“Söz
deyirəm...”
UNUDULMAZ USTAD JURNALIST HÜSEYN MEHRƏLIYEVIN
IŞIQLI XATIRƏSINƏ
“Bir vaxtlar yatsam yuxuma da girməzdi
ki, ay ötüb, il dolanacaq, mən qəzet redaktoru
olacağam, mənim ilk redaktorum Hüseyn müəllim isə
pensiyaya çıxacaq və günlərin birində telejurnalist
Qərənfil xanım onun barəsində mənə yazı
gətirəcək, mən də həmin yazını məmnuniyyətlə
çapa imzalayacağam.
Amma kaş Hüseyn Mehrəliyev yenə baş
redaktor olaydı və mən 30 il televiziyada
çalışdıqdan, iki qəzetin baş redaktoru olandan
sonra onun yanında ədəbi işçi, ya da müxbir
işləyəydim. 34 il bundan əvvəlki kimi”.
Ələkbər
ABBASOV,
Əməkdar
jurnalist
Çoxdandır Bakını gəzmirəm.
Bu gün şəhərə çıxmağımın isə
səbəbi var. Görkəmini dəyişmiş
küçə və məhəllələr, bir-birilə
qol-boyun olan göydələnlər mənə yad bir məkanı
xatırladır. Küçə hərəkəti
qaydalarına məhəl qoymadan yüksək sürətlə
ötən və ötüşən maşınların əhatəsində
narahatlığım daha da artır, ürəyim
sıxılır. Yaddaşımda uzaq illərin arxasından
bir şəhər boylanır: səliqə-sahmanlı, sakit,
həm də qaynar həyatlı, tramvaylı, trolleybuslu,
bağ-bağçalı, mehriban və şən bir şəhər...
Biz axtardığımız yerə gəlirik.
– Yəqin buranı tanıdın? – deyə
qardaşım Həmid nisgilli baxışlarını mənə
zilləyir.
– Hə. Beşmərtəbə olmasaydı
çaşıb qalardım. Onun birinci mərtəbəsində
qastronom vardı. Üzbəüzdə xudmani qadın salonu. Elə
buradaca 12 nömrəli tramvaydan düşüb salonun
qarşısından keçərək sağa, on-on beş addımdan sonra sola dönərdim, bax
buraya. Dimitrov küçəsi buradan
başlanırdı deyəsən, hə?
–
Düzdür. Yadından çıxmayıb.
Söküblər deyəndi o yeri dəqiq
müəyyən etmək olmur.
Biz
Füzuli küçəsi boyu hasarla ətrafdan
ayrılmış böyük bir ərazidəyik. Burada yaxın gələcəkdə
Qış bağı salınacaq. Hələlik isə
hər tərəfdə daş-kəsək, torpaq
qalaqları, dağıntı... Nə o qədim
tikililər var, nə də bir-birinə söykənən o
alçaq evlər. Sağa-sola baxıb
durduğumuz məkanın keçmişini dəqiqləşdirmək
istəyirik. Ətrafda kimsə gözə
dəymir ki, öyrənəsən. Elə bu vaxt əlində
çörək bizə tərəf gələn bir
ağsaqqaldan ləngimədən:
– Çoxdan
buralarda olansınız? – deyə
soruşuram. “Hə” cavabı alan kimi,– onda
zəhmət olmasa, deyin, Dimitrov küçəsi harada idi?
– Elə
burada. İndi Şəmsi Bədəlbəylidir.
Küçənin
sol tərəfində daş daş üstə qalmayıb. Özümü qərib bir yerdə hiss
edirəm.Sükutu Həmid pozur:
– Məncə,
3 nömrəli bina bax, burada yerləşirdi, sizin redaksiya. Yadındadır, hərdən dərsdən sonra
yanına gələrdim? İş
yoldaşların, Hüseyn müəllim gözümün
qabağındadırlar.
