Bir ömrün
salnaməsi
Filosofların təəbirincə, insan həyatı böyük bir ömür kitabıdır. Onu vərəqləmək hər bir insan üçün maraqlıdır. Belə “kitab”ların heç biri digərinə bənzəmir. Onların ədəbi-bədiisi də var, siyasi olanı da, kriminalı da. Bir sözlə, hər bir sahəni əhatə edən ömür kitablarına rast gəlmək olar. Bu “kitab”lardan bəzilərini oxumaq həm haqqında yazılan üçün, həm də oxucular üçün maraqlı olur. Bəzən də elə “kitab”lar olur ki, heç sahibi belə onun bir səhifəsini də olsa, geri çevirmək istəmir. Çünki orada ürək açan bir sətrə rast gəlmək mümkün deyil. Amma elə “kitab”lar da var ki, onun sahibi öz “əsəri” ilə hər zaman fəxr edir. Belə “əsər” müəlliflərindən biri də Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, əməkdar müəllim, Prezident təqaüdçüsü, psixologiya elmləri doktoru İsa Məmmədov olub.
İ.Məmmədov 1926-cı il iyul ayının 11-də Şərur rayonunun Aralıq kəndində, bölgədə böyük nüfuza malik bir ailədə dünyaya göz açıb. Atası Məşədi Əli Əkbər oğlu partiya sıralarına daxil olaraq, kənddə kolxoz quruculuğunun təşəbbüskarlarından biri, sonralar Aralıq kəndində təşkil olunan kolxozun ilk sədri olub. Dinə olan böyük inamına, adət-ənənələrimizə bağlı insan olduğuna görə, kənd adamları ona xüsusi hörmət bəsləyib. Anası Xanım Maqsud qızı isə təbiətinə görə mülayim, xoşxasiyyət, çox mehriban bir insan olub. O da həyat yoldaşı kimi partiya sıralarına daxil olub. Bacarığına və qabiliyyətinə görə Məşədi Əli kolxoz sədrliyindən çıxandan sonra onun yerinə Xanım Maqsud qızı seçilib. Sonralar o, Ali Sovetin deputatı olmaqla yanaşı, dövlət tərəfindən bir sıra orden-medallarla da təltif olunub. 1942-ci ildə müharibənin çətin dövründə isə Stalinin çağırışından sonra Xanım ana müdafiə fonduna 350 min rubl pul köçürüb. Bir müddət keçəndən sonra onun adına Stalinin imzası ilə cavab məktubu gəlib. Məktubda bildirilib ki, göndərilən vəsait hesabına düşmənə qarşı döyüşmək üçün tank alınıb. Xanım ana sonralar Aralıq kəndində savadsızlığı ləğv etmək məqsədilə 10 il xüsusi kurslar təşkil edib. Məhz belə bir ailədə böyüməyi sözsüz ki, İ.Məmmədovun dünyagörüşünə, inkişafına çox təsir edib.
İ.Məmmədovun tərbiyəsinə atası daha çox vaxt ayırıb. Onun bir ziyalı kimi böyüməyinə bütün imkanlarını sərf edib, təhsili ilə daha çox maraqlanıb. Aralıq kəndində beş il oxuyandan sonra İ.Məmmədovun təhsilini davam etdirmək zərurəti meydana gəlib. O zaman çətin dövr olmasına baxmayaraq, atası bu yoldakı bütün çətinliklərə əhəmiyyət verməyib. Qışın şaxtasında, boranında da hər səhər sübh tezdən atası onu öz kəndlərindən 5-6 kilometr uzaqda yerləşən qonşu kənddəki məktəbə aparıb. Məktəbdə öyrəndikləri ilə bərabər, atası oğlunun dünyagörüşünü daha da artırmaq məqsədilə çoxlu qəzetlər alıb, onları İ.Məmmədova mütaliə etdirib.
