Elçinin Türkiyədə yeni kitabı nəşr olunub

  

Xalq yazıçısı Elçinin qardaş Türkiyədə yeni kitabı çapdan çıxmışdır. Ankaranın məşhur “Bengü” nəşriyyatının nəfis tərtibatda nəşr etdiyi kitaba ədibin seçilmiş hekayələri daxil edilmişdir. Müxtəlif illərdə yazılmış iyirmi hekayədən ibarət bu sanballı kitab hekayələrdən birinin adı ilə “Aydınlıq gecələr” adlanır.

Qeyd etmək lazımdır ki, Elçin çağdaş Türkiyədə əsərləri ən çox nəşr edilən, ən populyar müasir dünya yazıçılarından biridir. Təkcə elə bu faktı demək kifayətdir ki, “Aydınlıq gecələr” Elçinin qardaş ölkədə nəşr olunan iyirmi üçüncü kitabıdır. Onun “Mahmud və Məryəm”, “Ağ dəvə”, “Ölüm hökmü” romanları, povestləri, hekayələri, o cümlədən “Aydınlıq gecələr” kitabına daxil edilmiş hekayələr Türkiyənin “Ötüken”, “Milli Kitabxana Basımevi”, “Everest”, “E Yayınları”, “Da Yayıncılıq”, “Cem” və s. kimi nüfuzlu nəşriyyatları tərəfindən müxtəlif tərcümələrdə dəfələrlə nəşr edilmişdir.

“Ötüken” nəşriyyatı Elçinin esselər kitabını “Kırk ambar” adı ilə nəşr etmişdir. Məlumdur ki, bu adla Türkiyədə yalnız böyük fikir adamlarının elmi əsərləri çap olunur.

Elçinin “Qatil”, “Mənim sevimli dəlim”, “Mənim ərim dəlidir”, “Mən sənin dayınam”, “Mahmud və Məryəm” kimi pyesləri yalnız Ankaranın və İstanbulun deyil, digər şəhərlərin, o cümlədən Ərzurumun, Keysəriyyənin Dövlət Dram Teatrlarında da tamaşaya qoyulmuş, həm tamaşaçılar, həm də mədəniyyət xadimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. İstanbul Böyük Bələdiyyə Teatrının “Ulduzlar altında qətl” (“Qatil”) tamaşası dəfələrlə xarici ölkələrdə göstərilmiş, tamaşaların sayı etibarilə rekord göstəricilər əldə etmişdir.

Türkiyə ədəbiyyatşünasları xalq yazıçısının yaradıcılığı haqqında tədqiqat işləri yazmışlar. Atatürk Universitetində ədəbiyyatşünas Sədat Adıgözəl “Elçinin romanlarının struktural-sosioloji təhlili” mövzusunda doktorluq işi yazmış və müvəffəqiyyətlə müdafiə etmişdir.

Elçin özü isə ilk Azərbaycan yazıçısıdır ki, Türkiyə universitetlərinin fəxri doktoru seçilmişdir. O, məşhur Yedditəpə Universitetinin, eləcə də İstanbul Kultur universitetinin fəxri doktorudur. “Türkdilli ədəbiyyatın inkişafındakı xidmətlərinə görə” Fateh Universitetinin, “Çağdaş ədəbiyyatın və türk dilinin inkişafına görə” Memar Sinan Universitetinin fəxri ödüllərinə layiq görülmüşdür. Ədib bir sıra digər fəxri ödüllərə layiq görülmüşdür.

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev Elçini “İstiqlal” ordeni ilə təltif edərkən, onun yaradıcılığı haqqında demişdir: “Elçinin xalqımızın tarixi, taleyi və bədii irsi ilə bağlı olan, uzaq və yaxın keçmişimizin mənzərəsini canlandıran əsərləri XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yer tutur.”

Ümummilli liderimizin qeyd etdiyi məhz bu cəhətlərə görə də xalq yazıçısı Elçinin yaradıcılığı qardaş Türkiyədə bu dərəcədə yüksək qiymətləndirilir.

“Aydınlıq gecələr” kitabına toplanmış hekayələri türk dilinə İmdat Avşar çevirmişdir. O, eyni zamanda, kitaba “Ön söz” yazmışdır.

Maraqlı təsadüfdür ki, böyük ədibimiz, XX əsr ədəbiyyatımızın klassiki İlyas Əfəndiyev də 1941-ci ildə “Aydınlıq gecələr” adlı hekayə yazmış və 1946-cı ildə Bakıda nəşr olunmuş povest və hekayələr kitabını eyni adla adlandırmışdır.