O, bu əraziyə
yaxşı bələddir. Uzun illər əvvəl indiki
Musiqi Akademiyasının binasında, Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbində
təhsil aldığı vaxtlarda ara-sıra bizim redaksiyaya gələrdi.
Yaxın vaxtlarda söhbət zamanı o illəri
xatırlayarkən Həmid ürəyimdən xəbər
verirmiş kimi: “Hüseyn müəllimdən niyə
yazmırsan? – deyə soruşdu.Onun səsində
aşkar bir qınaq hiss etdim. – O, unudulası insan deyil. İstəsən, gedək bir o tərəflərə.
Heç tanımayacaqsan. Hər
yeri söküblər, sizin redaksiyanın binasını da”.
Dönüb
mənə baxır:
– Nə oldu?
Kövrəldin deyəsən.
Arxamı
yerə vermirəm.
– Yox, bir az.
Əslində
isə gözümün yaşını güclə
saxlayıram. Niyə də yox?!
Fasadına
“Abşeron” qəzetinin redaksiyası yazılmış həmin
bina, ilk iş yerim. “İlklər” heç vaxt unudulmur: ilk dəfə
məktəbə qədəm qoyduğun gün, ilk müəllim,
ilk iş günü və sənin ilk rəhbərin...
Mənə
doğmadan doğma, ata evi qədər əziz olan o ocaq indi
yoxdur. Çox hörmətli redaktorum Hüseyn müəllim
də çoxdan haqq dünyasına qovuşub. Dostlar, yoldaşlar pərən-pərən
düşüb. Ancaq...
Sinəsi
şeir dolu babam Həmid ağanın səsi gəlir
qulaqlarıma. Ötən
əsrin 20-ci illərində Azərbaycandan Türkiyəyə
mühacirət etmiş qardaşlarını xatırlayarkən
qalın və hüznlü avazla pəsdən oxuyardı:
Dərya, səndən
kim keçdi,
Kim qərq
oldu, kim keçdi...
Tərlan xəyallı
könlüm,
XəyalıNdan
kim keçdi...
Hə,
bizə qalan xatirələrdir və nə yaxşı ki, onu
Allahdan başqa heç kəs insandan ala bilmir.
...Xəyalən
qədim binanın taxta pillələri ilə ikinci mərtəbəyə
qalxıram. Artıq neçə gündür
ki, işə başlamışıq. Əməkdaşların
əksəriyyəti bizim qrupdandır: Ələkbər
Abbasov, Namiq Abbasov, İlyas Adıgözəlli, Aydın Əliyev,
Ofeliya Abbasova və mən. Hamımız
böyük bir otaqda yerləşmişik. Yenicə yaradılmış rayonlararası (Dəvəçi
– indiki Şabran və Abşeron rayonları) “Abşeron” qəzetinin
ilk nömrəsini hazırlayırıq. Zahirən
zəhmli təsir bağışlayan redaktorumuz Hüseyn Mehrəliyev
üçün auditoriyadan birbaşa qəzetə gələn
bizlərlə işləmək yəqin ki, çox çətindir.
Ancaq üzə vurmur. Birinci
nömrənin çıxmasını səbirsizliklə
gözləyirik.
1962-ci il iyunun 2-də “Abşeron”un ilk nömrəsi
işıq üzü görür. Qəzetin
birinci səhifəsində Uşaqları Beynəlxalq
Müdafiə Günü münasibətilə verilmiş
“Deyin, gülün, uşaqlar!” məqaləsi mənimdir.
