“31 mart soyqırımı: 1918-1920-ci illər mətbuatında” adlı kitabın təqdimatı keçirilib

“SOYQIRIMI HƏYATA KEÇİRƏNLƏR VAXTINDA CƏZALANDIRILMAYIB, LAKİN ONLAR İNDİ TARİX QARŞISINDA CAVAB VERMƏLİDİR”

Dünən Beynəlxalq Mətbuat Mərkəzində “Şərq” qəzetinin baş redaktoru Akif Aşırlının “31 mart soyqırımı: 1918-1920-ci illər mətbuatında” adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirilib.

Tədbiri açan “525-ci qəzet”in baş redaktoru Rəşad Məcid bildirib ki, A.Aşırlı redaktorluq fəaliyyəti ilə yanaşı, bir-birinin ardınca nəşr edilən kitabların müəllifidir. Onun sözlərinə görə, müəllifin bu kitabları əsasən Qafqaz İslam Ordusu, Xocalı soyqırımı və digər bu qəbildən olan mövzuları əhatə edib. R.Məcid yeni nəşr olunan kitabın azərbaycanlıların soyqırımı ilə bağlı olduğunu və müəllifin bu tədqiqatının başqa bir istiqamətdə yanaşdığını deyib. Millət vəkili Qənirə Paşayeva bildirib ki, erməni təcavüzü mövzusunda materialların bir araya toplanaraq nəşr edilməsi çətin, lakin vacib işdir. O, A.Aşırlının bu çətin işin öhdəsindən layiqincə gəldiyini diqqətə çatdırıb:

“Ermənilər Azərbaycan köçürüldükləri tarixdən bu yana azərbaycanlılara qarşı soyqırım törətdikləri hər kəsə bəllidir. Təəssüf ki, bu soyqırımı həyata keçirənlər vaxtında cəzalandırılmayıb, lakin onlar indi tarix qarşısında cavab verməlidir. Bu hadisələri dünyaya çatdırmaq üçün faktlara söykənən kitablara, filmlərə ehtiyac var. Təqdimatına yığışdığımız bu kitabdan görünür ki, əsas faktlarda məhz mətbuat tariximizdə gizli qalıb. Hesab edirəm ki, bu materiallar bu gün üçün mühüm rola malikdir. Çox yaxşı olar ki, bu kitabın elektron versiyası müxtəlif saytlarda yerləşdirilsin və kitabın özü ingilis dilində nəşr olunub dünya ictimaiyyətinə çatdırılsın”. Dəfələrlə Milli Məclisdə soyqırım muzeyinin yaradılması ilə bağlı təklifin səsləndirildiyini, lakin heç bir nəticə olmadığını bildirən millət vəkili Sabir Rüstəmxanlı başqa ölkələrdə belə muzeylərin fəaliyyət göstərdiyini dilə gətirib. O, Daşkənddə günahsız qurbanlar muzeyində olduğunu və I Pyotrdan son dövrlərədək olan qırğınların hər birinin orada öz əksini tapdığını söyləyib: “Bakıda erməni qəbiristanlığı köçürüləndə aləm bir-birinə dəymişdi, amma vaxtilə 10 azərbaycanlı qəbiristanlığı köçürüləndə heç bir səs-səmir çıxmadı. Vaxtilə Çəmbərəkənd qəbiristanlığı köçürülüb, yerində park salınmışdı və indi həmin yerdə olan Şəhidlər Xiyabanda Qarabağ müharibəsində şəhid olanları çəpərləyiblər ki, onları görən olmasın. Tarix muzeyimiz 14 il bağlı qaldı. Əgər biz ideoloji mübarizə aparırıqsa, bu məsələlərə önəm verməliyik. Ermənilər öz “soyqırım qurbanlarına” ucaltmış abidəni təbliğ edir, ölkəyə gələnləri ora aparır. Biz niyə bunu edə bilmirik, soyqırım muzeyi yaratmırıq? Bir neçə gün əvvəl Bakının merinə deyirəm ki, nə qədər eyni küçələrə 10-15 dəfə asfalt örtüyü çəkmək olar, nə qədər səki daşlarını dəyişmək olar? Bunun yerinə elə bir muzey tikin də. Cavabında deyir, niyə elə bu camaatın gözünə girir. Bu camaatın gözünə girmir, onların cibindən gedir, bu yolla onların cibini soyursuz”. S.Rüstəmxanlı həmin dövrün mətbuatda geniş yer alması üçün KİV nümayəndələrinin hücumçu mövqeyində olmasının vacibliyini qeyd edib. O, A.Aşırlının yeni nəşr olunan kitabının mühüm əhəmiyyətə malik olduğunu diqqətə çatdırıb.

