Səttar
dünyası – rənglərin ruhu,
boyaların harmoniyası
Bugünlərdə
İçərişəhərdə yerləşən “Art
qalereya”da Azərbaycanın görkəmli rəssamı Səttar
Bəhlulzadənin əsərləri nümayiş olunurdu. Bəlkə,
sərgi hələ də davam edir. Adıçəkilən
məkan Səttar Bəhlulzadənin əsərlərinin
aurası ilə çox uyuşurdu. Antik bir məkan. . Qədim
daş-divar. Düzdür, həmin məkanda rəssamın
barmaqlasayılacaq qədər əsəri sərgilənir.
Onlardan da düz altısı nara həsr olunub. Elə sərginin
reklamında da, çox doğru yerə, nar təsviri
verilmişdi. Elə nardan başlayaq. Səttarın nara olan bu
isti münasibəti heç də təsadüfi deyil. Nar, Səttarın
gözündə, fırçasında dünyanın
simvollarından biridir. Nar da bu dünya kimi sirli və
möcüzəlidir. Bu dünyanın işlərinə əl
aparmaq narın içərisindən-quruluşundan, düzülüşündən
baş çıxarmaq qədər müşküldür.
Ancaq Səttarın fırçasında ilk baxışda
zahirən hər şey çox sadə görünür. Elə
bu sadəlik də çoxlarının gözündə
dahiyanə əsərlər müəllifini adiləşdirir.
Səttarın əsərlərinə onun öz
sağlığında belə ağızbüzənlər
olub. Özü də lap çox olub. Ancaq Səttar öz aləmində
olub, ağızbüzənlərə (pedantlara) əhəmiyyət
belə verməyib. Səttar onları ona görə vecinə
almırdı ki, canında-qanında sənət
yanğısı var idi. Bu gün də Səttardan, onun əsərlərindən
söhbət düşəndə çoxları bu əsərləri
cızmaqara kimi qəbul etdiklərini dilə gətirirlər.
Amma o da var ki, başa düşməyənlər də
etirafda bulunurlar ki, Səttarın əsərləri cəzbedicidir,
təsirlidir. Bu “inkarçıların “ özləri belə
Səttarın rənglərinin harmoniyasını,
boyasının ruhunu dərk etməsələr də, bu əsərlərin
qarşısında tam laqeyd qala bilmirlər, daha doğrusu, bu
əsərlər onları rahat buraxmayır, tam laqeyd
qalmağa imkan vermir. Bəyənməyənlər də
baxırlar, öz aləmlərində nəyinsə barəsində
düşünürlər, hətta təəccüblənirlər
də. Sənətin zaman-zaman dəyişilməyən ən
ali missiyası bax elə budur: düşündürmək və
təəccübləndirmək. Bəli, Səttarın əsərlərinə
göz atıb keçmək, ilk baxışdan dərk etmək
mümkün deyil. Adam bu əsərlərə baxanda nə
barədəsə fikirləşməyə məcbur olur.
Yaxşı deyiblər ki,heyrət varsa, sənət var. Səttarın
əsərləri sadəcə göründüyü kimi
deyil. Onun əsərlərinin zahirinin altında bir astar
yatır. Bax, elə Səttarın gizlinləri həmin
astarda, alt qatdadır.
Səttar
Bəhlulzadənin tabloları praktiki formadan çox, romantik
şəkildə dərk olunur. Bütün əsərlər
insanın dünyabaxışından, həyatıdərkindən
mayalanır. Səttarın da əsərləri onun romantizmindən
qidalanır. Səttar Bəhlulzadə bir insan kimi də
romantik-idealist olub. Mənə Səttar Bəhlulzadəni
sağlığında görmək nəsib olmayıb. Ancaq
onun əsərlərindən görünür ki, o, daxilən
çox təlatümlü ( bəlkə də, zahirən
qaradinməz bir şəxs olub ) bir insan olub. Əsərlərindəki
şiddətli sənət yanğısı da bu fikrimizi təsdiqləyir.
Bu məqamda
həmin məkanda Səttar Bəhlulzadənin sərgilənən
bir fotosundan söz açmamaq ən azı insafsızlıq
olardı. Ədalət naminə qeyd edim ki, həmin fotoya adicə
foto demək, ona fotoaparatın statik, donuq bir məhsulu kimi
baxmaq mümkün deyil. Dünyanın gərdişindən –dərd
– ələmindən dərin xəyallara dalmış Səttarın
nazik, uzun barmaqları arasından siqaret tüstülənir.
Dünyamı Səttarı sorğu-sual edir, yoxsa Səttar
sirrini verməyən dünyanı?! Bu fotoda Səttarın nə
qədər əzabkeş bir insan olduğu da
açıq-aydın görünür. Bir də bu fotodan Səttarın
nə qədər fərqli bir adam olduğu görsənir.
Mənə
elə gəlir ki,onun yaradıcılığında təbiət
mövzusuna üstünlük verməsi onun fərqli bir
adam-fövqəl azad adam olması ilə birbaşa
bağlıdır. Səttarın bütün tablolarında
intəhasız bir azadlıq var. Təbiətin özündə
süslü, nizamlı,özünütənzimləyən
bir azadlıq hökm sürür. Səttar Bəhlulzadə təbiətin
sirrini öz duyduğu, öz bildiyi kimi rənglərin diliylə
açmağa çalışıb.
İncəsənət
tarixçisi olmasam da, onu əminliklə deyə bilərəm
ki,Səttar Bəhlulzadə Azərbaycan rəngkarlığında
məqamında ən böyük inqilabı edib. Böyük
rəssam özünəqədərki yolla yox, özünəməxsus
tamam təzə bir yolla getməli olub. Azərbaycan rəngkarlığına
novatorluq gətirən görkəmli rəssamın mədəniyyət
və incəsənət tariximizdə çox şərəfli
bir yeri vardır. Mənə elə gəlir ki, Səttar Bəhlulzadə
dünya rəngkarlıq sənətində də təkdir, bənzərsizdir,
orijinaldır. Səttarın rəngkarlıqda əfsanə
yaratdığı və özünün də əfsanəyə
çevrildiyi danılmazdır. Sənət də onda əfsanələr
yaradanlara ölməzlik bəxş edir.
Səttar
Bəhlulzadə həmişə yaşayacaq bir sənətkardır.
O, heç vaxt unudulmayacaq. O, həmişə yaşayacaq. O,
daim xatırlanacaq. Bu əbədiyyətin, daim
anılmağın sirri, onun
yaradıcılığını ölməyə qoymayan
görkəmli fırça ustasının həyat fəlsəfəsinin
mayasındakı romantizmdir.
Xeybər GÖYYALLI
525-ci qəzet.-2011.- 27 oktyabr.- S.7.