Yaxın sahillərdə...

Birinci gün

....Gürcüstan yaşıldı, yaşıl.Hara getsən, harda gəzsən elədi...Hələ dağların arasıyla yol gedəndə çay vadisinin gözəlliyini də bunun üstünə gəlsən... Hələ adamların üzünə yansıyan ruh rahatlığın da bunun üstünə gəlsən.

... Bu şəhər Qara dəniz sahilində liman şəhəridi və böyük turistik ərazidi. Orta əsrlərdə Lazikanın, sonra Gürcüstanın bir parçası olub. Daha sonra buraları meqrel knyazları idarə edib.1547-də hakimiyyət keçib Osmanlılara və 300 il bu torpaqlar onlara aid olub. 1878-də ruslar gəlib və...Bu gün ölkənin mədəni və iqtisadi həyatında mühüm rol oynayır. Tarixçilərin bu şəhər haqqında ilk məlumatlarına ilkin dövrlərdə rast gəlinir. O vaxtlar Batus deyirlərmiş. Aristotelin, Plininin, Flavi Arrianın əsərlərində də belə keçir. Sonra tarixin dolanbaclarında hakimləri, sülalələri, dinləri dəyişdirib – amma əldən-ələ keçsə də gözəlliyi dəyişməz qalıb. Məhz bu amil bu gün əhalinin mozaik tərkibini formalaşdırıb. 20-ci əsrin başlanğıcında siyasi təbəddülatlar yenə dəyişimlərə səbəb olub və Osmanlılar yenə şəhərin sahibi olublar. Sonrası məlum – Birinci Dünya Müharibəsinin sonu, Osmanlının məğlubiyyəti və Sovetlər və yenidən Gürcüstana ilhaq. Yazırlar ki, gürcü müsəlmanları özləri xahiş ediblər onları Gürcüstana birləşdirsinlər. Görürsüz böyük dövlətlər kiçik xalqların xahişlərinə necə diqqətlə yanaşırlar? Ehhh, nə fərqi tarixdə nə olub, nə olmayıb? Əsas odur ki, MƏN burdayam. BATUMİDƏYƏM...

...Oteldə yerləşəndən sonra gedib salamlayacam Böyük dənizi – Qara dənizi. Məni görüb də, mənə baxıb da çırpınsın bir az...

...Üzümü görən kimi hava niyə qaş-qabağını salladı bilmirəm, yağış çisələyir... Hava da mənə oxşayır... Ovqat adamıdı... E, hər nə isə odu... (bu nöqtələrdə yaza bilmədiklərimdi)

Küçələrdə asfaltı söküb, yerinə xırda –kəsmə daş düzürlər. Görüntü olaraq gözəldi. Təzadlı olub şəhər—20 il əvvəl belə deyildi...Hə də, 20 il əvvəl çox şey başqa cür idi, mən də başqa idim.

Qəribədi Qara dəniz məni vecinə almadı... Nə çırpındı, nə çabaladı. Elə qıvrım –qıvrım gəlib, döndü geriyə... İnciyimmi dənizdən... Yox, qız , illərdən inci , bəlkə iyirmi il əvvəlki SƏNİ xatırlayır QARA Dəniz ... Bu günkü MƏNİ tanımadı...

Rəsul Rza demişkən—küləklər də sığallamır çiçəkləri ...

O yerdəki heç bir əzilib-büzülmə olmadan rahat oturub bir fincan çay içmək olur, ya da ... SİQARAMIN DUMANINA SARSAM, SAKLASAM SENİ...

Sabah gün çıxsın artıq...

İkinci gün

Gecə bir leysan yağdı ki, gəl görəsən... Yağışın şırıltısı, millət vəkilinin xorultusu mənə laylay çalsalar da yata bilmədim. Yuxum ərşə çəkilmişdi və bu avantajdan istifadə edərək bəzi müşahidələrim də oldu. Gecə kefi kök otelə qayıdan adamların melodiyalarını dinlədim. Qəribədi, içki kimlərisə xoşbəxt edə bilir. Elə şən səsləri vardı ki...

... Aydın və günəşli bir gün oldu. Səhər yeməyinə gedəndə gördüm ki, dünənki kimi otelin hollunda qızlar oxuyur. Ağırbaşlı, ədalı bir kişi də lap elə dünənki kimi onlara göstərişlər verir. Otelin sahibidi yəqin, bazburutundan oxşayır.Gürcü dilini bilməsəm də Sakartvelo, Xevsuretiya, İmeretiya, Svanetiya sözlərindən anlaşılır ki, mahnı Gürcüstanı vəsf edir. Otel sahibi səhər tezdəndən qızları oxudub ləzzət alır deyəsən... Əməlli xozeyin görkəmi var.

