Təhsil sistemində akkreditasiya: əsas məqsəd – keyfiyyəti yüksəltməkdir

Təhsil müəssisələrinin akkreditasiyası təhsil prosesinin təşkilinin, müəssisənin maddi-texniki bazasının, təhsil proqramlarının, kadr potensialının, maliyyə resurslarının və təhsil infrastrukturunun qəbul olunan dövlət standartlarına uyğunluğunu müəyyən etmək məqsədilə aparılır və təhsil müəssisəsinin statusunun müəyyən edilməsi, onun növbəti beş il müddətinə uzadılması üçün hüquqi təminat yaradır. Təhsil müəssisələrində təhsilin keyfiyyətinə dövlət-ictimai nəzarət forması kimi akkreditasiyanın əsas məqsədi vətəndaşların təhsil sahəsində Konstitusiya ilə müəyyən edilən hüquqlarının və təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinin təhsil qanunvericiliyi və dövlət təhsil standartlarının tələbləri səviyyəsində qurulmasını təmin etməkdən ibarətdir. Təhsil naziri Misir Mərdanovun sözlərinə görə, təhsil müəssisəsinin akkreditasiyası hər beş ildə bir dəfə Təhsil Nazirliyinin müəyyənləşdirdiyi qrafik üzrə həyata keçirilir. Yeni yaradılmış təhsil müəssisəsinin, eləcə də fəaliyyətdə olan təhsil müəssisələrində yeni təhsil proqramlarının akkreditasiyası ilk buraxılış olduqdan sonra həyata keçirilir. Təhsil müəssisəsinin akkreditasiyası onun keçirilməsinin təşkili, təhsil müəssisəsinin özünütəhlili, akkreditasiya komissiyasının araşdırma aparması, akkreditasiya haqqında arayışın hazırlanması və təhsil müəssisəsinin statusu müəyyən edildikdən sonra müvafiq keyfiyyət sənədinin – sertifikatın hazırlanması mərhələlərindən ibarətdir. Nazir deyir ki, təhsil müəssisəsini akkreditasiyadan keçirmək üçün Təhsil Nazirliyi mütəxəssislərdən ibarət komissiya yaradır. Bu komissiya bir ay müddətində təhsil müəssisəsinin hesabatını yerində araşdırır və sonuncu kursda təhsil alanların biliyinin attestasiyasını keçirir. Komissiya təhsil müəssisəsinin hesabatı ilə öz araşdırmalarının nəticələrini tutuşduraraq təhsil müəssisəsinin fəaliyyəti barədə yekun arayış hazırlayır. Arayış tanış olmaq üçün təhsil müəssisəsinin rəhbərinə verildikdən bir həftə sonra Təhsil Nazirliyinin Akkreditasiya şöbəsində aidiyyəti olan digər şöbələrin rəhbərlərinin və akkreditasiya komissiyası üzvlərinin iştirakı ilə onun ilkin müzakirəsi keçirilir. Akkreditasiya şöbəsi müzakirə zamanı irəli sürülən rəy və təklifləri də nəzərə alaraq yekun arayışı təhsil müəssisələrinin akkreditasiyasını keçirmək üçün təhsil nazirinin əmri ilə yaradılmış və daimi fəaliyyət göstərən Akkreditasiya Şurasının müzakirəsinə çıxarır: “Şura dövlət təhsil standartlarının tələblərinə uyğun hazırlanmış və təhsil nazirinin təsdiq etdiyi meyarlar əsasında təhsil müəssisəsinin statusunu müəyyən edir, onun tam şəkildə və ya ayrı-ayrı təhsil proqramları üzrə akkreditasiyadan keçib-keçməməsi barədə qərar qəbul edir. Bu qərarın əsasında təhsil naziri təhsil müəssisəsinin akkreditasiyası barədə əmr verir. Həmin əmrlə təhsil müəssisəsinin statusu və həyata keçirilən təhsil proqramları təsdiq olunur. Akkreditasiyadan keçmiş təhsil müəssisəsinə müvafiq keyfiyyət sənədi– sertifikat verilir”. M.Mərdanovun dediyinə görə, Təhsil Nazirliyinin Akkreditasiya şöbəsi “Təhsil sistemində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi” alt