Dionisin sağlığına!

 

2004-2011-ci illər Azərbaycan dramaturgiyası haqqında qeydlər

 

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin son qurultayından ötən dövrdə dramaturgiyamıza dair çıxışımız iki bölümdən ibarətdir. Birinci bölüm müstəqillik dövrü ədəbiyyatı və eləcə də dramaturgiyasının ən ümumi durumunu şərtləndirən səbəblər, ikinci bölüm isə son səkkiz ildə yazılmış dram əsərlərinin birbaşa araşdırılmasıyla bağlıdır. Beləliklə, təxmini də olsa, birinci bölümü nəzəri, ikincini tətbiqi adlandıra bilərik.

 

Birinci bölüm

 

Azərbaycan ədəbiyyatı və özəl olaraq dramaturgiyasının çağdaş durumunu şərtləndirən səbəblər

 

I yazı

 

Müstəqillik dövrü, xüsusən də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin ötən qurultayından keçən dövrdə milli dramaturgiyamız hansı yolu keçib? 2004-2011-ci ilin bədii məhsulları dramaturji düşüncəmizin inkişafı, yoxsa geriləməsindən xəbər verir? Son iyirmi ildə “Müsyö Jordan və Dərviş Məstəli şah”, “Müsibəti-Fəxrəddin”, “Dağılan tifaq”, “Ölülər”, “İblis”, “Aydın”, “Vaqif”, “Sən həmişə mənimləsən”, “Təhminə və Zaur” kimi hər hansı səhnə əsərimiz yaranıbmı? Tənqidçi V.Yusifli 2004-cü ildə “525-ci qəzet”də işıq üzü görən “Həyat səhnədir, insanlar aktyor, dünya tamaşa” adlı məqaləsində bir az da maksimalistcəsinə yazır: “...çağdaş Azərbaycan dramaturgiyası çağdaş Azərbaycan teatrındakı boşluğu doldura bilmir”. Amma bizə bu sualları birmənalı cavablandırmaq bir qədər çətin gəlir. Və problem özünün hərtərəfli çözümünü istəyir.

Çünki son iyirmi ildə ədəbiyyat və eləcə də dramaturgiyada bir yandan güclü yeniləşmə gedir, yazıçılar daha səmimi və təbii yazmağa çalışır, sovet dövründə yasaqlanmış dünya ədəbiyyatı praktikası bədii düşüncəmizə daxil olur, hər cür tabu söz konusuna çevrilir, çoxsaylı kitablar yayınlanır, fərqli dillərə və fərqli dillərdən çevirmələr yapılır, yeni ədəbi imzalar üzə çıxır, təntənəli təqdimat törənləri keçirilir, dürlü nominasiyalar üzrə ödüllər paylanır. Və... demək, ədəbiyyat gəlişir.

Digər yandan isə metodoloji yenilik, yazıçı səmimiyyəti, yasaq tematika, çoxsaylı kitablar və rəngarəng ödülləndirmə törənləri ciddi anlamda sənət gəlişməsini söz konusu etməyə hələ yetərli deyil. Əgər tipik sovet yazarları istehsalat və inqilab mövzularını ədəbi möhtəkirlik alətinə çevirirdisə, indi eyni məqsədlə erotika və ya kriminaldan, vulqar leksikondan bəhrələnmə çabaları göstərilir, naturalizmə meyl güclənir. Birinci halda əl və ayaq kimi əmək orqanları, ikincidə isə göbəkdənaşağı fizioloji faktura önə keçir və hər ikisində bədii düşüncənin əsas araşdırma predmeti – ürək arxa plana sıxışdırılır. Sözün ürək döyüntüləri zəifləyir... “Avrovizion” beynəlxalq musiqi yarışmasında Ell və Nikkinin kövrək ürək döyüntüləri üstündə köklənmiş nəğməsinin aqressiya və qışqırığa söykənən onlarla mahnını geridə qoyub birincilik qazanması isə göstərir ki, deyəsən, sənət ürək üçün darıxmağa başlayır. Alqışlar! Al-qış-lar!!!