İmdat Avşarın Elçinin “Aydınlıq gecələr” kitabına yazdığı ön sözü oxuculara təqdim edirik:

 

Ön söz

 

“Bu kitab müasir Azərbaycan ədəbiyyatı və xüsusilə Azərbaycan nəsrində önəmli bir mərhələ olan 60-cı illər ədəbi nəsrini yaradan yazıçılar nəslinin ən görkəmli nümayəndələrindən birinin – Elçinin 1968-2000-ci illər arasında yazılmış və 2000-ci ildə Bakıda “Baladadaşın ilk məhəbbəti” adı ilə nəşr olunmuş külliyyatından seçilmiş hekayələrdən ibarətdir.

XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatına mövzu, dil və üslub baxımından bir sıra yeniliklər gətirən 60-cı illər ədəbi nəslinin təmsilçiləri 1930-60-cı illər arasında sovet sisteminin təzyiq və sənətə müdaxiləsi ilə, əslində, ədəbiyyatdan çıxarılmış “insanı” və “insanın mənəvi dünyasını” yenidən ədəbiyyatın gündəminə gətirdilər və aktuallaşdırdılar. Azərbaycan ədəbiyyatının bir dövrünü əhatə edən 60-cı illər ədəbi nəslinin ən usta qələm sahiblərindən və ən ürəkdən yazanlardan biri də əlinizdəki kitabın müəllifi Elçindir.

Yaşadığı dövrün ictimai, siyasi və iqtisadi xüsusiyyətləri ilə yanaşı, insanın iç dünyasını və ruhi halını roman, hekayə və pyeslərində müvəffəqiyyətlə işləyən Elçin bu baxımdan Azərbaycan nəsrində özündən sonra gələn gənc nəsillərə də yol göstərən dəyərli sənətkarlardan biridir.

Elçinin əlinizdəki kitabda topladığımız və 1968-ci ildən başlayaraq Azərbaycanın müstəqillik illərinə qədər keçən vaxt ərzində yazılmış hekayələrində o dövr insanlarının təsviri, onların iç dünyasından göstərilən mənzərələr, əslində, həmin dövrün ictimai quruluşunu, insanların psixologiyasını açıb göstərmək baxımından olduqca əhəmiyyətlidir. Bu hekayələr həmin dövrün tarixini əks etdirən ədəbi notlar kimi də dəyəndirilməlidir. Elçinin mövcud sovet sistemini başdan-başa mühakimə edən hekayələrində əşyaya, məkana belə sirayət edən “dəyişməzlik” var və bu hekayələrdə o dövrün sosial həyatına damğa vuran təkpartiyalı hakimiyyət bəzən kədərli, bəzən də istehzalı bir üslubla olduqca uğurlu şəkildə təsvir edilmişdir.

Elçinin kitabında topladığımız hekayələrin sətiraltı mənaları ilə tanış olan türk oxucusu fərqinə varacaqdır ki, sarsılmış bir qocanın “Yaşasın yoldaş Stalin!” – deyə bağırması, əslində, bu dövrün insan hafizəsinə həkk etdiyi qorxunun ironik təzahürüdür; yaxud fərqinə varacaqdır ki, bir bəstəkarın yeni aldığı bir pencəyi hər dəfə geyinəndə, bu pencəyin illərcə geyindiyi köhnə pencək olduğunu düşünməsi isə əşyalara belə sirayət edən dəyişməzliyin (mütləqiyyətin!) ittihamıdır.

İllər keçsə, dövrlər dəyişsə də bu gözəl hekayələrin ədəbi-estetik dəyərləri heç bir şey itirmir.

Ədəbi dil məsələsi ortaya çıxdıqda isə, bu hekayələri Azərbaycan türkcəsindən Türkiyə türkcəsinə çevirərkən dillərimiz əkiz qardaşlar kimi bir-birinə bənzəsələr də, önəmli fərqlər hiss edilir.

Çevirməyə rəhbərlik etmiş Avrasya Yazarlar Birliyinin başqanı Yakup Deliömeroğluna, bu kitabın nəşr olunması üçün bizə dəstək verən Dr. Seyfi Şahinə, tərcümə zamanı bizə kömək edən Özgə Avşar, Gökhan Tunç, M.Akif Ayvaz və Ömer Küçükmehmetoğluna, ayrıca olaraq, bu proyektin həyata keçməsinə böyük əmək sərf edən İbrahim Sağlama təşəkkür etməyi özümə borc bilirəm.”

 

 

İlkin MƏMMƏDOV,

İstanbul

 

525-ci qəzet.- 2011.- 28 may.- S.19.