...Bu da plyaj. Pullu deyil – amma Türkiyədəki kimi də deyil. Yəni hər otelin öz sahəsi yoxdu. İynə atsan yerə düşməz – o qədər adam var. Bizimkilər də çoxdu buralarda. (Yəni solaxay iş üçün buralara gəlməyə dəyməz). Günəş ilıqdı, yandırmır. Və Qara dənizin sularında islanıram. Akdənizin suyu kimi acı deyil, duzlu deyil...Rəşad, duzlu deyil Qara dəniz! Hüznlü də deyil...

...Gürcü mətbəxini sevirəm, amma qorxuram yeməkləri təsvir etsəm Seymur Baycanın mətnlərinə oxşasın yazdıqlarım. Vaz keçdim bu fikirdən...

Bütün Gürcüstanda olduğu kimi Batumidə də monumental heykəllər çoxdu. Medeya diqqətimi çəkdi... Medeya bilirsiz kimdi? Qızıl Dərinin dalınca gələn Arqonavtlara yardımçı olan, Yasona yol göstərən, sonra xəyanətə uğrayan və qəzəbindən öz övladlarını qətl edən QADIN. Hər halda dünya ədəbiyyatı bu QADININ yanından ötüb keçməyib. Mən də keçmirəm, durub uzun-uzadı baxıram bu QADINA. Özünə layiq heykəli var. Ümumiyyətlə, Batumidə antik mifologiyaya aid heykəllər çoxdu. Hətta fontanlar da belə təsvirlərlə bəzədilib. Qədim Kolxida sayılır axı buralar. Buralar və Abxaziya.

İndi gürcülərin əli çatmır Abxaziyaya, amma bura var da...

Nə işdisə hər gecə feyerverk olur burda. Əvvəl elə bildim bayram –zaddı, soruşdum da... Amma yox ,elə keflərindən atəşfəşanlıq eləyirlər... Ürəkləri bayram havasındadı... Gecə yata bilsəm, bu da mənimçün bayram olardı...

Üçüncü gün

...Səhər dəhşətli baş ağrısı və Alikin qızlarının səsinə oyandım. (unutdum qeyd edəm ki, qaldığımız otel ALİK adlanır və otelin qarşısında gördüyüm yepyekə Hammerin də nömrəsində yepyekə ALİK yazılıb. Deməli, xozeyin Alikdi, qızları da mələdən odu.) Bu baş ağrısı məndə uşaqlıqdan var və təxminən Ponti Pilatın baş ağrısı kimi bir şeydi. Təbii, mən Pilat olmadığım üçün kimsəni edam edib də baş ağrısından qurtulası deyiləm... Amma hərdən belə bir istək də oyanır içimdə...(gələndən sonra fikirləşdim, fikirləşdim ki, niyə Bulqakov yadıma düşdü, niyə? Sən demə, elə avqust ayında, amma 1939 –cu ildə Bulqakovu bura ezamiyyətə göndərməliymişlər – “Batum” pyesini işləmək üçün. Bu pyes yazıçının vicdan sövdələşməsi olacaqmış – Stalinə həsr olunub, onu antik –mifik qəhrəmanlara bənzədəcək bir əsər olmalıymış. Amma sonra Xalqlar Atası nə fikirləşibsə pyesi tamaşaya qoymağı qadağan ediblər. Hər nə isə – bu fəhmlə kimlərisə xatırlamaq da bir xəstəlikdi deyəsən ).

Deməli, bu ağrı ilə günüm zay olacaq. Günün altında qala bilməyəcəm, bu o anlama gəlir ki, dənizə gedə bilməyəcəm və şəhərdə gəzə bilməyəcəm... Ölü kimi yataqda qaldım. Axşama yaxın bir az özümə gələn kimi işıqları az qala göyləri də parıldadan bu şəhərdə veyillənmək fikrinə düşürəm.

...Millət, burda faytonları ləğv etməyiblər. Atlar, bəzəkli faytonlar şəhərə yaraşıq verir. Mən də bu yaraşıqdan yerimək istəməyən ayaqlarım üçün istifadə edirəm.

Batumun gecəsi də bir ayrı aləmdi. Mozaik bir aləmdi. Hər dildə söhbət eşitmək mümkündü, hər rəngdə insan görmək mümkündü...

Amma nə müşahidə elədim – yeni, gənc nəsil rus dilini yadırğayıbsa da, balaca uşaqlarıyla bu dildə danışan gürcülərin sayı çoxalıb. Görünür, rus dilinin önəmini anlamağa başlayıblar. Məmləkət daxilində sayın millət vəkili üçün daşıdığım funksiyalara (ensiklopediya, vitrin, katibə, redaktor və sairə ) xaricdə tərcüməçi funksiyası da əlavə olunduğundan bizimçün də gündəmin vacib məsələsidi.

...Bulvar və plyaj bir aradadı. Bulvarda yerə taxta döşəyiblər. Səbəbləri barədə ancaq mülahizə yürütmək olar. Yenidən qurulur hər şey, amma səliqə-sahmanla qurulur. Maraqlı kompozisiyalar, heykəlciklərlə zəngindi bulvar...