Kimsə bu düşüncələrimizə fərqli, hətta tamam əks yöndən yanaşa bilər, amma bizim üçün bir məsələ şübhəsizdir: bü günkü ədəbiyyatın 60-80-ci illərə xas ciddi bədii məhsullarından bir axın kimi danışmaq şişirtmə kimi səslənir. Fikirlərimizin yanlış anlaşıla biləcəyindən dolayı özəl olaraq təkrar edirik – söhbət ədəbiyyatın axın halında uğurundan gedir. Hərdən meydana çıxan uğurlu istisnalarsa arabir çaxıb keçən şimşək ovqatı doğurur. Və yazıçı Kamal Abdullanın 2000-ci ildə “Yeni Azərbaycan” qəzetinə müsahibəsində dediyi “İndi ədəbiyyat yoxdur” fikri maksimalizmi yumşaltmaq və istisnaları nəzərə almaq şərtilə əsasən qüvvədə qalır. Hər necə olursa-olsun, ən azı bir olay göz önündədir: müstəqillik dövrü nə nəsr, nə də şeirdə 60-70-ci illərə məxsus ən səciyyəvi imzaları hələ ki yetirə bilməyib. Və yenə də özəl olaraq təkrar edirik – hə-lə-ki!

Dramaturgiya bu yöndən bir istisna kimi görünür. Amma İ.Əfəndiyev dövrüylə müqayisədə dramaturgiyanın inkişafını birmənalı olaraq söz konusu etmək özü də dartışılacaq bir şey kimi görünür. Çünki İlyas bəyin 1964-cü ildə sanki bir möcüzə kimi üzə çıxan “Sən həmişə mənimləsən” pyesi dramaturji bədii düşüncəmizin son aşılmaz zirvəsi statusunu, bizcə, hələ də qoruyub saxlayır. Ən azı ona görə ki, bu pyesdən sonra heç bir səhnə əsəri min dəfədən artıq göstərilməyib. Ən çoxu isə ona görə ki, bu pyesdən sonra hər hansı tamaşa nə T.Kazımov kimi rejissor, nə A.Pənahova kimi aktrisa üzə çıxarıb, nə də lirik-psixoloji təmayülün əsasını qoyan bu pyes kimi hansısa yeni meylə təkan verib. Bir sözlə, “Sən həmişə mənimləsən”dən sonra epoxa yaradan səhnə əsərimiz hələ ki olmayıb.

Bəs, son iyirmi il, eləcə də ötən qurultaydan keçən dövrdə dramaturgiya və ədəbiyyatımızın müəyyən yönlərdən, özəlliklə metodoloji yenilik və düşüncə miqyasları baxımından inkişafına baxmayaraq, dramaturji sənət faktı olaraq geriləməsinin səbəbləri hansılardır?

– birincisi, problemin qlobal tarixi-fəlsəfi səbəbidir. Dramatik düşüncənin özülündə xaosun inkarı, onun müəyyən nizama tabe edilməsi, işin kökünə varsaq, ölümdən yaxa qurtarmaq çabası, sonsuza qədər yaşamaq istəyi durur. İstər əski Misirdə Osirisin, istərsə də antik Yunanıstanda Dionisin şərəfinə keçirilən dramatik misteriyaların ölüb-dirilmə motiviylə ilgisi də bu üzdəndir. Dünya dramaturgiyasının şah əsəri sayılan “Hamlet”in ölüm-dirim mövzusuyla əlaqəsini də eyni məntiqə bağlamaq olar. Sovetlər Birliyinin çöküşü və ABŞ-ın şəriksiz superdövlətə çevrilməsiylə isə, F.Fukuyamanın diliylə desək, tarix sanki özünün sonuna varıb, ölüb, apokalipsis ovqatı yaranıb. Ənənəvi sosialist-kapitalist qarşıdurmasının aradan qalxmasıyla dünyanın dramaturji dəngəsi pozulub və ikiqütblü dünya monoqütblü dünyaya çevrilib. Çoxsaylı beynəlxalq tədbirlərdəki zahiri nəzakət və demokratiya pərdəsinə bürünmüş dialoqlara baxmayaraq, çağdaş dünya dialoq yox, monoloq dünyasıdır. Biz postdramatik dünyanın vətəndaşlarıyıq. Və belə qeyri-dramatik mentallıq yer üzündə yaşayan hər kəs, o sıradan dram yazarlarına da təsirsiz ötüşmür;