Ancaq heç ağlımıza belə gətirə bilmərik
ki, düz 34 ildən sonra “Günay” qəzetinin 1996-cı il 1
iyun tarixli nömrəsində tanınmış jurnalist Qərənfil
Xəlilova “Jurnalist” adlı məqaləsində belə
yazacaq: “Abşeron”da işlədiyi illərdə Hüseyn Mehrəliyev
təyinat alan gənc jurnalistlərdən yeddisinin
adını iftixarla çəkir: Milli Təhlükəsizlik
naziri Namiq Abbasov, “Həyat” qəzetinin baş redaktoru Firudin Rəsulov,
“Naxçıvan” qəzetinin baş redaktoru işləmiş,
hazırda Milli Məclisin deputatı Rizvan Cəbi yev, “Araz”
radiostansiyasının rəhbəri İlyas Adıgözəlov,
Azərbaycan televiziyasının baş redaktoru Aydın Əliyev,
“Günay” qəzetinin şöbə müdiri Dilarə Vəkilova
və bu qəzetin baş redaktoru Ələkbər Abbasov. Bu, Hüseyn müəllimin özünə və
yaradıcılığına qayğı göstərdiyi
jurnalistlərin rəmzi siyahısı”.
Hələlik
isə bütün yazdıqlarımızın üzərində
Hüseyn müəllimin ölçüyəgəlməz zəhməti
var. Materialım ona təqdim olundumu, rahat işləyə
bilmirəm. Dəhlizdə qapısı açıq otağının
qarşısından arabir o tərəf-bu tərəfə
keçərək oxuyub qurtarmağını gözləyirəm.
Redaktə olunmuş materialı əlimə alıb bir daha
diqqətlə baxır, nəyi necə yazmağı öyrənirəm:
mətni yersiz ixtisar edən deyil, təkrarı, sicilləməni,
sözü çeynəməyi sevmir. Növbəti
yazılarımda mütləq bunları nəzərə
almalıyam. İndi “Abşeron” mənim
ikinci universitetimdir, sənət, həyat universitetim.
Müəllimim isə odur: Hüseyn Mehrəliyev. Uca qamətli,
enli kürəkli, pəhləvan cüssəli, addımlayanda
ayağının altında yer titrəyən, danışanda
“Söz deyirəm” deyib müsahibinin diqqətini özünə
çəkən, güləndə gülüşü
çiyinlərində “qanadlanan”, acıqlananda səsini
qaldırmayan, amma sözünü kəskin deyən bir
insandır: “Boğazınızdan tutub materialı alacağam
sizdən”.
Sözləri
aramızda zərb-məsələ dönüb: “Kənd qəzetinin
işçisi nədir, 38 dərəcə qızdırma ilə
evdə qaldı nədir”. (Bu günün
özündə də, yeri gəldimi, bu kəlamsız
keçinmirik).
“Az
danışıb çox işləyək” deyə tez-tez
otağımıza gəlir, diqqətlə hamını
bir-bir nəzərdən keçirir, kimin nə
yazdığını, necə yazdığını kənardan
hiss eləyir. Çətinliyə
düşənə üzünü tutub gülə-gülə
soruşur:
– Hə, nə
olub, söz çıxıb ceyran belinə?
Bu, onun
sevimli ifadəsidir. Tez-tez bizi həvəsləndirir, öyüd-nəsihət
verir. “Sözdən qorxmayın,
sözü işlədin” deyir. Hətta bir neçə
gün əvvəl dərc olunmuş baş məqaləyə
belə bir ad verib: “Sonradan vaysınmamaq üçün”. Şüar, çağırış xarakterli
baş məqalə sərlövhələrinə
alışanlar bunu qəbul etməsələr də o,
yaradıcılıqda sərbəst olmağı, stereotipləri
qırmağı bacarır. Bizə də
nədən və necə yazmağı öyrədir, zəif
yazıları həndəvərə qoymur,
“sözçülükdən əl çəkin” deyir.
Onun müraciət etdiyi mövzular,
hazırladığı materiallar fəaliyyətimizin istiqamətlərini
müəyyənləşdirməkdə bizim
üçün kompas rolunu oynayır, mövzu seçməyi,
fakt üzərində necə işləməyi öyrədir.