İ.Məmmədovun 15 yaşı olar-olmaz
müharibə başlayıb. Kəndin təpərli kişiləri
müharibəyə səfərbər olunub. Nə qədər
çətin günlər olsa da insanlar dözümlərinin
hesabına yaşayıb. Kənd-kəsəkdəki adamlar
bir-birinə daha çox həyan olub, çətinliyi əritmək
üçün doğmalaşıblar. Hamı hiss edib ki, bu bir adamın, bir
ailənin çətinliyi deyil. Elə o andan İ.Məmmədov
da özünü işgüzar adamların,
iş qabiliyyətli kişilərin arasında hiss edib.
İ.Məmmədov 1944-cü ildə onuncu sinifdə
oxuyarkən komsomol fəalı kimi məktəbdə
yaxşı tanınıb. Həmin il Şərur
Rayon Komsomol Komitəsinin konfransında iştirak edib. Konfransda çıxış edərkən cəsarət
nümayiş etdirərək, rayon komsomol komitəsinin
işini tənqid edib. Bildirib ki, rayon
komsomol komitəsinin birinci katibi təkcə işini
yarıtmaz qurmayıb, həm də səhlənkardır.
Onun etdiyi hərəkətlər,
gördüyü işlər komsomolun şərəf və
ləyaqəti ilə bir araya sığmır. Bu çıxışdan sonra seçki yolu ilə
birinci katib vəzifədən azad edilib. Rayon
Partiya Komitəsinin birinci katibi cəsarətinə və
çevikliyinə görə, 112 kəndi olan Şərur
Rayon Komsomol Komitəsinin birinci katibliyinə İ.Məmmədovun
namizədliyini irəli sürüb. Seçki
yolu ilə o, 18 yaşında bu vəzifəyə
seçilib. Həmin vaxt atası İ.Məmmədovu təbrik
edərkən zarafatla deyib ki, hə, bu gün Şərurda, sabah Naxçıvanda, belə getsə sonra da
lap Bakıda-Mir Cəfər Bağırovun yanında işləyərsən.
Sırf zarafatla deyilən bu söz sonralar həqiqətə
çevrilib.
O illərdə
komsomol təşkilatlarının üzərinə daha
böyük vəzifələr düşdüyündən
komsomollar adamların quruculuq işlərinə səfərbər
olunması üçün geniş təbliğat işləri
aparıblar. İ.Məmmədov da
ömrünün ən enerjili çağlarını işi
ilə təhsilinin paralel aparılmasına sərf edib. Buna görə də 1944-45-ci illərdə
Qafqazın müdafiəsinə və faşizm üzərində
qələbəyə görə döş nişanına
layiq görülüb. Sonralar
bacarığı və işgüzarlığı nəzərə
alınaraq, Moskvaya Ali Komsomol Məktəbində təhsil almağa
göndərilib. O, qısa zamanda rus dilini öyrənib,
təhsilini uğurla başa vurub və doğma Vətəninə
qayıdıb. Ali Komsomol Məktəbində
aldığı bilik və təcrübə işlədiyi
illərdə köməyinə çatıb. 1947-ci ildə
Naxçıvan Vilayət Komsomol Komitəsində məsul vəzifəyə
təyin olunub və az keçməmiş
bu quruma rəhbərlik ona tapşırılıb. Bu illərdə ən əlamətdar hadisələrdən
biri də İ.Məmmədovun ümummilli lider Heydər Əliyevlə
tanışlığı olub. 1948-ci ildə
baş verən tanışlıq zamanı Dövlət Təhlükəsizlik
Komitəsinin əməkdaşı Heydər Əliyevlə
İ.Məmmədov arasında səmimi söhbət baş
tutub. Bu söhbətləşmə, səmimiyyət
hər iki insan arasında dostluq körpüsünün təməlini
qoyub və ömürlərinin sonuna kimi davam edib. Sonralar bu görüşü böyük məmnuniyyətlə
xatırlayan İ.Məmmədov ulu öndər, görkəmli
dövlət xadimi və böyük şəxsiyyət H.Əliyevi
özünün həyat məktəbinin müəllimi kimi
xarakterizə edib.
