Diplomatlar və
şairlər, yaxud diplomat şairlə
Atam Bəxtiyar
Vahabzadənin unudulmaz xatirəsinə ithaf edirəm.
“Peyğəmbərlərdən sonra
şairlər gəlir”.
Nizami Gəncəvi
“Tarixçilər tərsinə peyğəmbər
(yəni ancaq keçmiş və dünənlər
haqqında danışanlar), şairlər isə düzünə
peyğəmbərlərdir (yəni gələcək və
sabahlar haqqında fikir söyləyənlərdir)”
Artur Şopenhauer
Şövkət Məmduh Əsəndal
türk ədəbiyyatında özünəməxsus dili və
yazı tərzi olan, oxunaqlığı, rəvanlığı,
axıcılığı ilə seçilən, sırf xalq
dilində yazan son dərəcə milli şair,
yazıçı olmuşdur. Bu xüsusiyyətlərinə
görə Mustafa Kamal Atatürk həmişə qiymətləndirmiş,
“ sən elə bir dildə yazırsan ki, dünyaya səpələnmiş
Asiya türklərindən tutmuş Avropa türklərinə
qədər hər biri səni oxusa dərhal başa
düşər, anlayar” – demişdi. Onun belə qələm
sahibi olduğu Atatürkün diqqətini cəlb etmiş,
Kazım Qara Bəkir paşanın ona yazdığı məktubunda
– “Paşam, Azərbaycana tez bir zamanda xalq içindən
çıxan, xalqını tanıyan bir elçi göndərmək
lazımdır” sözlərindən sonra Atatürk dərhal
Şövkət Məmduh bəyə bu işi təklif
etmişdi.
Heç bir diplomatik təcrübəsi
olmayan, özü də elə çətin bir zamanda
Şövkət Məmduh bəy Azərbaycana səfir təyin
edilir. Və az bir vaxtdan sonra bu çətin və qəliz
işin öhdəsindən gəlməyə başlayır.
Şövkət Məmduh bəyin Azərbaycandakı
diplomatik xidmətləri az olub. Diplomatik xidmətdə hər
bir görülən iş məxfi saxlanılır,
bildirilmir. Bu təbii bir haldır. Elə ona görə də
onun etdiyi hər hansı bir diplomatik işi bir kənara
qoyuram. Elə ancaq o zaman ki Azərbaycan ziyalıları
arasında “Var ol türk, bir ol türk” ideyasını bir
şüar kimi cəsarətlə deməsi onun Azərbaycanda
necə işləməsindən xəbər verir. “Mən
öz doğma vətənimdən həmişə həsrətində
olduğum ikinci vətənimə gəlmişəm. Orada
doğulmuşam burada çalışıram. Bunlar heç
biri fərq etməz. Lakin mən həm orada həm də
burada öz millətimə xidmət edirəm – demişdir”.
Şövkət Məmduh bəyin
diplomatik poçt ilə vətənə göndərdiyi məxfi
bir məktubundan: “N.Nərimanovla görüşdüm. Bu zat
ağlı başında olan bir adam. Məlumatlıdır.
Mühərrirdir. Sıx-sıx və baş-başa
görüşdük. Baxdım ki, iyi bir adam. Kəndisinə
etimad təlqin etdim. Açıldı və dedi ki,
bolşeviklik nə? Bu rəzalət bizə gəlməz. Biz
türküz, milliyət ilə yaşarız. Çox
xoşuma getdi. Və pək sevindim. Amma ruslardan fəna kokuyor.
Haqqı da var. Şakaları yox. Dərhal insanı
öldürüyorlar. Bu slavyan haramzadalarından bıqdım
artıq. Düşdüyüm hal bir aldanışdır,
millətimə qarşı bir həqarətdir”- demişdir.
Onun Azərbaycandakı diplomatik xidməti
az çəkir. 1924-cü ildə onun Azərbaycandakı
diplomatik xidmətinə xitam verilir. Azərbaycanda o
dövrkü məlum məsələlərə görə
geri çağırılır. Sonralar isə Şövkət
Məmduh bəy Moskvada, Tehranda daha sonra isə Əfqanıstanda
elçi, təmsilçi kimi fəaliyyət göstərir.
