AŞ PA-nın
meyarları bütün üzv
ölkələrə bərabər şamil
olunmalıdır
Norveç
Krallığının Azərbaycan Respublikasında fövqəladə
və səlahiyyətli səfiri cənab Erlinq Şönsberqə
açıq məktub
Hörmətli
cənab səfir!
Bu
günlərdə bəzi kütləvi informasiya vasitələrində
ölkənizin Azərbaycandakı səfirliyi vasitəsilə
cari ilin 4 noyabrında Bakıda siyasi tədbir təşkil
etdiyini və yaxud ən azı bu tədbiri fəal surətdə
dəstəklədiyi haqqında məlumatlar yayımlanıb.
Bu xəbərlər şəxsən məndə dərin təəssüf
hissi oyadıb. Həmin gün “İnsan Hüquqları
uğrunda” adlı QHT “BMT və AŞ meyarları əsasında
siyasi məhbusların müəyyənləşdirilməsi
və azad edilməsinə müraciət” məsələsinə
dair konfrans təşkil edəcək.
İki
ildən artıq ki, Azərbaycanın Avropa
Şurasındakı Nümayəndə heyəti AŞPA
çərçivəsində həmin meyarlarla bağlı
açıq və şəffaf müzakirəyə
başlamaq üçün, (təəssüf ki, uğursuz
olaraq) müraciətlər edir. Bəzi QHT-lər Azərbaycanın
bir sıra müxalifət partiyaları ilə birgə
bütün vasitələrlə bu müzakirələrin
baş tutmaması üçün çalışır, bu
açıq müzakirənin aparılmaması məqsədilə
xarici ölkələr və onların səfirlərinə dəstək
üçün müraciət edirlər.
Ölkənizin
bu yanaşmanı dəstəkləməsi həm təəccüblü,
həm də təəssüf yaradan məqamdır. Hər
halda şəxsən mənim üçün.
Azərbaycan
Respublikası uzun müddət meyarlara dair müzakirələrin
olacağını gözləməli olub. Özü də həmin
məsələ üzrə faktaraşdırıcı məruzə
tərəfindən “öyrənilən” yeganə ölkə
ola-ola. Xoşbəxtlikdən, bu yaxınlarda AŞPA
institutları nəhayət bu məsələnin təkcə
Azərbaycana deyil, AŞ-nın bir sıra üzv ölkələrinə
aid ola bilməsi həqiqətini qəbul etdi. Sözü gedən
məruzənin adı yeni redaksiyada belə səslənir:
“Siyasi məhbuslar məsələsinə yenidən
baxılması”. Eyni zamanda, bu məruzənin dəqiq müəyyənləşdirilmiş
hissəsi olaraq, anlayış və meyarlara dair müzakirəni
daxil etmək qərarı da verildi.
Bütün
üzv dövlətlərlə eyni cür rəftar ediləcəksə
etibar da yarana bilər. Bu yeni yanaşma AŞPA-ya bundan sonra bu
həssas məsələ ilə tam hərtərəfli və
bitərəf formada məşğul olmağa imkan verəcək,
belə ki, məruzə 47 üzv dövlətin
hamısını əhatə edəcək və
bütün aidiyyəti ölkələrə eyni
faktaraşdırıcı missiyalar təşkil ediləcək
və iddia edilən bütün ayrıca hallara eyni meyarlar əsasında
baxılacaq.
İlkin
yanaşmada almaniyalı məruzəçi cənab
Ştrasserin bütün üzv ölkələrdə siyasi məhbusların
mövcudluğunu hansı meyarlarla yoxlamaq və çərçivə
istinadı kimi, hansı sənəddən istifadə etmək
istədiyini öyrənmək maraqlı olacaq. Deyilənə
görə AŞPA-nın Hüquq Məsələləri
Komitəsinin Katibliyi də müzakirədən çəkinmək
məqsədilə BMT tərəfindən Namibiya halında
müəyyənləşdirilmiş qeyri-müəyyən
1991-ci il meyarlarına istinada üstünlük verir. Qeyd etməliyəm
ki, BMT çərçivəsində “siyasi məhbus”
anlayışı yeganə hal kimi 1989-1990-cı illərdə
bu qurumun Namibiyada həyata keçirdiyi barışıq
missiyası zamanı professor Karl Aage Nerqaard tərəfindən
hazırlanmış və “Nerqaard prinsipləri”
adlandırılan meyarlar əsasında istifadə edilib.
Xüsusilə vurğulamalıyam ki, “Nerqaard prinsipləri” nə
Namibiyada tətbiq edildiyi zaman, nə də sonradan BMT-nin hər
hansı səlahiyyətli orqanı tərəfindən
bütün üzv dövlətlərə şamil edilə
biləcək universal sənəd kimi təsdiq edilməyib.
Bildiyiniz kimi, bu meyarlar AŞPA-nın plenar sessiyasında da
heç zaman müzakirə və ya təsdiq edilməmişdir.
Bundan əlavə, bu gün bu meyarların müəyyənləşməsindən
20 ildən çox vaxt keçir. Təsəvvür
edirsinizmi? O zaman hətta beynəlxalq hüquqda “terrorçu”
anlayışı təqdim edilməmişdi, Və adı
çəkilən meyarlar HƏMİN ZAMAN KƏSİYİNDƏ
müstəsna olaraq, yalnız BMT-nin HƏMİN CƏNUBİ
AFRİKA DÖVLƏTİNİN vəziyyəti ilə necə
məşğul olacağına aid idi.
Bu səbəbdən
Bakıda 4 noyabr tədbirinin təşkilatçılarının
“BMT və AŞ meyarları əsasında” ifadəsi ilə nə
demək istədiklərini anlamıram, belə ki, bu meyarlar
mövcud deyildir.
Təəssüf
edirəm ki, zəngin demokratik ənənələrə malik
olan ölkəniz Səfirlik vasitəsilə hər hansı
ümumtanınmış standartlar və ya meyarlar müəyyən
etmədən iddia edilən siyasi məhbusların
adlarından ibarət siyahı qurmaq istəyən QHT-nin bu təşəbbüsünü
dəstəkləyir. Aydındır ki, onların öz siyasi
məqsədlərinə nail olmaq üçün yeganə hədəfi
heç bir meyar olmadan siyasi sövdələşmə vəziyyəti
yaratmaq və siyasi məhbus adı altında ölkəmizə
xələl gətirməkdir. Bundan əlavə, faktiki, yenilənmiş
və ümumi meyarlara dair istənilən açıq,
demokratik və ya şəffaf müzakirədən qaçmaq
bu şəxslərə istədiklərini elan etmək
imkanı verir. Xahiş edirəm, siyasi məhbusla bağlı
meyarlar olmadan dəyərli dəstəyinizi nəyə
verdiyinizi anlayın...
Fikrimcə,
əvvəlcə AŞPA meyarları ilə bağlı qərar
vermək və bu meyarların bütün üzv dövlətlərə
bərabər formada aid etmək lazımdır. Təkrar edirəm,
təkcə Azərbaycana deyil, AŞPA-ya üzv olan
bütün ölkələrə.
Bizim
üçün hüquqi əminlik qanunun aliliyinin ən
mühüm elementlərindəndir. Niyə sizin
üçün yox?
Elxan SÜLEYMANOV,
AŞPA-dakı Azərbaycan
Nümayəndə
Heyətinin üzvü, Avronest
PA-da Azərbaycan
Nümayəndə Heyətinin rəhbəri
525-ci qəzet.- 2011.- 25 oktyabr.- S.4.