El adamı
“Laçından Azərbaycanın nə
qədər görkəmli elm, mədəniyyət, dövlət
xadimləri çıxıbdır. Bu baxımdan
Laçın rayonu həm təbiətinə, həm də
insanlarına görə Azərbaycanın ən dəyərli
guşələrindən biridir”. Ümummilli ilder Heydər Əliyevin
bu müdrik kəlamı Azərbaycanın dağlar gözəli
olan Laçını və laçınlıları daha
yüksək səviyyədə səciyyələndirir.
Doğrudan da, Laçın gözəl təbiətli, mərd,
etibarlı, məğrur və qonaqpərvər insanlar
diyarı idi.
Mən bu yazımda Laçının
yetişdirməsi, nurlu ziyalı, xeyirxah insan Rəfael Səttar
oğlu Məhərrəmov haqqında söhbət
açacağam.
Öz uşaqlıq aləminə baş
vurmaq, xatirələri yada
salmaq qəlbən təmizlənmək
xoşbəxtlikdir. 1962-1963-cu illərdə Laçın
şəhər orta məktəbinin son siniflərində oxuyarkən həyat məktəbində
bizi hansı çətin və mürəkkəb
dərslərin gözləyəcəyinin fərqinə varmadan
orta məktəbi tezliklə bitirib, dərslərdən qurtulmağı düşünürdük. Bizim dövrümüzdə
gənclər üçün başqa meyarlar, mənəvi
dəyərlər var idi.
Əfsanəvi partizan Mehdi
Hüseynzadə, general Həzi Aslanov, xalq qəhrəmanı
Babək, ilk kosmonavt Yuri Qaqarin və
başqaları bizim üçün
qəhrəmanlıq örnəyi idilər. Hətta bizdən
yuxarı sinifdə oxuyan uşaqlardan
elələri var idi ki, onlar da
bizim gözümüzdə qəhrəman
kimi görünürdülər. Belələrindən
bizdən iki sinif irəlidə
oxuyan uşaqlar məktəbimizin
tarixində xüsusi bir
iz qoymuşdular. Onlar yaxşı oxumaqla, ictimai işlərdə fəal iştirak etməklə bərabər, çox yüksək səviyyədə təşkilatlanmışdılar.
Bununla yanaşı, olduqca
nadinc, davakar idilər.
Məktəbdə yaramaz hərəkət
edən uşaqlara qarşı, hətta həddi
aşan müəllimlərə
qarşı da cəza verməkdən
çəkinmirdilər. Ancaq haqsız yerə
heç kəsi cəzalandırmırdılar.
Qızlara sataşan, özlərindən kiçik, zəif uşaqları döyüb incidən, ədəb-ərkan
qaydalarını gözləməyənlər haqqında təsirli
tədbirlər görürdülər. Bir
dəfə məktəbimizin cavan idman müəllimini gözünün
altı qaralmış gördük, onu hansısa günahına görə cəzalandırmışdılar.
Onlar sinifdə yarıgizli təşkilat
yaratmış, təşkilata özlərindən sədr, prokuror, məhkəmə sədri və
icraçı yasovullar seçmişdilər.
Həmin təşkilat “RCD” adlanırdı, mənası –
“Rütbəli Cənablar Dövləti” idi.
Təşkilat bir məsələ
haqqında qərar qəbul edir, sənəd
tərtib olunaraq əldə düzəldilmiş
möhürlə təsdiqlənir və yasovullar
tərəfindən icra edilirdi.
“RCD”nin yaradılmasının təşəbbüskarı
və sədri Rəfael Məhərrəmov, fəal üzvləri
Yusif Vəliyev, Akif Məhərrəmov,
Elbrus Xıdırov, Eldar
Məhərrəmov, Ərşad İbrahimov,
Nadir Səfərəliyev, Ərəstun Kərimov,
Yaşar Şamilov və
başqaları idilər.
Dəfələrlə
onların nizam-intizam məsələləri
müzakirə üçün
qaldırılsa da, əla və
yaxşı qiymətlərlə oxuduqlarına və bəlkə
də rayonda olduqca nüfuzlu ailələrin övladları
olduqlarına görə cəzalandırılmırdılar.