1944-cü il məlum may hadisələrində
Türkiyənin prezidenti İsmət İnönü və
bir də baş nazir Şükrü bəy Saracoğlunun əlacsızlıqdan
məcburiyyət qarşısında qalıb millətçilərə
divan tutması, millətçi partiyaların neçə-neçə
fəal üzvlərinin, o cümlədən İstanbul
Universitetinin professoru Əhməd Zəki Vəlidi
Toğanın, Nihal Atsızın, Orxan Şaiq Gökyayın
və digər millətçilərin həbs olunması
Türkiyədə çox böyük əks-səda
doğurmuşdu. Bu o vaxtlar idi ki, Şövkət Məmduh Əsəndal
Hindistana səfir kimi təyin olunmaq ərəfəsində
idi. Lakin...
Bütün bunlara dözməyən
Şövkət Məmduh bəy baş nazir Şükrü
bəy Saracoğluna belə bir məktub yazır: “Əcaba əfəndilər
sizlər nə yapıyorsunuz. Sizlər kimləri həbs
etdiyinizi anlıyormusunuz? Əsla. Siz millətçiləri həbs
etmirsiniz, milləti həbs edirsiniz. Millət deyən dilləri
qıfıla salırsız. Yaxından-yuzaqdan əgər
fikriniz millətçiləri həbs edib onları məhv etməkdirsə
o zaman ilk olaraq siz məni həbs etməlisiniz. Çünki
mən də millətçiyəm. Siz Zəki Vəlidi
Toğanı həbs etməklə türkçülük
elmini həbs edirsiniz. Nihal Atsızı həbs etməklə
siz turançılığı, Ziya Göy Alpın
ideyalarım həbs edirsiniz... Mən özümə rəva
görə bilmirəm ki, məsləkdaşlarım həbsxanalarda
ikən uzaq, yad bir məmləkətdə, yad diyarda olum. Xeyr.
Diplomat ilk olaraq bilməlidir ki, o yad ölkədə ikən
onun öz ölkəsi ondan nə tələb edir və nə
istəyir. İstəyi nə, tələbi nə? Və bu
yönü də o çalışmalıdır. İndi mən
bunu bilmirəm. İstək və tələbinizi
anlamıram. Əgər biz elçilər bunu bilmiriksə yad
diyarda çalışa bilməriz. Siz bizim məsləkdaşlarımızı
həbs etməklə hamımızı
çaşdırdınız. Biz hamımız bu millətə
xidmət etməliyik. Əgər siz millət deyən
ağızları yumursunuzsa mən sizə xidmət edə
bilmərəm. Mən öz vəzifəmdən istefa verirəm”.
Onun istefası dərhal qəbul olunur.
Böyük diplomat, ictimai, siyasi və hərbi
xadim, dahi siyasətçi, misilsiz qələm sahibi, görkəmli
jurnalist və yazıçı məhz elə
yazılarına görə də Nobel mükafatına layiq
görülmüş Uinston Çörçil öz xatirələrinin
birində yazır:
– Mən cavan vaxtlarımda siyasətlə
yenicə məşğul olduğum dövrlərdə tez-tez
xalq qarşısında, ictimai yerlədə
çıxışlar edirdim. Mənim odlu-alovlu
çıxışlarım, yazılarım kütlə tərəfindən
pis qarşılanmırdı. Əlbəttə
alqışlar olurdu. Amma bir məsələni də hiss
edirdim ki, bəzən işim çox olan zaman
çıxışlarımı hazırlamağı,
yazılarımı yazmağı həyat yoldaşımdan
xahiş edirdim. O yazıçı idi. Gözəl qələmi
var idi. Xalqını, ingilis düşüncəsini əla
bilirdi. Nədənsə mənim
çıxışlarımı o hazırlayarkən xalq tərəfindən
daha çox rəğbətlə, alqışlarla
qarşılanırdım. Kütləyə daha tez təsir
edirdim. Onun hazırladığı çıxışlar
xalqın nəbzini daha tez tuturdu. Çünki o
yazıçı idi. Xalqını əla
tanıyırdı. Onun ən zəif və ən
ağrılı yerlərini bilirdi, hiss edirdi. Və bu
ağrılar ona rahatlıq vermirdi. O ürək sözlərini
yazırdı Elə buna görə də o bu
ağrıları mənim üçün yazdığı
çıxışlarda qabarda bilirdi, göstərə
bilirdi.