Naxçıvan Vilayət Komsomol Komitəsinin birinci
katibi kimi bu qurumun işini canlandıran, bu sahəyə yeni nəfəs
gətirən İ.Məmmədov 1949-cu ildə Ümumittifaq
Komsomolunun Moskvada keçirilən qurultayında
çıxış edərək nöqsan və
çatışmazlıqları ortaya qoyub. Bu cəsarəti
sayəsində bir daha ölkə rəhbərliyinin diqqətini
cəlb eləyib. 1949-cu ildə 23
yaşlı İ.Məmmədov Qırmızı Əmək
Bayrağı ordeni ilə təltif olunub. Bunun
ardınca Naxçıvan Ali Sovetinin deputatı seçilib.
Bacarığı, işgüzarlığı
nəzərə alınaraq 1953-cü ildə o,
Naxçıvan rayon və şəhər maarif şöbəsinin
müdiri təyin olunub. Təhsili
kökündən dirçəltmək üçün
müxtəlif yollar axtaran İ.Məmmədov bu sahədə
də böyük nailiyyətlərə imza atıb. 1959-cu ildə Naxçıvanda internat məktəbi
açılıb. Yeni
yaradılmış bu təhsil ocağının fəaliyyətini
qurmaq, onu inkişaf etdirmək məqsədilə İ.Məmmədov
bu məktəbin direktoru vəzifəsinə təyinat
alıb. Məktəbin problemlərini
özü üçün doğma hesab edən İsa müəllim
imkanı və səlahiyyətləri daxilində təhsilin
inkişafına təkan verib. Gərgin əməyinin bəhrəsi
olaraq, 1964-cü ildə Naxçıvan Muxtar
Respublikasının 40 illik yubileyi keçirilən zaman ona “Azərbaycan
Respublikasının Əməkdar müəllimi” fəxri adı
verilib.
İnsanlarla işləmək bacarığına və
yüksək təşkilatçılığına görə,
İ.Məmmədov 1965-ci ildə Naxçıvan MR-in mədəniyyət
naziri təyin olunub. Bu təyinat onun üçün o qədər
də gözlənilən olmasa da İsa müəllim mədəniyyət
sahəsində də öz sözünü deyib, rəhbərlik
etdiyi nazirliyə ayrılan vəsaitin və ştat vahidinin
artırılmasına nail olub. Qısa
zaman kəsiyində muxtar respublikada neçə onilliklərdə
görülməyən işləri ardıcıllıqla həyata
keçirib. O vaxtlar SSRİ-nin mədəniyyət naziri
Furtsevanın təklifi ilə Naxçıvan MSSR mədəniyyət
nazirliyinin iş təcrübəsinin yayılması
üçün sərəncam verilib. İsa Məmmədova
isə yaxşı işinə görə, SSRİ-nin mədəniyyət
naziri qızıl saat bağışlayıb.
1970-ci ilin iyun ayında ümummilli lider Heydər Əliyevin
təşəbbüsü ilə İ.Məmmədov Lənkəran
Şəhər Partiya Komitəsinin birinci katibi vəzifəsinə
təyinat alıb. O, ulu öndərin hələ çoxdan bələd
olduğu iş prinsiplərini əsas götürərək,
Lənkəranda həyatın bütün sahələrini
canlandırıb, rayonu sosial-iqtisadi göstəricilər
üzrə birincilər sırasına çıxarıb. 1976-cı ildə Lənkəran və ətraf
rayonların iqtisadiyyatının inkişafı
üçün müstəsna əhəmiyyətə malik
olan Xanbulançay dəryaçasının birinci hissəsinin
açılış mərasimində isə ulu öndər
Heydər Əliyev İsa Məmmədova SSRİ-nin yüksək
mükafatı sayılan Sosialist Əməyi Qəhrəmanı
fəxri adının verildiyini bildirib və döş
nişanını onun sinəsinə taxıb. O dövrdən
uzun illər keçməsinə baxmayaraq, bu gün də
İsa müəllim lənkəranlıların sevimlisi olaraq
qalıb.