komponenti çərçivəsində aparılan islahatlara və “Təhsil haqqında” qanununun 16-cı maddəsinə uyğun olaraq yaradılıb. Şöbəninə sas vəzifələri qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada təhsil müəssisəsinin fəaliyyətinin dövlət təhsil standartlarının tələblərinə uyğunluğunu müəyyənləşdirir, onun tam şəkildə və ya ayrı-ayrı təhsil proqramları üzrə akkreditasiyadan keçməsini, bu nizamnamənin 1.4 bəndində nəzərdə tutulmuş təhsil müəssisələrinin lisenziyalaşdırılmasını təşkil etmək, hər tədris ili üçün təhsil müəssisələrinin akkreditasiyadan keçmə qrafikini hazırlayır və təsdiq olunmaq üçün Nazirliyin rəhbərliyinə təqdim etməkdir. Təhsil müəssisələrinə qrafiklə müəyyən olunmuş akkreditasiyanın keçiriləcəyi vaxt barədə rəsmi məlumat vermək, təhsil müəssisələrinin akkreditasiyasının keçirilməsi üçün müvafiq komissiyalar yaradır və onların işini əlaqələndirmək, ayrı-ayrı təhsil müəssisələrindən Nazirliyə daxil olan özünütəhlil hesabatını və digər zəruri sənədləri vaxtında Akkreditasiya komissiyasına təqdim etməkdir. Akkreditasiya komissiyasının normal fəaliyyəti üçün təhsil müəssisəsi ilə birlikdə müvafiq tədbirlər həyata keçirmək, təhsilalanların biliyini qiymətləndirmək üçün müvafiq tədbirlər görmək, təhsil müəssisələrinin akkreditasiyasının nəticələri barədə komissiyanın Nazirliyə təqdim etdiyi arayışı nəzərdən keçirir, ilkin müzakirə aparır, məsələni Akkreditasiya şurasının müzakirəsinə çıxarmaq üçün müvafiq təqdimat hazırlayır, akkreditasiyanın nəticəsi barədə verilmiş əmrə müvafiq olaraq keyfiyyət sənədi – sertifikat hazırlayır və təsdiqə təqdim edir. Təhsil müəssisələrinin akkreditasiyasının nəticələri barədə sənədlər toplusu, təhsil müəssisələrinin lisenziyalaşdırılmasını və lisenziyası başa çatmış müəssisələrin yenidən lisenziyalaşdırılmasını təşkil edir, təhsil müəssisələrinin fəaliyyətinə xüsusi razılıq verilməsindən bir il sonra onların fəaliyyətinin monitorinqini aparır. Eyni zamanda yeni ixtisasların açılması və həyata keçirilməsində mövcud qaydalara əməl olunmasına nəzarət edir, hər bir təhsil müəssisəsinə lisenziya verilməsi və ya onun təkrar lisenziyalaşdırılması üçün komissiya yaradır, onun işini təşkil etməkdir. Şöbənin hüquqlarına səlahiyyətinə aid olan məsələlər üzrə hüquqi-normativ sənədləri əldə etmək, Təhsil Nazirliyinin digər struktur bölmələrindən lazımi məlumatları almaq, istifadə etmək, müvafiq nazirlik, komitə və təşkilatlardan məlumatlar almaq, şöbənin işi ilə bağlı seminarlar, müşavirələr keçirmək, təhsil müəssisələrinin akkreditasiyası, lisenziyalaşdırılması ilə bağlı beynəlxalq təcrübəni öyrənmək, istifadə etmək, səlahiyyətlərinə daxil olan məsələlər üzrə Təhsil Nazirliyini başqa nazirliklərdə, beynəlxalq humanitar, yerli ictimai təşkilatlarda təmsil etməkdir. Nazirin sözlərinə əsasən, şöbənin iş planı 5 istiqamət üzrə müəyyənləşdirilib. Bunlar təhsil müəssisələrinin lisenziyalaşdırılması ilə bağlı görüləcək işlər, lisenziya şərtlərinə əməl olunması vəziyyətinin monitorinqi ilə bağlı məsələlər, şöbənin fəaliyyəti üçün zəruri olan sənədlərin hazırlanması, təhsil müəssisələrinin akkreditasiyasının keçirilməsi ilə əlaqədar görüləcək təşkilatı işlər, nazirin yanında müzakirə olunacaq