Mən bunu həyat yoldaşımdan
soruşduqda, o mənə “xalq içində çox ol,
hamını müşahidə et. Gördüklərinin fərqinə
var. Hadisələrin mahiyyətinə fikir ver, təəssüratlarını
yaz. Qələmini yoxla. Doğrudur yazıçılıq,
şairlik bir istedaddır, vergidir. Amma nə bilmək olar
istedad sonradan da gələ bilər, gecikə də bilər.
Hər bir şey insanın özündən
asılıdır. Bunun üçün zəhmət tələb
olunur. Özünü yoxla. Əgər bir şey
çıxmasa təbii ki, mən yenə də sənə
kömək edə bilərəm – demişdi.”
Çörçil əvvəlcə bir
müddət Hindistanda olur. Oranı qarış-qarış gəzir.
Hərbi xidmətdə olan Britaniya əsgərlərinin həyatı
ilə, daha sonra qürbətdə yaşayan ingilislərin
düşüncə tərzi, öz ölkələrində
və qürbətdə özünü necə aparan zabitlərin
əxlaqını, hindlilərin xaricilərə qarşı
olan münasibətini, buddist, xristian və müsəlman dinlərinin
hər birinin ayrı-ayrılıqda fərqini, bu dinlərin
insan şüuruna olan təsiri və bunun fonunda ən
sıravi insanların nəyə qadir olduğunu dəqiq dərk
edir.
Daha sonra Çörçil öz
müşahidələrini belə yazır: “İngilislərin
bütün dünya xalqlarından fərqi ondadır ki, bu
dünya əhalisinin hamısı onlar üçün
xaricidir, əcnəbidir. İngilis harada olursa olsun, harada
yaşamasından asılı olmayaraq həmin o yerin yerli əhalisi
onun üçün xaricidir.
Və ən başlıca fərq isə
ondan ibarətdir ki, ən sıravi ingilis belə ilk növbədə
bilir ki, onun dini, onun xalqı, onun ailəsi ondan nə istəyir
və nə tələb edir. Həmin fərd də bilir ki, o
bu üç şərt üçün kimdir və o nə
etməlidir. Bir millətin özünü tanımasından
ötrü bu ən başlıca bir şərtdir.
“Hindli öz kasıblığı ilə
yaratdığı süni yazıqlığı
reallığa çevirir və bununla da fəxr edir. Müsəlman
bütün arzularının yerinə yetirilməsini
Allahın boynuna qoyur. Öz qüsurları ilə fəxr
edir. Konkret olaraq bir iş gördükdə isə bunun
düzgün və ya səhv etdiyindən xoflanır.
Özünə inanmır. Yəhudi isə öz
keçmişini gizlədir. Dünənlə yaşamır.
Sabahını düşünür. Konkret olaraq hər nə
iş görürsə bunun elə məhz düzgün
olduğunu, Allah tərəfindən buyurulduğunu deyir”.
Gözəl müşahidədir.
Burada müəyyən qədər
Çörçilin bu fikirləri ilə mübahisə etmək
olar. Amma bu başqa bir mövzudur. Bizim mövzuya aid deyildir.