İ.Məmmədov 1981-ci ildə Azərbaycan KP
MK-nın katibi vəzifəsinə irəli çəkilib, Azərbaycan
SSR Ali Sovetinin deputatı seçilib. Bunun ardınca Azərbaycan
KP MK Bürosuna üzv və MK-nın katibi vəzifəsinə
seçilib. Böyük zəhmətinə
görə, 3 dəfə Lenin, 2 dəfə Qırmızı
Əmək Bayrağı ordeninə və müxtəlif
medallara layiq görülüb.
Ölkəmiz müstəqillik əldə etdikdən
sonra Bakı Pedaqoji Kadrların İxtisasartırma
İnstitutunun rektoru, Azərbaycan Praktik Psixoloqlar
Assosiasiyasının prezidenti kimi vəzifələrdə
çalışan İsa Məmmədov, elmi fəaliyyətlə
də aktiv məşğul olub. O, məktəbdə psixoloji xidmət
işinin təkmilləşdirilməsinə həsr edilən
namizədlik, sonra isə doktorluq dissertasiyasını
müdafiə edərək, psixologiya elmləri doktoru elmi adına layiq görülüb.
Daim öz üzərində çalışan, elmi
axtarışları ilə pedaqoji sahəyə yeniliklər gətirən
İ.Məmmədov ilk dəfə olaraq məktəbdə
psixoloji xidmət işinin təkmilləşdirilməsi təşəbbüsü
ilə çıxış edib. Praktik psixoloqların
hazırlanmasının genişləndirilməsinə,
psixoloji xidmətin elmi-nəzəri və metodik səviyyəsinin
yüksəldilməsinə təkan verən səmərəli
addımlar atıb. Onun bu sahəyə həsr
olunmuş elmi monoqrafiyaları, kitabları digər dillərə
də tərcümə edilərək, dəyərli vəsait
kimi tədris prosesində bu gün də istifadə edilməkdədir.
İyulun
11-də anadan olmasının 85 ili tamam
olacaq İ.Məmmədovun ömür kitabını vərəqlədikcə
öz xalqına, torpağına sədaqətlə xidmət
edənlərin tarixə düşərək həmişəlik
yaşadığının bir daha şahidi olursan. Belə ziyalıların həyat və
yaradıcılığı, fəaliyyəti, keçdikləri
ömür yolunun hər addımı
araşdırılır, örnək kimi təbliğ olunur.
Həyatın keşməkəşli
yollarında öz xalqının yaxşı yaşaması,
Vətəninin başının uca olması naminə
mübarizə aparan insanlar nə qədər ki, dünya var,
həyat, yaşamaq, yaratmaq var, əbədi yaşayacaqlar.
Belə insanlar təkcə öz xalqına,
ölkəsinə deyil, bəşəriyyətə,
ayrı-ayrı xalqlara millətlərə də örnək
olurlar. Çünki dünyanın
müharibəsiz, millətləri azad görmək istəyən
hər kəs kainatın harasında yaşamasından,
hansı xalqın nümayəndəsi olmasından
asılı olmayaraq sevilir, seçilir. Ömür
kitabını vərəqlədiyimiz İsa Məmmədov da
bir çox millətlərin, xalqların hörmətini, rəğbətini,
sevgisini qazanmış şəxslərdəndir. O, təkcə
tarixə düşən deyil, həm də tarix yazan şəxsiyyətdir.
Rufik İSMAYILOV
5256-ci qəzet.- 2011.- 9 iyul.- S.24.