– ikinci səbəb iyirmi ildən bəri çözümünü gözləyən Qarabağ savaşıdır. Ədəbiyyat, xüsusən də, dram və teatr sənətinin çoşqun inkişaf dövrləri xalqın milli-mənəvi yüksəlişiylə bağlıdır. Antik yunan tragediyasının çiçəklənməsi yunanların Əhəmənilər, V.Şeksprin möhtəşəm sənət zəfərləri ingilislərin ispanlar, Puşkindən Dostoyevskiyə qədər nəhəng rus ədəbiyyatı rus silahının Napoleon üzərindəki tarixi qələbələriylə önəmli dərəcədə bağlıydı. Sosrealist ədəbiyyat Oktyabr inqilabı və Rusiyanın odlu imperialist halqasını yarmasından, antifaşist ədəbiyyat alman faşizmi üzərində qələbə əzmindən doğmuşdu. Bütün göstərilən və göstərilə biləcək çoxsaylı tarixi-ədəbi analogiyalar XX yüzil filosofu Santayananın belə bir fikrini birmənalı təsdiqləyir: nə qədər böyük tarix lazımdır ki, heç olmasa, bir az ədəbiyyat alınsın.

Bəs son iyirmi ilin tarixi olayları Azərbaycan yazıçısı, eləcə də dramaturquna hansı yaradıcılıq impulsu verir? İyirmi-on beş il öncə ölkəni bürümüş siyasi xaos, vətəndaş savaşı təhlükəsi, etnik-daxili qarşıdurmalar aradan qaldırılıb, iqtisadi yöndən danılmaz uğurlar qazanılıb, Bakı başgicəlləndirən sürətlə meqapolisə çevrilməkdədir. Ən önəmli ümummilli taleyüklü problem– Qarabağ sindromu isə hələ də çözümünü gözləyir. Biz hələ ki məğlub durumdayıq və məğlub xalqın dramaturqunu yaradıcılıq qələbələrinə hansı amillər ruhlandırmalıdır?

– üçüncüsü, görünür, siyasi müstəqillik bədii fantaziyanın göylərində süzməyə nəinki yetərli deyil, hətta ona tərs mütənasibdir. J.P.Sartr yazırdı ki, bədii düşüncənin gəlişməsi üçün yazıçının əks mövqedə durduğu siyasi-ideoloji rejim gərəkdir və önəmlisi siyasi yox, daxili azadlıqdır. Nə qədər dartışılacaq görünsə də, Azərbaycan ədəbiyyatı və eləcə də dramaturgiyasının istər sovet dövrü, istərsə son iyirmi ildəki durumu fransız ekzistensialistinin fikrinə haqq verir;

– dördüncü səbəb kino, televiziya, video, idman və internetin coşqun inkişafı nəticəsində teatrın ümummədəniyyət kontekstində öz antik və klassik mövqeyini getdikcə və getdikcə daha çox itirməsiylə bağlıdır. 60-cı illər poeziyamızda SOS kimi səslənən “Futbol Şekspiri üstələyibdir!” sözləri bu gün adi prozaik gerçəkliyə çevrilib. Orta statistik planetdaşımızın ən böyük idealı ayda futbol oynamaqdır desək, yəqin ki, şişirtməyə yol vermərik. Onu nəinki Şekspir və Zefirellinin, hətta Leonardo Di Kaprionun postmodernist Romeosu da o qədər ilgiləndirmir. Buruq saçları çiyinlərinə tökülən forvard və ya qalkiper, əzələli Hollivud qəhrəmanı, yarımçılpaq estrada müğənnisi, bir sözlə, modern Herkules və postmodern Sirena! Onun kumirləri bunlardır. İbrahim Həmzəyevin 30-cu illərdə Naxçıvan, Leyla Bədirbəylinin 50-ci illərdə Bakı küçələrinə çıxanda doğurduğu heyranlıq effekti bugünkü aktyor və aktrisalarımız üçün fantastik bir şeylər kimi görünür. Dram sənəti teatrla bağlı olduğundan bu, avtomatik olaraq, dramın da durumuna öz təsirini göstərməlidir və göstərir də.

– beşinci səbəb dram sənətinin ən ümumi durumuyla bağlıdır. Dünya dram sənətinin XX əsrin sonu, XXI əsrin başlanğıcını çevrələyən sonuncu mərhələsi onun irəliləyişi yox, daha çox geriləməsiylə bağlıdır. Rus ədəbiyyatşünası Bladimir Lukov proqram xarakterli “Dünya dramaturgiyası” məqaləsində sözügedən məsələyə dair fikrini belə yekunlaşdırır: “XX-XXI əsrlərin qovuşağında dramaturgiya qazandığı mövqeləri postmodernist paradiqmanın təsiriylə müəyyən anlamda itirmişdir ki, görünür, bu da onun inkişaf ritmində gələcək yüksəliş üçün tələb olunan qaçılmaz fazadır”.