Sonralar Çörçil bütün bu
gördüklərini, müşahidə etdiklərini qələmə
aldıqca ən adi sıravi ingilisin Kromvel dövründə
necə olduğunu, Stüart dövründə kim olduğunu
və nəhayət Viktoryan dövründə nəyə
qadir olduğunu, ən imkanlı lordun nə ilə nəfəs
aldığını başa düşdükcə bir məsələni
özü üçün tam dərk etdi ki, xalqını,
millətini tanımadan onun keçmişini bilmədən sərhəd
qonşularının səndən nə istədiklərini
anlamadan ona rəhbər olub onu irəliyə apara bilməzsən,
xalqının ağrılarını hiss etməsən, bu
ağrıdan göynəməsən, onun xəstəliyini
müalicə edə bilməzsən.
Çörçil yazmaya da bilərdi,
yazıçı, jurnalist olmaya da bilərdi. Elə sırf
diplomatiya ilə, siyasət ilə məşğul olub
ömrünü başa vura da bilərdi. Onsuz da siyasət sahəsində,
öz xalqı üçün etdikləri ona bu
dünyanın ən son gününə qədər
çatacaq. Amma o yazdı. Çünki xalqını
tanıdıqca, xalqının ağrılarını,
acılarını hiss etdikcə yanıb-yaxılıb əsl
yazıçıya çevrilmişdi. Sonralar
Çörçil bütün gördüklərini
müşahidə etdiyini qələmə almağa
başladı. Əvvəlcə yazdıqlarını bir
publisist jurnalist kimi faktlar sənədlər əsasında
yazdı. Daha sonra isə yazdıqlarını dəyişərək
bədiiləşdirdi. Romana çevirdi və elə bu
romanına görə də Nobel mükafatına layiq
görüldü. (Mən bu romanı oxumamışam.
Çünki əsər nədənsə rus dilinə tərcümə
olunmayıb, mən isə ingilis dilini zəif bilirəm. Amma əsərin
bəzi hissələrini İsveçrədə səfir
işləyərkən dostluq etdiyim Rusiya səfiri bu əsəri
mənə ümumi sözlərlə
danışmışdı. Və mən heyrətə gəlmişdim.
O vaxta qədər mən elə bilirdim ki,
Çörçil bu dünyaya sırf siyasətçi kimi
gəlmişdi və siyasətdən başqa ayrı heç
nə bilmir. Əsərdə isə bəzi məqamlarla
tanış olandan sonra gördüm ki, elə
Çörçil də çox qəribə, kövrək
bir ürəyə malik olmuşdur. Sentimental bir adam
olmuşdur. Bu ürəyin sahibi isə siyasətlə, kələklə
məşğul ola bilməz. Bəs bu necə olmuşdur?
Çox qəribədir.)
Gətirdiyim belə misalların
sayını istənilən sayda artırmaq da olar. Mən
türk diplomat yazıçı-şairlərindən bir
çoxlarının adlarını çəkdim. Və siz
elə bilməyin ki, mən ancaq türk diplomatiyasının
şair və yazıçı diplomatlarından yazıram.
Xeyr. Yuxarıda da dediyim kimi dünyanın ən nəhəng,
ən böyük diplomatları elə şairlər,
yazıçılar olublar. Məsələn: Makiovelli,
Servantes, Bomarşe, Bokkaco, Stendal, Puşkin, Fonvizin, A.Tolstoy ,
Muravyov, Lamartin, Şatobrian, Qabino, Svift, Jan Jyu Seran, Qriboyedov,
Pol İlodel, Aleksis Lejer, Burbon Basset, Robert Şuman, Romen Qari,
Volter, A.Dante, Petrarka, Çiçerin, Primakov və sairə.
İlahi, bunlar nə yaman çoxdurlar. Ən təəccüblüsü
isə budur ki, bütün bu diplomat şair və
yazıçılar romantik-sentimental yazarlar olublar.
Uzağa getməyək. Sovet
İttifaqının dirəyi sayılan, səfir olmuş,
uzun müddət SSRİ KQB-sinə rəhbərlik etmiş
Y.V.Andropov da şair idi. Mən bu adamı vaxtilə televizorda
görərkən ona nifrətlə baxardım. Ona nifrət
edərdim. İndi isə onun sentimental şeirlərini oxuyarkən
heyrətə gəlirəm. Ay aman, bu insan nə qədər
kövrək, nə qədər həssas bir adam olmuşdur.
