu kimi deyək ki, H.Vəliməmmədov öz qəhrəmanının uzun ömür yolunun ən yaddaqalan epizodlarını qələmə almaqla bu el ağsaqqalının, keçmiş döyüşçünün, 70 ilə yaxın sovet və təsərrüfat orqanlarında rəhbər vəzifələrdə çalışmış bir insanın şəxsiyyət kimi obrazını maraqlı ştrixlərlə, sadə və oxunaqlı bir dil ilə yarada bilib.

“Kapitanın zəfər yolu” sənədli povestində H.Şıxəliyev Böyük Vətən müharibəsinin hələ lap əvvəllərində sıravi əsgər kimi könüllü davaya yola düşərək 1946-cı ilin payızında kapitan rütbəsində sinəsi orden-medallı Vətənə geri dönən bir cəsur döyüşçünün Mozdokdan başlayıb Berlində qələbə ilə tamamlanan qanlı-qadalı cəbhə yollarından söz açır.

“Qələbəni Berlində qarşılayan Həmzə Şıxəliyevi bir gün hərbi hissənin komandiri yanına çağırır. Polkovnik əllərini dən düşmüş saçlarında gəzdirə-gəzdirə:

– Kapitan, Berlinin alınmasında qəhrəmanlıq göstərən zabitlərin 3 nəfəri yüksək dövlət mükafatlarına təqdim olunur. Onların arasında siz də varsınız. Şəxsi işinizi nəzərdən keçirəndə “ÇP” ilə rastlaşdıq: rotada xidmət edən bir əsgəri vaxtilə döymüsünüz. Bu, yüksək dövlət mükafatı almağınızı şübhə altında saxlayır. Söhbət Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adından gedir. – Hadisə iki il əvvəl olub. Milli mənliyimizə toxunduğuna görə əsgərə əl qaldırmışam. Keçən müddətdə “Qırmızı Ulduz”, I və II dərəcəli Vətən müharibəsi ordenləri və bir neçə medalla təltif edilmişəm, Ali Baş Komandanın təşəkkürlərini almışam.

– Qafqazlılar bir az çılğın olurlar. Gərək hadisənin səbəbləri barədə vaxtında raport yazaydınız. Qalıb bəxtinizə...”

Aradan həftələr keçdi. Dövlət mükafatları barədə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanları mətbuatda elan edildi. Müharibədəki rəşadətinə görə Həmzə Şıxəliyev Lenin ordeninə (Qızıl Ulduzsuz) layiq görülmüşdü. Kitaba ön söz yazmış Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının dissertantı S.Qurbanovun da qeyd etdiyi kimi, müəllif qəhrəmanın həyat və döyüş yolunu epik təsvirlərlə, özünəməxsus poetik vasitələrlə qələmə alıb. Müharibədən sonra əmək cəbhəsində də zəfərlər çalan qalib döyüşçünün yaxasını yüksək dövlət təltiflərindən olan Oktyabr inqilabı ordeni bəzəyir. Sovet sədri, kolxoz və sovxozlara, rayon aqrar birliyinə rəhbərlik edən Həmzə Şıxəliyev həmişə ona göstərilən etimadı doğruldur, tapşırılan vəzifələri ləyaqətlə yerinə yetirir. Yeri gəlmişkən, kitabda bir vaxt Həmzə Şıxəliyevlə ünsiyyətdə olan, onu yaxından tanıyan adamların da xatirələri yer alıb və onlardan birinin – yazıçı-publisist Novruz Nəcəfoğlunun çox kövrək, lakonik, ancaq tutumlu “Yaddaşımdakı əziz adam...” esse-xatirəsində deyildiyi kimi, təsərrüfat başçısı olanda, rəhbər vəzifələrdə işləyəndə onun üçün plan və tapşırıqların yerinə yetirilməsi tərif eşitmək, təltif, mükafat almaq üçün deyildi, ondan ötrü idi ki, adamların günü-güzəranları yaxşılaşsın, qazancları çoxalsın. Kitabda Həmzə Şıxəliyevin dostlarının, qohumlarının, boya-başa çatdığı doğma Kələxanın və çalışdığı kəndlərin də ziyalılarının xatirələri, arxivlərdən götürülmüş sənədlərin, bir vaxt “Oqonyok” jurnalında çap olunmuş məqaləsinin, orden və medallarının foto surətləri, ailə albomundan şəkillər də verilmişdir. Həmzə Şıxəliyev dostluğa sədaqətli və etibarlı bir insan idi. Kitabda el ağsaqqalı Həmzə kişinin xalqımızın görkəmli övladları, məşhur alimləri olan Həsən Əliyev, İmam Mustafayev, Mirəli Axundov və Qara Mustafayev ilə də mehriban dostluqlarından səmimi bir dil ilə söz açılır. Bu oxucu qeydlərimi yuxarıda adını çəkdiyim yazıçı-publisist Novruz Nəcəfoğlunun “Yaddaşımdakı əziz adam...” esse-xatirəsindəki cümlələrlə tamamlayıram: “2009-cu ilin yayında Həmzə əmi əbədiyyətə qovuşdu. Kələxana getdim. Hüznlə məzarını ziyarət etdim. Həmzə əmi ilə bağlı neçə-neçə xatirə yadıma düşdü. Və bir də Nazim Hikmətin bir kəlamını xatırlayıram: “Yer kürəsi ancaq yaxşı insanların sayəsində fırlanır”. Elə bil böyük şair bu sözləri həm də Həmzə əminin ünvanına söyləmişdi. Min rəhmət!”

Aydın TAĞIYEV,

AYB-nin üzvü

525-ci qəzet.- 2011.- 9 iyul.- S.27.