Qəzetin
yükü Hüseyn müəllimin çiyinlərindədir. Sonralar redaktor müavini
işləyəndə, xüsusən də redaktoru əvəz
etdiyim vaxtlarda onun necə gərgin günlər
yaşadığını qəlbən duyuram. “Elə
bir iş təcrübəsi olmayan gənc jurnalistlərlə
həftədə üç dəfə qəzet buraxmaq əsl
qəhrəmanlıq imiş”, – deyə düşünürəm.
Bəlkə də elə buna görə az
qala müxbirlik edir, tez-tez uzaq təsərrüfatlara gedir,
iqtisadiyyatdan, mədəniyyətdən tutmuş müxtəlif
mövzularda yazıları qəzet səhifələrinə
çıxarır.
Səhər
tezdəndir.
Hamımız iş başındayıq: kimi telefonla yerlərlə
əlaqə saxlayıb fakt götürür, kimi makinaya diqtə
edir, kimi otaqdakı səs-küyə əhəmiyyət vermədən
diqqətini cəmləyib materialını hazırlayır,
kimi də Abşeronun uzaq təsərrüfatına getmək
üçün sürücünü gözləyir. Hüseyn müəllim öz otağındadır, Dəvəçidən
təzəcə gəlib. Adəti üzrə
yenə də sinəsini yazı masasına söykəyib
yazır.
Elə
bu vaxt sürücü Cəfər bizim otağa daxil olub
salamlaşır. Əməkdaşlardan
kimsə Dəvəçi səfərini nəzərdə
tutaraq:
– Nə vaxt
gəldiniz? – deyə soruşur.
– Axşam. Amma Hüseyn müəllim nəsə çox
fikirli idi, – deyir. – İstədim, uzun yoldur, bir az söhbət eləsin, dedi: “Xəyallarımla
məşğul olmaq mənə daha xoşdur”.
Cəfər
bunu gülümsəyərək deyir. Qınamalı da deyil.
Haradan bilsin ki, onun müdiri bu vaxt
darlığında növbəti nömrəyə
hazırlayacağı iki səhifəlik materialın
faktlarını götür-qoy edir, bəlkə də
maraqlı bir forma barəsində düşünür.
Ay Cəfər, heç söhbətin yeridirmi?
Bir-iki
gün keçir, yanvarın 31-də “Jurnalistin yol qeydləri”
rubrikası altında Hüseyn Mehrəliyevin Siyəzən
sovxozunun Dəhnələrdə yerləşən
qışlaqlarında heyvandarların işindən bəhs edən
“Tufandan da güclülər” oçerki dərc olunur.
Günlər
ötdükcə bizim də qələmimiz yavaş-yavaş
itilənir. Deyəsən, hörmətli redaktorumuz işimizdən
razıdır. Belə bir vaxtda “yuxarıdan” redaksiyaya
göstəriş gəlir: iki ədəbi işçi
ştatından biri ixtisar olunmalıdır. Görən kim? İlyas Adıgözəlli,
yoxsa mən? Hüseyn müəllim qərar qəbul
edir: heç kim. Bir
ştatı aramızda bölür və biz bir müddət
beləcə işləyirik. Amma kim deyər ki,çox keçməmiş Ələkbər
Abbasov, Aydın Əliyev, İlyas Adıgözəlli Azərbaycan
Radio və Televiziya Komitəsində işə dəvət
olunacaqlar. Mən isə sənətə dəyər verən
hörmətli redaktorumun qərarı ilə şöbə
müdiri, az sonra redaktor müavini vəzifəsinə
irəli çəkiləcəyəm. Və bir dəfə,
işimizin gərgin vaxtında tapşırığı
yarıtdığım üçün ondan həyatım
boyu unutmayacağım bu sözləri eşidəcəyəm:
“Allah səni bu redaksiyaya urcah edənə ömür versin”.