Amma öz hisslərini hamıdan gizli saxlayıb. Vaxtilə
yazdığı bütün şeirlərini də başqa
adla, təxəllüslə yazıb ki, heç kim onu
tanımasın, onun kim olmasını bilməsin. Rusiyanın
xarici işlər naziri Sergey Lavrov özü də şairdir.
Şeirlərini həmişə nifrətlə oxuduğum,
amma heç də pis şair olmayan, şeirlərində olduqca
qəribə təsvir formaları işlədən, vaxtilə
Türkiyədə diplomatik xidmətdə olmuş Gennadi
Bredixin də şairdir. Onu mən nifrətlə oxuyuram, ona
görə ki, “İstanbul gecələri” şeirində
İstanbulu özünün keçmiş, bu gün
itirilmiş, amma sabahkı vətəni adlandırır. (Amma
bir soruşan yoxdur ki, ay işğalçılıq siyasətini
hələ də başından çıxarmayan xalqın
şairi, diplomatı, İstanbul nə vaxtdan sizinki olub və
nəyə görə sizinki olmalıdır). Və sən
demə bugünkü Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin
100-dən artıq diplomatı Rusiya Yazarlar Birliyinin
üzvüdür.
Bəs yaxşı, adlarını
saydıqlarım bu qədər dünya ədəbiyyatının
və dünya diplomatiyasının
korifeyləri, nəhəngləri sırasında axı
bizlərdən niyə heç kim olmasın, niyə
adımız çıxmasın? Yox, söhbət təkcə
şairdən tək şair olmaqdan getmir. Bizim elə təkcə
Fizulimiz bütün dünyaya dəyər. Azərbaycan
heç kimi yox təkcə elə Fizuli ilə Üzeyir bəyi
dünyaya bəxş edib dayansaydı elə yenə də
dünyanın ən mədəni xalqı sayılardı.
Söhbət isə dünyaya meydan oxuyan şair-diplomatlardan
gedir. Bəs niyə bizlərdən heç kim bu siyahıda
olmasın. Yəni biz doğrudanmı bu qədər...
Axı heç nəyimiz də olmasa,
yazıçıdan-şairdən bir sözlə
yazı-pozudan baş çıxardan qələm əhlindən
boluq. Özü də çox boluq. Bəs niyə o dövrlərdə
bizlərdən heç olmazsa nişanə üçün
bir nəfər tanınmış qələm əhli bu
siyahıya düşməsin, öz qələmi ilə deyil
öz siyasi-diplomatik bacarığı ilə bizi dünyaya
tanıtdırsın.
Axı biz də bir millətik. Yoxsa o
keçmiş dövrlərdə bizim bir-birimizi qırmaqdan,
qırıb axırına çıxmaqdan başımız
ayılmırdı. Yəqin elə ona görədir ki,
sevdiyimiz qızın qaşlarını kamana, kirpiklərini
oxa, yanaqlarını qana bənzədib şeirlərimizdə
silah-sursat təsvir edib bir-birimizi qanına boyayıb ləzzət
almışıq. Yəqin ki, bu həqiqətən elə belə
olub.
Mən bütün bunları yuxarıda
dediyim kimi atamla olan axırıncı söhbətlərimiz əsnasında
ondan soruşanda ki, ay ata, axı bəs niyə bizlərdən
heç kim o adlarını saydıqlarımızın
arasında olmasın. Bir xeyli fikrə gedib sonra dedi ki:
– Oğul, bu heç kimə sirr deyil ki,
Taleyran demişkən diplomatiya hiyləgərlik, söz
oynatmaq, söz fırlatmaq, dil dəyişmək tələb
edir. Bu da əfsuslar olsun ki, bizim millətə xas olan
xüsusiyyət deyil. Bizim millət, bizim xalq çox təmiz,
sözünü dəyişməyən, sözündə
möhkəm, olduqca pak, saf bir millətdir. Hiylədən, məkrdən,
biclikdən uzaq bir millətdir. Yəqin elə ona görə
də...