məsələləridir. Təhsil naziri bildirib ki, təhsil müəssisələrinin akkreditasiyasının keçirilməsi ilə əlaqədar 2010-2011-ci tədris ili üçün təhsil müəssisələrinin akkreditasiyası qrafikinin hazırlanıb, təsdiqə təqdim olunub, akkreditə olunacaq təhsil müəssisələrinə xəbərdarlıq məktubu göndərilib, akkreditasiyanın keçirilməsi qaydalarının izahı ilə bağlı təhsil müəssisələrində treninqlər keçirilib, təhsilalanların biliyinin attestasiyası zamanı istifadə olunacaq test tapşırıqlar hazırlanıb. Təhsil müəssisəsində daxili akkreditasiyanın keçirilməsi məqsədilə sonuncu kursda əyani təhsil alanların biliyinin yoxlanması üçün hazırlanan test suallarının ekspertizası təşkil olunub, təhsil müəssisəsində daxili akkreditasiyanın keçirilməsi prosesi ilə tanışlıq, təhsil müəssisəsinin akkreditasiyasının keçirilməsi üçün Akkreditasiya komissiyasının tərkibi müəyyənləşdirilib. Mütəxəssislərin işlədiyi müəssisələrin rəhbərlərindən onların Akkreditasiya komissiyasının tərkibinə daxil edilməsi barədə razılıq alınıb, akkreditasiya komissiyasının yaradılması barədə təqdimatın və əmr layihəsi hazırlanıb, akkreditasiya komissiyasının tərkibinə daxil edilmiş mütəxəssislərin işlədiyi müəssisələrin rəhbərlərinə Nazirliyin müvafiq göndərilməsi, həmin müəssisələrə Komissiyanın tərkibində fəaliyyəti müddətində müvafiq şərait yaradılıb, akkreditasiya komissiyasının işinin əlaqələndirilməsi, onun ilk iclasının keçirilməsi barədə məlumatın, bütün zəruri sənədlərin Komissiya üzvlərinə çatdırılıb. Təhsil müəssisəsinin rəhbərliyi ilə birlikdə Akkreditasiya komissiyasının normal fəaliyyəti üçün şəraitin yaradılması, təhlil aparılması üçün zəruri olan sənədlərin komissiyaya təqdim edilib, təhsil müəssisəsinin rəhbərliyi ilə birlikdə sonuncu kursda əyani təhsil alanların biliyinin attestasiyası zamanı istifadə olunacaq otaqların imtahanlara hazırlanıb, təhsilalanların biliyinin attestasiyası zamanı nəzarətçilər təlimatlandırılıb. Təhsilalanların cavab kartlarının yoxlanması təşkil olunub, komissiyanın yekun arayış hazırlamasına nəzarət edilib, yekun arayışla təhsil müəssisəsinin rəhbərləri tanış edilib, yekun arayışın Akkreditasiya şöbəsində baxılıb Akkreditasiya şurasının müzakirəsinə çıxarılması üçün müvafiq təqdimat hazırlanıb: “Təhsil müəssisələrinin lisenziyalaşdırılması ilə bağlı lisenziya almaq üçün müraciət edən təhsil müəssisələrinin lisenziyalaşdırılması, lisenziya müddəti başa çatan təhsil müəssisələrinin yenidən lisenziyalaşdırılması qrafikinin hazırlanması, lisenziya almaq üçün hüquqi və fiziki şəxslərin Təhsil Nazirliyinə daxil olan ərizə və sənədlərinin qeydiyyatı, onların uçotunun aparılması, lisenziya alınması barədə Təhsil Nazirliyinə daxil olan müraciətlərin araşdırılması üçün neytral şəxslərdən ibarət müstəqil ekspert qrupunun tərkibinin müəyyənləşdirilməsi, ekspertlərin cəlb edildiyi müəssisələrin rəhbərlərindən həmin şəxslərin ekspert qrupunun tərkibinə daxil edilməsi barədə razılığın alınması, ekspert qrupunun yaradılması barədə təqdimatın və əmr layihəsinin hazırlanması işi həyata keçirilib. Həmçinin ekspert qrupunun tərkibinə daxil edilmiş şəxslərin işlədiyi müəssisələrin rəhbərlərinə Nazirliyin müvafiq əmrinin göndərilməsi və həmin