Baş məqalə,
oçerk və zarisovkalarımı çox bəyənir və
günlərin birində mətbəədə növbətçi
olduğum zaman korrektor otağının qapısı
açılır, Hüseyn müəllim xoş əhvalla
içəri daxil olur: “Oxudum sənin Raziyəni, – deyir. – Jurnalistlər İttifaqına gedirəm, təklif
edəcəyəm sənin oçerklər kitabını
buraxsınlar”. Raziyə deyəndə o,
Maştağa südçülük-tərəvəzçilik
sovxozunun aqronomu haqda yazdığım “Səni
düşünürəm, Raziyə” oçerkimi nəzərdə
tutur. Müəllimimin bu dəyərli
fikrini mənə verdiyi avans kimi qəbul edir, bütün
yazılarımda, fəaliyyətimdə etimadını
doğrultmağa çalışıram. Günlərin
birində nömrənin materiallarını gecikdirən əməkdaşları
məzəmmət edərkən hirslə: “Redaksiyada
boyunduruğu çəkən iki nəfər varsa, biri Dilarədir”
deyir.
Əgər
istedadın, qələmin yoxdursa, jurnalistikaya gəlməsən
yaxşıdır. Əks halda həmişə üzü danlaqlı
olacaq, ya da adi dəftərxana işçisi kimi redaksiyaya
daxil olan oxucu məktublarını qeydə almaqla məşğul
olacaqsan. Bəzən nə birincidən
olursan, nə də ikincidən. Obyektə
də gedirsən, yazırsan da. Amma nə
yazırsan? Bax, məsələ də
bundadır. Allah Qabilə rəhmət eləsin.
Müsibət
oluruq biz,
Səhv
düşəndə yerimiz.
Bizdə
də yeri səhv düşənlər var. Yazdıqları
üzərində xeyli işləməli, babat material almaq
üçün qan-tər tökməlisən. Nə vaxta qədər?!
Bir dəfə otağına daxil olanda növbəti
nömrənin materiallarını üst-üstə
yığdığını gördüm.
Başını qaldırıb üzümə baxdı,
qaşlarını çatıb:
– Bundan yazan
olmayacaq, – dedi. – İmkan ola
üzünü çevirəsən komsomola. Heç
bu birisi də ürəyimə yatmır. Haradan
gəldi bizim redaksiyaya, özüm də bilmirəm. Belə bir təhərdir ey, – deyib üzünü
turşutdu.
Məni
gülmək tutdu. Əslində düz deyirdi. Ancaq
birinci ilə müqayisə olunası deyildi.
Özümü ələ alıb:
– Hüseyn
müəllim, komsomolu deyə bilmərəm, bu birisinin qələmi
pis deyil, elə özü də. Sadəcə bir az qəribəliyi var, – dedim.
İnsafən,
heç birisinə toxunmadı, yenə “komsomolun” yerinə
yazdı, o birisinə öz xoşu ilə redaksiyadan gedənə
qədər dözdü.
Ürəyi
yumşaq, kollektivlə səmimi idi. Bir bazar günü əməkdaşlardan
birinin nişan mərasiminə dəvət
olunmuşdu. Biz də ətrafına
toplaşmışdıq. Onunla dəfələrlə
bir süfrə başında oturmuşduq: martda, doğum
gününü qeyd edəndə, yerlərdə
vaxtaşırı keçirilən oxucular konfranslarından
sonra, bayramlarda... Amma bugünkü mərasim bir
başqa idi. Hüseyn müəllim
çıxış edib bəyimizi tərifləyəndən,
ona xeyir-dua verəndən sonra üzünü masa ətrafında
oturanlara tutub:
– Xeyir iş
musiqisiz olmaz, – dedi. – Sizi bilmirəm, şəxsən mən
oxumaq istəyirəm.
Bunu
ondan gözləyirdik də. Çünki gözəl
Qarabağ torpağında, doğma Cəbrayılda
doğulasan, toy-nişan məclisində musiqisiz keçinəsən?!