E.N.Şevçenko isə “Transformasiya müasir Almaniya teatrı və dramının əsas estetik kateqoriyası kimi” məqaləsində postdramatik – yəni ənənəvi dramaturji mətnsiz teatr tamaşalarının başlanmasından bəhs edir ki, bu da ümumən bədii düşüncədə gedən postmodernləşmə prosesinə tən gəlir. Məsələn, Əgər Hayner Müllerin 1978-ci ildə yazdığı “Hamlet-maşın”, yaxud E.Yelinekin 1998-ci ildə yazdığı “İdman pyesi” əsərlərində dram mətni üçün səciyyəvi olan ən önəmli elementlər hələ sadəcə ikinci plana keçirdirsə, Berlin “Folksbyune” teatrının gənc rejissoru Kristof Şlinhenzifin “Konteyner şousu”, yaxud “Şans 2000” layihələrində dramaturji mətn ümumən istisna olunur, tamaşa anlayışı öz yerini kütləvi aksiya, siyasi happeninq, yaxud tok-şouya verir. Bütün bu olaylar Almaniyanın ən görkəmli sənətşünaslarından Q.T.Lemanın 1999-cu ildə işıq üzü görən “Postdramatik teatr” kitabında öz əksini tapıb. Almanlar yenilikçi dramaturq, rejissor və sənətşünasları timsalında dünyaya mesaj göndərirlər: postdramatik teatr dövrü başlayıb!

Bu sözlərdən məqsədimiz postdramatizmin təbliği yox, dünya dram sənətində gedən yeniləşmə prosesini diqqətinizə çatdırmaq, faktı konstatasiya etməkdir. Və unutmuruq ki, bura Almaniya yox, Azərbaycandır. Digər yandan, postdramatik olaylar alman teatr sənətinin yalnız 30 faizini qapsayır. Bizcə, akademik Marrın dediyi telepatik dil anlaşma vasitəsinə çevrilməyincə, söz yaşayacaq və demək, dram da qalacaq. O bəlli forma dəyişikliklərinə uğraya, transformasiya oluna bilər, amma həmişə var olacaq. Zatən sözsüz teatr da var – pantomim, maraqla da baxılır, amma o sənət qatarının “bokovoy”u kimi yaranıb və elə də qalmaqdadır. Odur ki, sayqılı dramaturqlarımız, rahatsız olmayın, hələ səhnəmizin sizlərə ehtiyacı böyükdür, ən azı Avropanın hay-küyü bizlərə yetənəcən;

– altıncı səbəb dramaturq peşəsinin çağdaş teatr sistemindəki mövqeyinin zəifləməsiylə bağlıdır. 2500 il ərzində teatr bu yöndən 3 mərhələdən keçib: teatrın dramaturq, aktyor və rejissor dövrləri. Antik, intibah və klassisizm epoxaları teatrın dramaturq dövrüydü – Esxil, Şekspir, yaxud Molyer həm əsər yazır, həm truppanı yığır, həm əsərə quruluş verir, həm də öz əsərlərində rol alırdılar. XIX yüzilin ən ünlü teatrları “Komedi Fransez”in ağırlığını Sara Bernar, “Mandzoni”inin yükünü isə Eleonora Duze kimi müstəsna istedada malik aktyorlar çəkirdi. XX yüzildən etibarən Stanislavski, Meyerxold və Kreqə məxsus alternativ teatral sistemlərinin yaranmasıyla rejissor teatrın aparıcı fiquruna çevrildi. Çağdaş dramaturq teatrın əsas siması - həm truppa yaradan, həm dram yazan, həm onu səhnəyə qoyan, həm də tamaşada rol alan azman funksiyasını itirib.

Milli teatrımızın İ. Əfəndiyevlə bağlı ən yaxın tarixi bu fikirlə ilk baxışdan uyuşmur. Bu fakt – dramaturqun iyirminci yüzilin sonunda teatrda müstəsna nüfuza malik olması üç əsas səbəblə bağlı ola bilərdi: birincisi, sovetlər ölkəsində mədəniyyətin qapalılığından irəli gələn spesifik özəllikləri; ikincisi, vur-tut yüz yaşı olan Azərbaycan teatrının qərb teatrına nəzərən hədsiz cavanlığı; üçüncüsü, şübhəsiz ki, İlyas bəyin təkrarolunmaz şəxsiyyəti.