Milli Məclisin üzvü Fazil Mustafa bildirib ki, azərbaycanlılara qarşı törədilən soyqırım hadisələri Türkiyədə baş vermiş soyqırımlarla birgə dünyaya çatdırılmalıdır. Onun sözlərinə görə, bu tarixdən bizim ibrət götürəcəyimiz təşkilatlanmayan bir xalqın təşkilatlanan qüvvənin qarşısında məğlubiyyətidir: “Eyni zamanda biz bu gün hədəfimizi konkretləşdirməliyik. Çünki Şəhidlər Xiyabanına gedən insanlar kimə nifrət edəcəyini bilmir. Məhz bu səbəbdən soyqırım muzeyinin olması vacibdir”. Kitabın elmi redaktoru, professor Cahangir Məmmədli bildirib ki, Azərbaycan mətbuat tarixi yaranıb və formalaşmaqdadır. Onun sözlərinə görə, mətbuat tarixində bir vətəndaşlıq mövqeyi yer alıb. C.Məmmədli bu istiqamətdə A.Aşırlının çox böyük xidmətlərinin olduğunu dilə gətirib. Millət vəkili Musa Qasımlı XX əsrin əvvəllərində ermənilərin azərbaycanlılara qarşı soyqırım siyasəti həyata keçirməsinin əsas məqsədi Bakını azərbaycanlılarsız şəhərə çevirmək olub: “Bu soyqırım siyasəti ona görə həyata keçirilib ki, Bakı şəhərində azərbaycanlılar qalmasın və gələcəkdə Bakı Azərbaycan dövlətinin paytaxtı olmasın. Bu, tarix boyu Azərbaycanın müstəqilliyinə qarşı atılan addımlardan biri idi və həmin addım uğursuzluğa düçar oldu. Bakını azərbaycanlıların əlindən almaq mümkün olmadı”. Kitabın müəllifi Akif Aşırlı bildirib ki, yeni nəşrdə soyqırım tarixşünaslığı üçün yenilik sayılacaq faktlar, məqalələr öz əksini tapıb.

O, “Azərbaycan”, “İstiqlal”, “Hümmət” kimi mətbu orqanlarla yanaşı, ilk dəfə olaraq adı mətbuat tariximizə daxil edilən, 1918-ci ildə Tiflisdə nəşr olmuş “Qardaş qayğısı” qəzetində çap olunmuş məqalələr ərəb qrafikasından müasir əlifbaya çevrilərək oxuculara çatdırılıb: “Eyni zamanda kitabda əslən Maştağadan olan Seyidağa Axundzadənin 1919-cu ildə “Turan” mətbəəsində çap olunmuş “Mart hadisəsi 1918...” kitabı da ilk dəfə olaraq müasir əlifbada kitaba daxil edilib. Bir məqamı da qeyd edim ki, gələcəkdə bu istiqamətdə işləri davam etdirmək niyyətindəyəm və kitabın daha geniş şəkildə yenidən nəşr olunmasına çalışacam”.

BƏXTİYAR

525-ci qəzet.- 2011.- 30 mart.- S.2.