Onu da bilirdik ki, gözəl səsi var, ən çox
xoşladığı mahnı da...
Sahil sakit,
çəkilibdir ayaqlar,
Coşan
dalğa qayaları qucaqlar...
Otaqdakılar
himə bənd imiş kimi ona qoşuldular. Hüseyn müəllimin “Olmaz olmaz”ı
çoxumuzun, illah da ki, bəyin ürəyini titrətdi...
İndi
bu sətirləri qələmə alırkən “Hüseyn
müəllimdən də bir daha olmaz” deyə
düşünürəm. Çünki bu gün
Hüseyn Mehrəliyev və onun kimi peşəkar
redaktorların yeri yaman görünür. O, sözə
zərrəbinlə baxır, rəhbərlik etdiyi qəzetin səhifələrində
dil pozuntularına, bir cümlə, hətta abzas daxilində
sözlərin, fikirlərin təkrarlanmasına yol vermirdi.
1965-ci
ilin dekabrı. Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının
plenumu keçirilir. Çıxış
etmək üçün mənə də çöz verirlər.
Respublika qəzetlərində dərc olunan oçerk və
zarisovkalara, onların təxminən eyni formada
yazılışına (“filan müəssisəyə getdim,
filankəslə tanış oldum, öyrəndim ki...”)
münasibət bildirərkən qəti qərar verməkdən
çəkinərək ara-sıra “bilmirəm”, “mənə
belə gəlir ki,” ifadələrini işlədirdim.
Plenumdan sonra
mənə yaxınlaşıb qaşqabaqla “Nədir, – dedi,– bayaqdan “bilmirəm”, “bilmirəm”. Bir
çıxışda nə qədər “bilmirəm” deyərlər?”.
İnsafən
pis çıxış etməmişdim. Amma bu “bilmirəm”lər
redaktorumu necə əsəbiləşdirmişdisə, məzmun
barədə bir kəlmə də söyləmədi.
Onun əsəbiləşməyə
haqqı vardı. Çünki belə söhbət nə birinci idi, nə
də yəqin ki, axırıncı. Hələ
bir müddət əvvəl qəzetimizdə dərc etdirdiyi
“Dabaq və sərəncam” felyetonu həm də dilimizin
saflığını qorumaq, onun sahibi olmaq, işləkliyini
təmin etmək məqsədi daşıyırdı.
Felyeton baş baytar həkimin çıxışı ilə
başlayır:
“–
Yoldaşlar, burada vetvraçların (yerdən səs: baytar həkimlərin),
bağışlayın baytar həkimlərin adresinə (səs:
ünvanına), bəli ünvanına çoxlu
kritiçeski zameçanilər (səs: tənqidi qeydlər)...
Yoldaşlar, daha bu olmadı, xahiş edirəm
meşat eləməyin, nə təhər
danışdığım sizin nəyinizə gərəkdir,
diqqətlə qulaq asın, görün mən nə deyirəm.
(Fasilə). Görürsünüz,
uje fikrim dağıldı. Nəsə
çox vajnı bir şey demək istəyirdim.
...Aha,
yadıma düşdü. Yaşşur, yəni
dabaq barədə. Yoldaşlar, dabaq məsələsi
belədir. Elə ki, bizə yerlərdən
zəng vurub xəbər verdilər dabaq olması barədə,
o mamentdəcə biz bütün sovxozlara məktub yazdıq,
gəlib-gedəndən sifariş elədik ki, yoldaşlar,
ayıq olun rayonda dabaq var. Bizim ilk meropriyatiyamız bu oldu.
Daha yoldaşlar yerdə ayıq olmayıb, bir iş görməyib
buna rayonun baş vetvraçı neynəsin.”