– yeddinci səbəb dram sənətinin teatrdan asılılığı ilə bağlıdır. Azərbaycan teatrı, özəlliklə də Milli Teatrın səhnəsinə çıxmaq, dramaturq lojasında əyləşmək isə Ə.Əmirlinin personajlarından birinin təbiri ilə desək, “qırxüzlü milli mentalitetimizdən” irəli gələn digər amillərlə ilgili bir az da qəlizləşir. Yüksək post və ya maddi imkan sahibi olmaq bizdə dramaturq olmağın az qala əsas şərtinə çevrilib. “Post” sözünü karyera anlamında işlətsək, bizdə də postdramatizmdir və demək, güvənməyə (?!) səbəbimiz var.

Elə düşünməyin ki, yüksək vəzifə və imkan sahibi olmağın dramaturq olmaqla üst-üstə düşdüyü halları nəzərdən qaçırırıq. İndiki halda söhbət bu iki amilin üst-üstə düşmədiyi və bunun az qala yazılmamış qanuna çevrilməsi kimi arzuolunmaz durumdan gedir. Bəs, belə “qanunlar” şəraitində vəzifə kürsüsü yazı masasından, var-dövləti istedaddan ibarət olanlar nə yapmalı, hələ özünə mövqe qazanmamış gənclər teatra necə yol tapmalıdır? Dəftərxana mirzəsi Axundov, meşəbəyi Vəzirov, jurnal redaktoru Mirzə Cəlil, ədəbiyyat müəllimi Cavid, ədəbi hissə müdiri Cabbarlı və heç bir vəzifəsi olmayan İ.Əfəndiyev... Görəsən, bu dühaları hazırkı durumda teatra yaxın buraxardılarmı?!

Respublika Prezidentinin fərmanı ilə “2008-2018”-ci illərdə teatr sənətinin inkişafıyla bağlı Qanun qəbul edilib. Qanuna əsasən teatr kollektivləri yenidən qurulur, teatr binalarında əsaslı təmir işləri aparılır, yeni rejissor və aktyor nəslinin hazırlanması və təhsilin təkmilləşdirilməsi məqsədilə layihələr gerçəkləşdirilir; qabaqcıl dünya teatrları təcrübəsinin inteqrasiyası başlayıb; teatr sənətinin araşdırılmasıyla bağlı İ.Kərimov, İ.Rəhimli, M.Əlizadə, A.Talıbzadə, A.Dadaşov kimi sənətşünaslara dövlət sifarişləri verilir. Amma nədənsə teatrın yeni dramaturq imzasına olan ehtiyac unudulur. Təbiidir ki, öncə istedad olmalıdır. Amma bu istedadın yetişməsi üçün mühit, qayğı da az önəm daşımır. Yeni nəsil dramaturqlara sözün ciddi, praktik mənasında qayğını bizdə formal xarakter daşıyan dram müsabiqələri təşkili, yeni “istedadlar” axtarışı əvəz edir. Pyesləri Sumqayıt və Bakının fərqli teatrlarında səhnələşdirilən Rəvan Tövhidoğlu, yaxud “İtən vaxt” monopyesi Kamera Teatrının quruluşunda hətta beynəlxalq festivala gedən Samir Sədaqətoğlunun adları bu müsabiqələr nəticəsində yeni dramaturq imzasının üzə çıxmasından qətiyyətlə və birmənalı danışmağa hələ ki imkan vermir. Spesifik dramaturji qabiliyyəti olduğu dərhal hiss olunan Rəvanın pyesləri gənc olmasına rəğmən həddindən artıq ənənəvi təsir bağışlayır. Samirin daha çox monopyes janrına üz tutması isə onun hələ dramaturji konflikt qurmaq işini mənimsəmədiyini, öz fikrini sadəcə xarakterlər vasitəsilə verməyə qabil olduğunu göstərir. Görəsən, nə üçün? Çünki hər ikisi müəyyən perspektiv vəd edən bu cavanlar teatr sənətinin yeniliklərini öyrənməli, dünyanı görməli, bir sözlə məktəb keçməlidirlər. Yoxsa onların gələcək fəaliyyətinin bircə nəticəsi ola bilər – çoxsaylı dram yazanların sırasına daha iki ad artırmaq. Hər bir istedadın meydana çıxması isə kəmiyyət artımı yox, keyfiyyət yeniliyi yaratmasıyla müəyyənləşir. Görəsən, az-çox dramaturji qabiliyyəti olan bir neçə cavanı xarici ölkələrdən birinə dram və teatr sənəti üzrə təkmilləşdirmə kurslarına göndərmək beləmi çətin işdir? Bizcə, təkcə teatr binaları yox, yeni dramaturq probleminə yanaşmanın da əsaslı təmirə ehtiyacı var.

