Sevil

Birinci mərtəbədə yaşamağın qəribə imkanları var. Həyətdə baş verənlərə yaxından baxmaq kimi məsələn. Bu yaxınlığa öyrəşmək kimi. Torpağa yaxın olmaq kimi. Öyrəşəndən sonra yuxarıdan baxanda hövüllənmək kimi... Yıxılıb hündürdən ölmək, yerə düşüb parçalanmaq qorxusundan məhrum yaşamaq kimi məsələn...

Nə vaxt pəncərədən həyatı izləmək istəsələr, dəli Sevili görərdi bu binanın adamları. Yuxarılarda yaşayanlar da evlərinə gəlib-gedəndə elə hey həyətdə ona rast gələrdilər, aşağıda yaşayanlar da. Yağışda, qarda, küləkdə həmişə binalarının önündə durardı. Şam ağacı tək. Əynində cod, yekə, yamyaşıl paltosu vardı. Bu palto onu həmişəyaşıl ağaca oxşadardı. Binanın önündə dümdüz bitmişdi Sevil. Hansı külək onu bu həyətə salmışdı, fələyin hansı oyunu bu paltonu onun əyninə geydirmişdi – heç kim bilmirdi. Yamyaşıl bəbəkləri də paltosunun rənginə uyğun gəlirdi. Bəlkə, onun ölkəsində dəb belə idi? İnsanın gözləri ilə geyimi uyğun olmalıydı? Bütün fəsillərdə paltoda olurdu. Bütün fəsillərdə adamdan çox ağaca oxşayırdı. Sevilin ölkəsində qış idi həmişə. Bəlkə, havanı öyrənmək istəyəndə küçəyə baxanları eyni ifadə, eyni soyuqqanlılıq, eyni paltoyla çaşdırırdı deyə dəli deyirdilər ona. Bəlkə Sevilin havası ilə onların havası üst-üstə düşmürdü deyə. Bəlkə də bütün günü birinci mərtəbədə yaşayanların pəncərəsindən görünürdü, gözlərini yorurdu birincilərin deyə, “dəli” deyərdilər ona. Heç kim bilməzdi niyəsini. Ancaq hamı onu dəli Sevil bilərdi. Binanın bütün sakinləri əmin idi ki, Sevil dəlidir. Arada əsgər kimi irəli-geri addımlayar, yamyaşıl sərt gözlərini adamlara dikər, arada əllərini arxasına qoyub başını aşağı sallar və uzun-uzadı dodaqaltında danışardı. Sevil danışanda yerə baxardı, susanda adamlara. Sevil diqqətlə, dik baxardı adamların üzünə. Ancaq elə hiss yaranardı ki, əslində o, heç adama baxmır, daha doğrusu qarşısındakını görmür. Bu sərt baxışdakı görməməzlik insanları əməlli-başlı çaşdırardı. İnsanlar niyəsə özlərindən şübhələnərdilər. Heç bir fəsildə yalan danışmazdı Sevil. Həmişə düşündüyünü deyərdi. Ancaq ondan söz də ala bilməzdin. Bu həyətin bütün sirləri onun üçün sirr deyildi. O, bu həyətin kamerasıydı. Bütün olanlar yazılırdı bu kameraya. Bu kameradan heç kim bir görüntü belə izləyə bilməzdi. Bu sirləri kimsəylə paylaşmazdı dəli Sevil. İnsanların ona fərqli münasibətini Sevil də duyurdu, kənardan baxan da. Bunu məsələn kimsə ona yükünü daşıtdırmaq istəyəndə apardığı yerdə qəfildən əlindəkini adama qaytarmasından anlardın. Yolunu azıb bu həyətə gələn yad adamın onun yanından ötüb başqalarından nəsə soruşmasından anlardın, bu zaman Sevilin üzündə yaranan məğrur pərtlikdən anlardın. Bu həyətdə qoca qadın yaşayırdı. Həm ruhu, həm bədəni geniş bir qadın. Arabir Sevildən danışardı balalarına. Sevilə tez-tez pul verərdi. Yemək verərdi. Hardansa gələndə ayaq saxlayıb Sevillə söhbət edən görərdilər onu. Universitetdə ömrünü yaşayan bu alim qadın dəli Sevillə nə danışır, axı – hamı düşünərdi. Evdə nə bişərdisə bir boşqab da Sevilə çatardı. Balalar Sevilin payını ayırardılar. Bir gün bu qoca alim qadın yenə Sevillə söhbət edirdi. Qızı pəncərədən xeyli izlədi onları. Yamanca söhbətə girişmişdilər. Qadın Sevili diqqətlə dinləyirdi. Sevil əlini ölçüb bərkdən nəsə danışır, arada bir az da bərkdən nəsə deyir, arada da çox bərkdən gülürdü. Sevil elə gülürdü ki, bütün bina eşidirdi. Bu gülüş hamıya tanış idi. Sevil güləndə elə bil ağaclardan, torpaqdan səs gəlirdi. Hamısı qəhqəhə çəkirdi. Kobud və səmimi gülürdü Sevil. Elə bil bu qəhqəhə təbiətin səsi idi. Ha, ha, ha...