Hüseyn
müəllim baş baytar həkiminin obrazını çox
ustalıqla yaradır. Elə
məqamlara diqqət yetirir ki, onun müşahidə qabiliyyətinə
heyran qalırsan: “Bir çox sovxozlarımızda südün
azalmasının kökünü başqa şeydə axtarmaq
lazımdır. (Bu sözləri o, elə ahənglə, elə
inamla dedi ki, iclasdakıların hamısı dərhal
qulağını şəklədi. Salonda bir
sakitlik hökm-fərma oldu ki, milçək uçsaydı
eşidilərdi. Bundan fərəhlənən
natiq gözlərini məchul bir nöqtəyə zilləyib
dərin fikrə getdi. Bu anda onun sifəti,
duruşu – bütün görkəmi uzun illərdən bəri
elmdə axtarışlar apararaq məqsədinə nail olan, həyat,
cəmiyyət üçün tamamilə yeni bir kəşfi
hamıya bəyan etmək istəyən adamı
xatırladırdı)”.
Bu
felyeton ötən əsrin 60-cı illərində, Azərbaycan
ədəbiyyatı və mətbuatının, mədəniyyəti
və incəsənətinin intibahı dövründə
yazılıb. O
vaxtdan təxminən 50 il keçib. Artıq 20 ildir ki, müstəqil respublikada
yaşayırıq. Bu illər ərzində
Azərbaycan dili dövlət dili statusu qazanıb. İndi ölkəmizin, maddi-mənəvi sərvətlərimizin,
Dilimizin sahibiyik. Bunları qoruyub
yaşatmaq öz əlimizdədir. Ancaq “əldə
olmaq” hələ “əldən gələni etmək” demək
deyil.
“Azərbaycan
Respublikasında dövlət dili haqqında” Qanunda deyilir ki,
Azərbaycan Respublikası ərazisindəki bütün
kütləvi informasiya vasitələri (mətbuat, televiziya,
radio və s.) kitab nəşri və digər nəşriyyat
işi ilə məşğul olan qurumlar Azərbaycan dilinin
normalarına riayət olunmasını təmin etməlidirlər”.
Bəs
təmin edə bilməsələr necə? Çox təəssüf
ki, bu mənfi hal ardıcıl davam edən, gündən-günə
kəskinləşən, eybəcərləşən bir
prosesə çevrilib. Dilin
qayda-qanunlarına əməl etmədən yazmaq,
danışmaq indi dəb halını alıb. Hələ ayrı-ayrı sözləri demirəm.
Sanki onların da dəbə düşəni
var. Bu mənada “təşkil edir”in bəxti yaman gətirib.
Bir müddət əvvəl hava haqqında məlumatlarla
efirə ayaq açan “təşkil edir”in indi qabağında
durmaq olmur. Demək olar ki, bütün telekanallarda hava
haqqında məlumat bürosunun əməkdaşları bir yana qalsın, aparıcılar “temperatur 10-12 dərəcə
isti”, yaxud “hərarət 7-12 dərəcə arası (diqqət
edin) təşkil edəcəkdir” deyirlər. “Təşkil
edir”in nüfuz dairəsi getdikcə genişlənir: “Zəlzələdə
itkin düşənlər 33 nəfər təşkil edir”. Və ya “uzunluğu 2 metr təşkil edən
çubuq”.
İndi
efirdən tez-tez oblast, industriya, deklarasiya, rezerv, resurs, stabil, hətta
qeyri-stabil (“sabit” sözü çoxdan unudulub), modernizasiya,
yerli-yersiz prioritet sözlərini eşitmək olar.
“Biz də
məlumat veririk ki, yay aylarında paytaxtın hansı
zonasında susuzluq problemi prioritetdir”.
“Sakitçilik”,
“xoşbəxtçilik”, “bədbəxtçilik”,
“narazıçılıq”, “bu günlərim”, “sonram” və
s. bu kimi ifadələrin müntəzəm olaraq işlədilməsinə,
məntiqsiz fikirlərə nə deyəsən?!
“Erməni
təcavüzü ilə üz-üzə qalan Ağdam əkinçilərinə
əsas ziyanı elə deyəsən, alıcılar vurur. Məhsul bol olsa da alan
tapılmır”.