...Baş ağrım yenə baş qaldırır deyəsən... Pilatın ağrısı ay işığında çoxalırdı... Ay olsaydı göydə mən də dənizdə yakamoza tamaşa edərdim – YOXDU... YAKAMOZ yoxdu... Uzaqda bir gəmi ağır-ağir ləngər vurur...Sezən necə oxuyurdu?.. SƏN DƏ OLMAZSAN ƏGƏR BATAR ARTIK BU GƏMİ...

...BEN HALA DOLAŞIYORUM AVARƏ , HANİ GÖRSƏN ENİ –KONU DİVANE ... NE YAPDIYSAN OLMADI NƏ ÇARƏ...

Yetər artıq dolaşdığın...

Dördüncü gün

Göydə süzən paraşütü izləyirəm sahildən...Gülməli gəlməsin, amma neçə illərdi bu paraşüt arzusu mənimçün fiksideya halına gəlib. Hətta keçən il Antalyada tam qərara gəldim, bütün ləvazimatı əynimə keçirdim və ... son anda vaz keçdim – göyün bir qatında ürək çatmazlığından ölmək fikri məni daşındırdı arzumdan. Məndən qəhrəman olmaz anlaşılan... Hər şeyi çox götür-qoy edirəm. Yox, bəzən alt-üst elədiyim də olur...prinsiplərimi. Amma bu paraşüt məni birtəhər edəcək... İndi göydəki bəxtəvərə baxıb da fikirləşirəm ki, niyə belə olur, niyə? Niyə istəklərimiz, arzularımız və imkanlarımız üst-üstə düşmür heç vaxt? Belə baxırsan lap yaxındadı, əlini uzatsan götürəcəksən... Amma əlini uzatdığın an elə yandırırlar ki, külünü neçə il təmizləyib qurtara bilmirsən...YORULDUM HƏR BULDUĞUMDA KAYB ETMEKDEN...Lənət şeytana, bu nə fəlsəfədi yadıma düşüb ? Dəniz var, günəş var ...

Düzdü, dalğa da var...Amma havaya qalxa bilmirsən, heç olmasa dənizə baş vur, həzz al həyatdan...

... Peşman oldum qəhrəmanlıq göstərməyimdən, heç suya girmək lazım deyilmiş...Dalğa məni elə çırpdı ki ora-bura heç çıxa bilmirdim sudan, dartıb çıxardılar. Arada sevimli eynəyimi də su apardı. Qəribədi həmin eynəyi mənə keçən il elə Gürcüstanda hədiyyə eləmişdilər, elə Gürcüstanda da kayb etdim. Kayıblar yalnızca eynəklər olsaydı nə vardı ki...

Hər nə isə, gedənin dalınca ağlamayım, sudan –zaddan içib toxtamaq lazım gələcək . 13-14 yaşlı cocuqlar arada gəzib su, dondurma, qarğıdalı flan satırlar. Balaca zənbilləri var, ağzını açıb da istədiyini verirlər ordan . Amma məsələ bu deyil – bu balaca zənbilin üstündə, bu balaca uşaqların əlində kiçicik kassa aparatı var və onlar hər qarğıdalıya görə bizə çek verirdilər. Allahım, deməli hər şeyi düzəltmək olar —sadəcə istək lazımdı...Yoxsa burda da imkanlar və istəklər üst-üstə düşmür?..

...Kayb etdiklərimi düşünə –düşünə otelə qayıdıram. Sayın millət vəkili hər zaman olduğu kimi TV seyr edir. Amma birdən səslər diqqətimi cəlb edir. Çoxdan bu filmi görmürdüm, çoxdan ... TV-də “Kral Liri “ göstərirlər. Maraqla izləyirəm (Şekspiri sevirəm, “Kral Liri”-də xüsusən ). Dublyaj variantını xatırladım – Səməndərin möhtəşəm ifasında. Bəli, məhz ifasında . Dublyaj böyük sənətdi – burda neçə anlam birləşir. İndi hər kanalın öz dublyaj studiyası var, ancaq mən tərcümə filmlərə baxa bilmirəm . Zövq vermir. Amma 30 il əvvəl eşitdiyim səs yadımdadı. Nə mane olur görəsən studiya rəhbərlərinə? İmkanlar , yoxsa istəklər... Yoxsa Kral Lir sindromu? Biz ümumiyyətlə, bu sindromdan əziyyət çəkən xalqlardanıq – yalançı təriflərə o qədər aludə olmuşuq ki, nə istəklərizi bilirik, nə də imkanlarımızdan xəbərimiz var...

Bu günüm belə keçdi deyəsən ... Mövzu ətrafında variasiyalar... İmkanlar və istəklər... Ta gəncliyimdən motosikl sürmək arzum var idi...Çox istəyirdim...

İradə TUNCAY

525-ci qəzet.- 2011.- 10 sentyabr.- S.9.