Heç qoymadım ki. sözünü
bitirsin.
– Ay ata axı kimə lazımdır belə
paklıq, belə təmizlik. Kimə lazımdır belə
saflıq. Çalıb-oxumaqdan, oynamaqdan başqa əlimizdən
ayrı bir iş gəlmir, ayrı şey bilmirik
Ağzımızı da açanda heç kimi bəyənmirik.
Deyirik ki, hamı bizdən aşağıdır, hamı bizdən
pisdir. Əslində isə “Oxumaqdan payımız yox,
yazıdan qismətimiz.” Vaxtilə o qədər dodaq dəyməz,
dildönməz, dodaq tərpənməz şeirlər
yazınca, şeirlərimizdə belə-belə fokuslar
çıxarmaqdansa, eşq, məhəbbət, yar-əğyar,
gül-bülbül deyincə, nə bilim tel nazik, bel nazik, sinənin
nar, göbəyin ağ olması, bir sözlə, intimdən,
erotikadan şeirlər yazınca, heç olmazsa hərdən
də bir dil dəyişən, söz fırladan şeirlər
yazardılar da... Millətin dərdlərini deyərdilər də.
O zaman bəlkə biz də bu gün bir ağ günə
çıxıb, bu günə kimi torpaq itirə-itirə gəlməzdik.
Millətin bütün problemləri elə ancaq Sovet
dövrü qələmə alınmağa, yazılmağa
başladı. Guya ki, Sovetlərdən əvvəl problemsiz
yaşayırdıq, sanki bütün problemlərimiz həll
edilib qurtarmışdı.
Hə... İndi bu sətirləri yaza-yaza
hərdən də xəyala dala-dala ağlıma çox qəribə
olduqca maraqlı bir fikir gəlir. Hətta belə fikirləri
ağlıma gətirməyimə görə
özümün özümə gülməyim də tutur.
İlahi görəsən hər şey mən
düşündüyüm, xəyal etdiyim kimi olsaydı onda
hər şey necə olardı? Nəsə dəyişərdimi?
Görəsən başqa ölkələrdə, Fransada,
İtaliyada, Rusiyada... olduğu kimi bizim öz ölkəmizdə
də keçmişin şair və yazıçıları
yad ölkələrdə səfir, konsul bir sözlə
diplomat olsaydılar onda hər şey necə olardı?
Gözlərim qarşısında belə bir qəribə səhnə
canlanır.
Tarixin bütün çərçivələrini
qırıb, zaman və məkan anlayışını pozub
müxtəlif dövrlərdə yaşayan millət deyən,
vətən deyən, “millət a vətəndaşlar, qeyrət
a vətəndaşlar” deyib çığıran, bar-bar
bağıran millət xəstəsi, vətən aşiqləri
olan bütün şair və yazıçıları gətirib
bizim bu dövrə, özü də Xarici İşlər
Nazirliyinə yığıram. O taylı-bu taylı azərbaycanlıların
hər zonasının, hər bölgəsinin nə
olduğunu hansı düşüncə ilə nəfəs aldığını,
nə ilə yaşadığını, hansı arzu ilə
gün keçirdiyini (yaşadığını yox, məhz
gün keçirdiyini) bir sözlə Azərbaycanın nəyə
qadir olduğunu bəlkə də Mirzə Fətəli Axundov
qədər tanıyıb-bilən olmayıb. Yox, yox əstəğfürullah
mən elə demək istəmədim heç dənə də
elə demək istəmədim. Mən demirəm ki, digər və
digər yazarlar Azərbaycanı, öz vətənlərini,
öz millətini tanımırlar və yaxud da əgər
tanıyırlarsa da pis tanıyırlar. Yox, əlbəttə
yox. Bu əbləh bir söz olardı. Xeyir.