“Azərbaycan
əsgərini nəinki düşmən gülləsi,
heç qar-çovğun da qorxutmur”. (Hər iki nümunədə
müqayisəyə baxın).
Efirdən
reklam xarakterli “Nəriman Nərimanovda yerləşən
qadın salonu” və yaxud “Uşaq bağçasının
Elmlər, Əcəmi, Xalqlar filialları” kimi ifadələrin
səslənməsi sələflərimizə, tariximizə,
dilimizə hörmətsizlikdir.
Kütləvi
informasiya vasitələri dilin qorunmasını, işləkliyini
təmin etməyə birbaşa borcludur və bunun
üçün məsuliyyət daşıyır. Bu mənada kadr seçiminə
diqqət yetirilməsi vacibdir. Dilə,
tamaşaçıya belə etinasız münasibətlə
qarşılaşanda istər-istəməz
düşünürsən: yaxşı, fərz edək
aparıcı savadsızdır, bəs redaktor? Onlar nə
iş görürlər? Vəziyyət göstərir
ki, onlar ya yoxdur, ya da səriştəsizdirlər. Bu gün Hüseyn Mehrəliyev kimi söz
üstündə əsən peşəkarların yeri yaman
görünür. “Sözdən
qorxmayın, sözü işlədin” deyəndə o, zəngin
Azərbaycan dilimizi, baba-nənələrimizin söz xəzinəsinin
incilərini yazılara gətirməyi nəzərdə tuturdu.
Yaddaşıma hakim kəsilmiş
xəyallarımla baş-başa qaldığım bu kimsəsizlikdə
keçən əsrin 60-cı illərində “Abşeron” qəzetində
çalışmış gənc jurnalistlərin duzlu-məzəli
söhbətləri, şaqraq gülüşləri, oxucuya
ünvanlanan ürək sözləri, ştatdankənar
müxbirlərin, elm, ədəbiyyat və
incəsənət xadimlərinin, redaksiya ilə
daim əlaqə saxlayan görkəmli söz ustaları
Hüseyn Arifin, Xəlil Rzanın, Sərdar Əsədin, kənd
təsərrüfatı mütəxəssislərinin, sadə
əmək adamlarının səsi hopmuş bu daş-kəsəyin,
torpaq qalaqlarının altından bir səs gəlir
qulağıma: “Söz deyirəm”. Kim bilir, bəlkə də
ruhu...
– Nə oldu, getməyək? – Həmidin qəfil
səsi məni fikirdən ayırır. – Yaman sakitlikdir,
ürəyim sıxıldı.
Həmid nə bilsin ki,
sükutun onu darıxdırdığı 5-10 dəqiqədə
mən dağı arana, aranı dağa apardım, bu
uçqun altında sükuta qərq olmuş incik xatirələri
silkələyib yarıməsrlik yuxudan oyatdım, onların
dilini açıb yeni nəsil jurnalistləri ilə, sözün
qədrini bilənlərlə, dilimizin təəssübkeşləri
ilə görüşdürməyə qərar verdim.
Dərya, səndən kim keçdi,
Kim qərq oldu, kim keçdi...
Bu yazımı ötən əsrin
50-60-cı illərində “Sosialist Sumqayıtı” və
“Abşeron” qəzetlərinin, uzun illər Azərbaycan radiosu
“Təbliğat” baş redaksiyasının baş redaktoru
işləyən, insan kimi sadəliyi, həmkar kimi səmimiyyəti,
ustad kimi ucalığı ilə dəryadan keçib ürəklərə
və əməllərə köçən mahir jurnalist
Hüseyn İslam oğlu Mehrəliyevin işıqlı xatirəsinə
həsr etdim. Görən bəyənərdimi?
Dilarə VƏKİLOVA
525-ci qəzet.- 2011.- 22 noyabr.-S.6.