“RCD”nin dəstəyi ilə rayonda
müxtəlif idman oyunları, teatr tamaşaları oynanılırdı, onlar rayon və respublika olimpiadalarında məktəbimizi fəal
təmsil edirdilər. Dəfələrlə rayon
mədəniyyət evində klassiklərin dram
əsərlərinin tamaşalarını qoyurdular.
Yadımdadır ki, tamaşalar
o qədər baxımlı keçirdi ki, yer olmadığı üçün
insanların çoxu həyətdə
dayanıb pəncərələrdən tamaşanı seyr edirdilər.
“RCD” üzvləri
hamısı bir nəfər kimi orta məktəbi bitirən
il ali məktəblərə
qəbul oldular.
Rəfael
Məhərrəmov 1968 ci ildə Azərbaycan
Politexnik İnstitutunu
bitirərək doğma rayona
qayıtdı. Bəlkə də “RCD” yaratmaqdan
qaynaqlanan təşkilatçılıq
qabiliyyəti qısa müddətdə rayonun
ictimai həyatında fəal iştirak etməyə və mühüm
mövqe tutmağa ona kömək etmiş oldu. İlk əvvəl Rəfael
rayonda yeni təşkil
edilmiş Bərdə 5 saylı Peşə
Texniki Məktəbin kurslarına rəhbərliklə
işə başladı. Rayonun
ayrı-ayrı sahələrində müxtəlif
ixtisaslı peşə sahiblərinə olan
tələb və ehtiyac nəzərə
alınaraq filial böyüdüldü,
kursların sayı artırıldı. Beləliklə Bərdə
5 saylı PTM-nin filialı müstəqil
məktəbə çevrildi. Məktəbə
olduqca nüfuzlu, mərd,
cəsur, yüksək səviyyədə savadlı,
seçilib-sayılan el ağsaqqalı – Əliş
Tanrıverdiyev direktor, Rafal
Məhərrəmov isə müavin təyin
edildilər. Onunla birlikdə çalışmaq gənc Rəfaelin gələcək
karyerasında böyük, həm də həlledici
rol oynadı. Onlar
qısa müddətdə Bərdə peşə texniki məktəbinin filialını maddi-texniki imkanları daha
böyük müstəqil bir məktəbə çevirdilər.
Laçında mühasib, mexanizator,
sürücü və s.
ixtisaslı mütəxəssislər hazırlandı, onlarla müəllim bu məktəbdə
özlərinə iş yerləri tapmaqla bərabər rayonda
ixtisaslı peşə kadrlarına olan tələbat
ödənildi.
1970-ci ildə Rəfael
müəllim rayon avtobazasına istismar rəisi vəzifəsinə keçdi. Onun işgüzarlığı, xüsusən də avtobaza kimi çətin bir təsərrüfatın kollektivi
arasında qazandığı böyük
nüfuz rayon və respublika nəqliyyat nazirliyi
rəhbərlərinin diqqətindən yayınmadı. 1972-ci
ildə rayon avtonəqliyyat müəssisəsinin,
yəni avtobazanın direktoru kimi çətin və məsul bir vəzifə ona həvalə
edildi. Rəfael iri yük tutumlu avtomobillər,
taksilər, avtobuslar hesabına avtomobil parkının kəmiyyət və
keyfiyyət tərkibinin kökündən dəyişdirilməsinə
nail oldu.
Laçının 120-dən çox kəndi
olmasına baxmayaraq rayon
üzrə cəmi 5 avtobus marşrutu var idi. Rəfael müəllimin təşkilatçılıq
səyi nəticəsində bu
marşrutların sayı 26-ya çatdırıldı.
Kollektivdə tələbkarlıqla yanaşı səmimiyyət,
inam, etibar hökm sürürdü.
O, sözünün sahibi
olan, gözü-könlü
tox bir rəhbər idi, kollektivdə hamı qayğı və
diqqət ilə əhatə olunmuşdu.
Onun təşəbbüsü ilə avtobaza işçiləri üçün
çox mənzilli yaşayış
binası tikilib istifadəyə verilmişdi. Rayonda bir çox idarə-müəssisə
rəhbərləri bu nəcib təşəbbüsə
qoşuldular.
Dağ rayonu
olmasına, böyük zavod-fabrik
və digər iri müəssisələrin
olmadığına görə Laçında adamların
işlə təmin edilməsində böyük
çətinliklər var idi.