Hamı bilirdi ki, Sevil gülür. Sevildən başqa heç kimin gülüşü eşidilməzdi bu həyətdə. Uşaqlar ağlaşardı səbəbsiz, analar bağırardı əsəbi, qonşular dalaşardı heç nədən, kişilər siqnal verərdi hövsələsiz, cavanlar maşındakı mahnının səsini artırardı, meyvə-tərəvəz satan mallarını reklam edərdi “yerlidir” deyə, Şəkidən gələn kişi şirnilərini tərifləyərdi var-gücüylə – Damağa dad halva da var, bal da, qoz mürəbbəsi də. Həyətdəki skamyanı özünə obyekt edən masallılı xala qatığına “qaymaq” deyərdi, yumurtasına “dərman”, balığına “yaraşıq”. Bir dilənçi də gələrdi. Ucadan allaha cansağlığı arzulayardı. Ondan heç nə istəməzdi. Onunçün dua edər-edər, sonra gedərdi. “Ay allah, sənə cansağlığı arzulayıram. Sənə bir şey olsa, biz neyniyərik?!”

Heç kim dinləməzdi, fikir verməzdi bu sözlərə. Heç kim bilməzdi bu dilənçi nə deyir. Allahın özü üçün dua edən, sağlığı üçün insanlardan nəzir yığan dilənçi heç kimə nə baxmaz, nə artıq söz danışmaz, nə gülməz, nə də susmazdı. Bu hündürboy dilənçi başını göyə tutub ayağının altına baxmadan gözəl, aydın, şaqraq səsiylə dualar edincə elə bil başı göyə qədər uzanardı. Atmosferin bütün qatlarına soxulardı. Bu dilənçi uzandıqca uzanır, yerlə havasızlıq arasında düz xəttə çevrilirdi. Hər gün Sevilin qarşısından keçib duasını edər heç pul verənlərə də baxmaz, eləcə gedib-gedib gözdən itərdi. O, başıyuxarı keçib bərkdən dualar edəndə, Sevil başıaşağı durub sakitcə öz-özüylə danışardı. Dilənçinin fərqində olmazdı. Əzrayıl da bu həyətdəydi sanki. Hər həftə kimisə qabağına qatıb aparardı. Çadırlar salınardı həyət boyu. İri-iri çadırlar salınardı. Sevil bütün çadırların yanında durardı. Hamını yola salar, hamını qarşılardı. Ağlaşmaları dinləyərdi. Yarışmaya oxşayan bu ağlaşmalarda qadınlar bir-biri ilə bəhsə girərdi sanki – kim daha bərk ağlayacaq deyə yarışardı qadınlar. İçəri çağırılmazdı Sevil. Çağırılmadığı yerə getməzdi. Bircə bərkdən gülüş eşidilməzdi həyətdə. Gülənlər olardı. Əlbəttə ki, olardı. Ancaq bərkdən gülməyə hamı utanardı. Bərkdən gülmək ayıb sayılardı. Evə fikirli-fikirli gəldi qoca qadın. Fikirli-fikirli əynini dəyişdi, fikirli-fikirli əllərini yudu. Fikirli-fikirli masa arxasına oturdu. Balaları başına yığışardı həmişə. Uzaqda yaşayanı da, yanında yaşayanı da ocaq kimi istisinə gələrdi qoca qadının. – Ana, nə danışırdız Sevillə? Ağır bədənini kürsüdə yaxşıca yerləşdirib yeməyə başladı. Ac olanda əli-ayağı əsərdi, söz deməyə həvəsi olmazdı. Yedikcə danışdı. – Yazıq Sevil. Xalası dəlixanaya qoymaq istəyir onu. Buna ata-anasından ev qalıb, orda yaşayır. Xala istəyir atsın onu küçəyə, ev özünə qalsın... Bir az ara verir. Yeməyi yalançı dişləriylə əzməyə çalışır. Yenə fikirli-fikirli danışır: – Atası teatrşünas olubmuş. Cabbarlını o qədər sevirmiş ki, kişi qızının adını Sevil qoyub. Bu yeməkdən bir boşqab da ona verin sən allah, yazıqdı. Acdır yəqin. Sevil bu qadınla dostlaşdıqca pişik qapıya öyrəşən kimi öyrəşirdi bu pəncərənin önünə. Getdikcə yalnız onların pəncərəsindən görünürdü. Nə vaxt baxsan bu evin girişində olurdu. Sevili hər baxanda görən başqa qonşular darıxmağa başladılar. Mənzərə boşalmışdı nədir? Hamı evində bir-birinə zarafatla Sevil görünmür deyib təəccüblənərdi. Gülüşərdilər. “Kiyevskiy proyekt” ləqəbli sovet binasıydı bu. Həyətində ağacı, gülü, içində yelləncəyi, oturmaq üçün skamyası, konuşmançası. Zibilliyi pis idi. Hər giriş qapısının ağzında ağzıayrıq zibillik iylənirdi. Qərar vardı. Zibilliklər bağlanmalı, bir az aralıda yeşiklər qoyulmalıydı. Bağlanması uzanırdı. Bağlanmırdı. Sevil arada narazı-narazı zibil atıb üzünü turşudan qonşulara: “Nöyçün şikayət etmirsiz, jek yaxındadır ki” deyər, qonşular da tənbəl-tənbəl əllərini yelləyib havaya bir güllə “əşşi” atar, ya demoqoq-demoqoq hökuməti, ölkəni, tarixi söyüb keçərdilər. Qoca qadın bütün binanı xilas etdi bu iydən, pislikdən. Hər yeri aradı, şikayət, tələb elədi, gəlib zibillikləri bağladılar. Həmin gün evdə bu olayı kutladılar da. Zibilliklər təmizləndi, bağlandı. Aralıdan yekə, təmiz, gümüşü yeşiklər parıldadı. Binaları tərtəmiz geyinib bəzəndi. Qoca qadın rahatladı. Ancaq səhər qızı evdən çıxanda gözlərinə inanmadı. Qonşular zibili bağlı qapının ağzına yığmışdılar. Sevil gözə dəymirdi. Geri qayıdanda uzaqdan Sevili kiminləsə deyişən gördü. Bu bağlı qapıya zibil qoyan qonşulardan biri imiş. Sevil görüb ki, qonşu zibili düz yerə qoymur, ona yeni zibilliyin əhvalatını danışıb, yerini göstərib. “Bura day zibillik döyül” deyib Sevil qonşuya. Qonşu da önəm vermədən zibili qoyub gedəndə Sevil deyinib, əsəbiləşib. Dalıyca qışqırıb: “Ay axmaq, görmürsən qapısı bağlıdır, bura day zibillik döyül deyirəm sənə”.