Bütün yazarlarımız Azərbaycanı
əla, lap belə əladan da əla tanıyırdılar. Əgər
əla, əladan da əla tanımasaydılar belə od tutub
alışıb yana bilməzdilər ki... (əlbəttə
bəziləri, hamısı yox). Amma Mirzə Fətəli isə...
hə... bizim lap belə dabbağda gönümüzə bələd
idi. Lap belə zatımıza, mayamıza bələd idi.
Kökümüzə, tumumuza bələd idi. Kimdən
törəndiyimizi, niyə törəndiyimizi və nə
zaman törəndiyimizi də lap belə əla bilirdi. Bizdən
törənən gələcək nəsillərin də nə
olacağını, kim olacağını əla bilirdi.
Ürək ağrısı ilə bilirdi, hiss edirdi. Hətta
bu barədə Brüsseldə təhsil alan oğlu Rəşid
bəyə yazdığı məktublarında da demişdi.
Ürək ağrısı ilə fəryadla demişdi. Təəssüf
ki, oğlu da onu başa düşməmişdi. Üstündə
bir xeyli zaman keçməsinə baxmayaraq və bütün
bu illər ərzində Axundovun yenidən təkrar-təkrar
araşdırılmasına, tədqiq olunmasına baxmayaraq,
heç mən özüm də vaxtilə onu fərli-başlı
başa düşməmişdim. Onun sükutla, sakit bir
çığırtı ilə dediklərini
qanmamışdım. Bu millətdən nə istədiyini dərk
edə bilməmişdim. Amma indi zaman ötdükcə
dövran dəyişdikcə, yaşa dolduqca, adamlara
qarşı bələdçilik təcrübəm
artdıqca get-gedə Mirzə Fətəlini ürək
ağrısı ilə anlayır, başa düşür və
görürəm ki... Ay aman, elə indi də Mirzə Fətəlini
başa düşməyimə baxmayaraq, yenə də... nə
isə...
Ömrü boyu elə indinin özündə
də öz misini həmişə qızıl görmək
arzusu ilə yaşayan, alışıb yanan qızıl hərisi,
qızıla əstəğfürullah səcdə edən
şəkililərdən (nuxalı) tutmuş, şəkililər
qədər isə alveri, ticarəti, alqı-satqını
bacarmayan, amma həmişə alver yolu ilə varlanmaq hərisi
olub əlindən isə gəlməyən, get-gedə
müflisləşib, xəsisləşən Hacı Qaralara qədər,
gözəl və yaraşıqlı at hərisi,
cıdır azarkeşi olan, boş-boş sözlərlə
asıb-kəsən, əməl ilə yox, ancaq dil ilə
böyük bir ordunun cavabını verən,
çalıb-oxuyan, digər zonaların əhalisindən tutmuş,
bir həmlə ilə Teymur ağanın arxasını yerə
qoyub, basıb-bağlayan lənkəranlıya qədər,
digərlərindən tutmuş, bir əfsun oxumaqla Paris şəhərini
dağıdıb, xarabazara çevirib yerlə-yeksan edən
mövhumat və cəhalət içində od tutub yanan cənubi
azərbaycanlıya qədər və sair, sözü-əməli
bir-birlərinə uyğun gəlməyən, özgələrini
yox amma özününkülərinin qanını
töküb qırıb-çatmağa həmişə
hazır olan, birinin sözü digərinin boğazından
keçməyən yerçiliyi vətənpərvərlikdən,
qohumbazlığı millətçilikdən üstün
tutan azərbaycanlını, Azərbaycanı əla
tanıyırdı. Deməli:
Bir-birimizi qırıb,
çalıb-çapanda,
Bizim oddan,
odun bizdən fərqi yox.
Düşmən gəlib bizi qırıb
çatanda,
Bizim buzdan,
buzun bizdən fərqi yox.
Üzümüzə gülüb,
bizi təhqir edəndə,
Bizim kardan,
karın bizdən fərqi yox.
Varımızı, yoxumuzu
əlimizdən alanda,
Bizim kordan,
korun bizdən fərqi yox.
(İ.V.)
(Ardı var)
İsfəndiyar VAHABZADƏ
525-ci qəzet.-
2011.- 23 iyul.- S.26-27.