Bunu nəzərə
alan rəhbərlik rayonda
maddi texniki bazası olduqca zəif olan,
artıq fəaliyyəti dayanmaq üzrə
olan Yerli Sənaye
Kombinatının istehsal fəaliyyətini
genişləndirmək məqsədi ilə 1988-ci ildə Rəfael
müəllimi geri qalmış bir sahəyə direktor vəzifəsinə
tövsiyə etdi. Qətiyyət
və bacarıqla işə başlayan Rəfael
müəllim qısa vaxtda kombinatın istehsal sahələrini genişləndirdi, yerli xammal hesabına yuyucu tozlar, mərmər, xüsusi geyimlər və s.
müxtəlif tikiş məmulatları istehsal edən sexlər təşkil etdi. Tələbat
yarandığı üçün rayonda böyük ehtiyatlara malik mərmər
yataqları aşkarlandı. Müəssisədə istehsal olunan məhsullar Pribaltika ölkələrinə göndərildi.
İşçilərin sayı 12-dən 100-ə
çatdırıldı. Ucqar kəndlərdə
istehsal sexləri açıldı. Rayonun Hoçaz və Bozdoğan kəndlərində böyük ehtiyatlara malik olduqca qiymətli mərmər yataqları
aşkarlandı və istehsalı üçün
müvafiq tədbirlər görüldü.
Laçın rayonunun iqtisadiyyatının əsasını
heyvandarlıq təşkil edirdi. Maddi texniki təchizatın
kənd təsərrüfatı istehsalındakı mühüm və əsas rolunu
nəzərə alan rəhbərlik Rafal müəllimi 1989-cu ildə Rayon Maddi-texniki təchizat
və Mexanikləşdirmə İstehsalat
Birliyinə baş direktor
vəzifəsinə təyin etdi. O,
yuxarı respublika təşkilatları ilə
əlaqə qurmağı olduqca
yaxşı bacardığından kənd təsərrüfatı
kimi çətin və mürəkkəb
bir sahənin texniki təchizatını
qısa müddətdə yüksək səviyyədə qura bildi.
...
Vətənimizin üzərini təhlükə alanda, erməni qəsbkarları öz havadarlarının köməyi ilə
Dağlıq Qarabağ və ətraf
rayonların dinc əhalisinə
qarşı istilaçılıq müharibəsinə başlayanda Rəfael müəllim özü üçün
yeni bir yol seçdi. O, əyninə hərbi
mundir geyinərək
özünümüdafiə alayı komandirinin
texnika üzrə müavini
kimi silaha
sarılıb rayonun müdafiəsinə
qalxdı. İşçilərdən ibarət
özünümüdafiə dəstələri yaratdı. Sərhəd
kəndləri ilə kəsilmiş əlaqəni mərkəzləşdirilmiş
naqilsiz hava telefonu rabitəsilə bərpa etdi və rayonun bütün ərazisi ilə daimi
telefon əlaqəsi yarandı.
...1992
ci il may
ayının 18-də yağı düşmən ölkədaxili
siyasi çəkişmədən istifadə
edərək qeyri bərabər qüvvə
ilə mühasirədə tək qalmış Laçın
özünümüdafiə qüvvələrinin müqavimətini
qıraraq yurdumuzu işğal
etdi. Erməni qəsbkarları Laçını
Qarabağın qara qapısı
adlandırırdılar. Onlar arzularına çataraq, Ermənistandan
Dağlıq Qarabağa bir
başa yol
açdılar, müqəddəs torpaqlarımız qoca tarixin nə vaxtsa cəzasını verəcək xəyanət
nəticəsində yağı tapdağına məruz
qaldı. Rafael müəllim döyüş meydanı olan
Laçınımızı ən son
tərk edənlərdəndir. Hətta onun
döyüşdən sağ
çıxmadığı haqqında söz
söhbətlər belə gəzişirdi. Dəhşətli
döyüş meydanında keçirdiyi ağır psixoloji
sarsıntılar bu gün
onun səhhətində özünü
göstərir.
1993-cü
ildə ümummilli liderimiz
Heydər Əliyevin torpaqların qorunması üçün
xalqa müraciətinə qoşulan
Rəfael müəllim respublika və yerli mətbuatda laçınlıları Milli Orduya səfərbərliyə
çağıran və laçınlılardan ibarət alay yaratmaq təşəbbüsü
ilə çıxış etdi. Bu haqda 06 noyabr 1993-cü ildə
“Bərdə” qəzetində Rafael Məhərrəmovun
laçınlı məcburi köçkünlərə
müraciəti çap edildi.