Qonşu “axmaq” sözünə hirslənib Sevilin üstünə cumub. Ara sakitləşdi. Adamlar yavaş-yavaş yeni zibilliyə öyrəşdilər. Qoca qadın Sevilin xalasıyla görüşdü. Onu dinlədi, özü dedi. Anlatdı, ağlatdı, qorxutdu. Birtəhər xala Sevili dəlixanaya qoymaq fikrindən daşındı. Qoca qadın Sevil üçün yardım danışdı. Ancaq sonucdan xəbər tutmağa zamanı olmadı. Həyətin çoxdankı qonağı əzrayıl qoca qadını yatağında yaxaladı. Qoca qadın heç kimə əziyyət vermədi. Heç kimə ağrılarını demədi. Dili dolaşdı, yaddaşı qarışdı, fikri çaşdı. Başının üstündən ümidsiz acıyla baxan balalarından “haran ağrıyır” soruşdu. 15 gün əzrayılla danışdı. Ölənlərini gördü, anasıyla görüşdü, ərini tanıdı. Onu istədi. Hətta tam ona getdiyi an onu dəli kimi oyadan qızına ayılıb “neynədin, gül kimi gedirdim yanına” deyib acıqla kövrəldi. Və sonunda əllərini-ayaqlarını farağatlayıb, özünü düzəldib canını tapşırdı. Ocaq söndü... Ağladılar balalar. Yandılar, üşüdülər. Şeir yazdılar arxasınca. Vərəqlərə yazıb küləyə atdılar şeirləri. Şəkillərini sevdilər, hökmünü özlədilər. Onun insanlara sevgisinə varis çıxdılar. İnsanlara sevgi qoca qadının mirasıydı balalarına. İnsanı daha çox sevdilərmi ondan sonra adamlar, balalar... Ağlaşmanın içinə hardansa tufan kimi Sevil gəldi. Otağın anlaşılmaz durumuna, heç nəyə bənzəməyən səsə “dur” dedi bu gəliş. Hər kəs səsini kəsib ona baxdı. Dayandı otaq. Sevil qapıdan danışdı. Sevilin nitqi aydın deyildi. Qırılırdı sözlər ağzında. Elə bil sözün yanında daha nə isə vardı. Ancaq hamı onun nə dediyini dəqiq anladı. – Yaxşı adamıydı. İnsan idi. Allah rəhmət eləsin. İcazə versəz (bu sözləri deyəndə balalara tutdu üzünü), mən onun ruhuna dua oxuyardım. Sonra cavab almadan bərkdən, ürəkdən duasını oxudu. Sevil elə ürəkdən dua oxudu ki, ağlayanlar özlərini naqolay hiss etdilər. Sevil anidən gəlişi ilə, duası ilə ağlayanları çaşdırdı. Salavat çevirib getdi. Gələnlər ehsana davam etdilər...

Heç kəs bilmədi, heç Sevil özü də, o niyə ancaq bu qapıda dayanır, bu pəncərədən belə yaxından görünür. Heç kəs bilmədi. Sevil bu evin keşiyini çəkirdi... Sevil bu evdə olmaq arzusunu uzaqdan yaşayırdı, evin o biri üzündən. Sevil bu qapının keşiyini çəkirdi.

Aysel ƏLİZADƏ

525-ci qəzet.- 2011.- 19 mart.- S.27.