şəxslərə ekspert qrupunun tərkibində fəaliyyəti müddətində müvafiq şəraitin yaradılması, ekspert qrupunun rəy, təkliflərinə şöbədə baxılması, sənədlərin düzgünlüyünün yoxlanması, zəruri sənədlərin toplanması, Təhsil Nazirliyinin əmrinə müvafiq olaraq lisenziya blankının doldurulması, müəssisələrin fəaliyyətinə lisenziya verilməsi barədə qeydiyyatın aparılması, lisenziya verilməsinə imtina edilən şəxslərə əsaslandırılmış yazılı məlumatın göndərilməsi işi yerinə yetirib”. M.Mərdanov qeyd edib ki, ötən il şöbə ilk olaraq onun Əsasnaməsi, “Təhsil müəssisələrinin akkreditasiyası qaydaları”nın layihəsini və təhsil müəssisələrinin statusunu müəyyənləşdirən meyarları hazırlanıb, təsdiqə təqdim edib. Lisenziya komissiyasının tərkibinin layihəsini hazırlanıb, 2010-2011-ci tədris ili üçün təhsil müəssisələrinin akkreditasiyası qrafiki hazırlanmış və akkreditə ediləcək təhsil müəssisələrinə xəbərdarlıq məktubu göndərilib, akkreditasiyanın aparılması qaydalarının izahı ilə bağlı təhsil müəssisələrində treninqlər keçirilib. Təhsil müəssisəsində daxili akkreditasiyanın keçirilməsi məqsədilə sonuncu kursda təhsilalanların biliyinin attestasiyası zamanı istifadə olunan test tapşırıqlarının hazırlanması, ekspertizadan keçirilməsi təşkil olunub, akkreditasiya komissiyasının tərkibinə daxil edilmiş mütəxəssislərin rəhbərlərinə Nazirliyin müvafiq əmri göndərilmiş və həmin mütəxəssislərə onların Komissiyanın tərkibində fəaliyyəti müddətində müvafiq şərait yaradılıb. Təhsil müəssisəsinin rəhbərliyi ilə birlikdə sonuncu kursda əyani təhsil alanların biliyinin attestasiyası zamanı istifadə olunacaq otaqlar imtahana hazırlanıb, bu prosesə cəlb olunan nəzarətçilər təlimatlandırılıb: “Akkreditasiya şöbəsi həmçinin təhsil müəssisələrinin lisenziyalaşdırılmasını həyata keçirir. Təhsil müəssisəsinə xüsusi razılıq prezidentinin “Bəzi fəaliyyət növlərinə xüsusi razılıq verilməsi qaydalarının təkmilləşdirilməsi haqqında” fərmanı, Nazirlər Kabinetinin “Fəaliyyət növlərinin xüsusiyyətindən asılı olaraq xüsusi razılıq verilməsi üçün tələb olunan əlavə şərtlər barədə” qərarı, sonrakı illərdə onlara edilmiş dəyişikliklər, əlavələr əsasında verilir. Lisenziya Azərbaycanın hüquqi və fiziki şəxslərinin təsis etdiyi bələdiyyə, özəl təhsil müəssisələrinə, əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin, xarici hüqüqi şəxslərin təsis etdiyi təhsil müəssisələrinin fəaliyyəti üçün nəzərdə tutulub”. Nazir vurğulayıb ki, Akkreditasiya şöbəsi fəaliyyətə başladığı gündən lisenziya ilə bağlı şöbəyə daxil olan müraciətləri araşdırıb, müvafiq komissiyalarla müraciət etmiş müəssisələrə baxış keçirərək arayışlar hazırlayıb və Lisenziya komissiyasına təqdim edib. M.Mərdanov deyib ki, şöbə 2011-ci ilə iş planı 5 istiqamət üzrə müəyyənləşdirilib: təhsil müəssisələrinin lisenziyalaşdırılması ilə bağlı görüləcək işlər, lisenziya şərtlərinə əməl olunması vəziyyətinin monitorinqi ilə bağlı məsələlər, şöbənin fəaliyyəti üçün zəruri olan sənədlərin hazırlanması, təhsil müəssisələrinin akkreditasiyasının keçirilməsi ilə əlaqədar görüləcək təşkilati işlər, nazirin yanında müzakirə olunacaq məsələlər.

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2011.- 12 mart.- S.8.