Divin canı şüşədə olduğu kimi teatrın da canı onun çağdaşlığındadır. Düzdür, istedadlı rejissor hətta Esxilin “Farslar”ını səhnələşdirməklə də çağdaş dünya siyasətinin ən aktual problemlərindən biri – Amerika-İran qarşıdurması haqda söz deyə bilər. Amma dünyanın ən böyük klassikinin sözü belə tamaşaçıya çağdaş dramaturq qədər təsir edə bilməz. Qoy klassiklər səhnələşdirilsin, onlara çağdaşlıqla ilgili orijinal yozumlar verilsin. Rejissorlardan V.İbrahimoğlunun Axundova, yaxud B.Osmanovun Sofokl, Şekspir və Qoqola verdiyi quruluşlar bunun son illər teatrımızda yaddaqalan örnəkləridir. Amma Mədəniyyət nazirinin müavini, sənətşünas Ədalət Vəliyevin Azərbaycan teatr tarixinə orijinal baxışıyla seçilən “Əqidə, ruh və teatr” kitabında dediyi kimi, çağdaş dramaturq yaşıdımız olduğundan biz ona daha çox inanır, onu daha yaxşı başa düşürük.

İstənilən halda insan məntiqi dar, söykənilən səbəblər biryönlü, çıxarılan nəticələr yarımçıqdır. Çağdaş dramaturgiyamızın durumunu çözmək yönündən göstərdiyimiz səbəblər də olsun ki, istisna deyil. Q.Flober məktublarının birində yazırdı: “...adamlar məsələni çözmək istəyir. Ax, insan təkəbbürü! Məsələnin çözümü! Məqsəd, səbəb! Amma əgər biz səbəbləri bilsək, allaha çevrilər və nə qədər irəli getsək də, onlar bizdən bir o qədər uzaqlaşardı, çünki düşüncə üfüqlərimiz getdikcə və getdikcə daha çox genişlənərdi.” Floberin fikriylə nəzəri baxımdan tamamilə razıyıq, amma səbəblərin səslənməsindən yenə də vaz keçmədik. Çünki fransız realistinin özünün də yazdığı kimi, yalnız bunun hesabına düşüncə üfüqlərimiz genişlənər və daha geniş intellektual mühitdə daha da rahat nəfəs ala bilərik.

Məsələn, Ramiz Mehdiyev cənablarının cəmiyyətdə fərqli rəylər doğuran və müəyyən cavablarla müşayiət olunan məşhur məqaləsindəki “Bu gün bizdə ciddi ədəbiyyat hadisələri yaranmır” fikrinə daha obyektiv münasibəti məhz yuxarıda göstərilən səbəblər prizmasından müəyyən etmək olar. Doğrudan da, hazırda 60-70-ci illərə məxsus coşqun ədəbi-bədii inkişafdan danışmaq ən azı mübahisəlidir. Amma biz problemin səbəbini bu gün yazıb-yaradan qələm adamlarının istedadsızlığında görmək meylini də məsələni bəsitləşdirmək sayır, bu səbəbi sadəcə Azərbaycan yox, dünya ədəbiyyatına da təsir edən ən ümumi obyektiv amillərdə axtarmağa üstünlük veririk. Və, bizcə, məhz belə dönəmdə dövlətin ədəbiyyata qayğısı məsələsi xüsusi önəm daşıyır. Doğrudanmı, söz adamları bu qayğıdan razıdır? Məsələn, tutaq ki, idmançı, yaxud musiqiçilər kimi. Gəlin, burdaca dayanaq, şaha qalxan Peqasın cilovunu əvvəlcə möhkəm çəkək, sonra isə ilham köhlənimizin başını dramaturgiya çəmənliyimizə doğru döndərək. Eşitdiyiniz sualı isə cavab almaq yox, eləcə vermək üçün səsləndirilən ritorika nümunəsi kimi yadda saxlaya bilərsiniz.

 

 

(Ardı var)

 

Əsəd CAHANGİR

 

525-ci qəzet.- 2011.- 28 may.- S.26-27.