O, yaradılacaq alayın təşkili üçün pul vəsaiti
köçürməyi və döyüşçülərin
arxa cəbhədə qalan
ailə üzvlərinə maddi yardım
göstərməyi öz öhdəsinə
götürdü. Onun
bu müraciətinə
laçınlılar müsbət cavab
verərək, nəzərdə tutulandan da xeyli artıq sayda çağrışçılar
göstərilən ünvana
toplandılar. Gələnlər içərisində hətta
başqa respublikalarda yaşayanlar, hərbi xidməti başa vuranlar və
yaralı əsgərlər də var idi.
...Rəfael
müəllim 1999-cu ildə Azərbaycan Dövlət Avtonəqliyyat
Konserninin Qarabağ regional müfəttişliyinin rəisi, sonralar isə Bakı şəhər İcra Hakimiyyəti Xidmət Departamenti
Cənub İdarəsinin rəisi işləmişdir. O, bu vəzifələrdə işləyəndə
də qaçqın və məcburi köçkünlərin,
şəhid ailələrinin qayğısına qalmış
onların kiçik sahibkarlıqla məşğul
olması üçün hər vasitə
ilə şərait yaratmışdır.
Rafael müəllim 2003-cü ildə “Azneft”
İstehsalat Birliyinin
“Qum adası” Neft və
Qaz Çıxarma İdarəsi avtomobil təsərrüfatına rəis müavini vəzifəsinə təyin edildi. İşgüzarlığı,
bacarığı, idarəçilik qabiliyyəti,
insanları öz arxası ilə aparmaq qabiliyyəti, ən çətin anda belə təmkin, səbr və müdrikliyini itirməmək az zaman içərisində bu
kollektivdə də ona böyük
nüfuz və hörmət
qazandırdı. Hamı onu özünə
ağsaqqal hesab etməklə,
məsləhət yeri kimi
bildilər.
Rəfael müəllim
yüksək qabiliyyətli bir təşkilatçı
olmaqla bərabər, həm də həssas
qəlbli bir insandır. Onun Vətənə, məcburi
köçkünlərin dağıdılmış doğma ocaqlarına həsr edilmiş
şerləri vətəndaş bir
övladın laçınlı dünyasının,
laçınlı günlərinin kövrək və kədərli
mənzərələrini əks etdirir.
Laçınsoy təxəllüsü ilə yazıları respublika mətbuatında çap
olunmuş “Qalmaz yada, qalmaz Laçın”,
“Mənə qaçqın deməyin”, “Turşuyum
mənim” və s. şerləri sabaha tam və qətiyyətli
çağrışdır.
Rəfael Vətənini,
millətini sevən qürurlu, mərd bir azərbaycanlı olmaqla
bərabər, sözün əsl mənasında
həm də böyük bir
DOSTDUR. O, gəncliyindən dost dediyi şəxslərlə bu
gün də əlaqəni kəsmir.
Kin-küdurət, həsəd, paxıllıq ona
yad olan xüsusiyyətlərdir.
O, Laçından kənarda və rayonda nüfuzlu adamların olmasına ürəkdən
sevinən, imkan daxilində dostlara şərait yaratmağa
hər cür kömək göstərən
bir insandır. O,
dostlarını özündən yüksəkdə görməklə
fəxr edən, bu zirvəyə çatmaq üçün
onları istiqamətləndirən, çətinlikləri olanda bildirmədən bu yükü öz boynuna götürən, düzgün
yol göstərən sədaqətli
DOSTDUR.
Rəfael müəllimin
zəngin həyat və əmək fəaliyyəti bir yazıya sığmaz. Yüksək
bacarığa malik təşkilatçı,
Vətənini, yurdunu, el-obasını
ürəkdən sevən vətənpərvər bir ziyalı, həssas və kövrək qəlbdən
sızılıb gələn şerlər müəllifi olan Rəfael müəllim haqqında
sanballı bir kitab
yazmağı qələm əhli olan
dostların öhdəsinə buraxaram. Bu yazdıqlarım peşəkarcasına olmasa da, onunu
haqqında mənim ürək sözlərim idi.
Qəzənfər
HÜSEYNOV
525-ci qəzet.-
2011.- 4 oktyabr.- S.6.