“İstedadlı gənclərə kömək eləmək, hətta bəzən nazları ilə oynamaq lazımdır...”

 

Pərvinin həmsöhbəti Rəşad Məciddir.

 

Pərvin: Salam, Rəşad müəllim!

Rəşad Məcid: Salam!

Pərvin: Çox zaman qış aylarında gərgin işləyən adamlar mütaliəni yaya saxlayırlar. Sizdə necə, istirahətlə mütaliəni birləşdirmək alınırmı?

Rəşad Məcid: Mənim üçün mütaliənin hansı havada, hansı fəsildə daha çox xoş olmasını konkret deyə bilmərəm. Bu yay xeyli mütaliə elədim. Amma oxumaq üçün uzun qış gecələri daha münasibdir.   

Pərvin: Sizcə, mütaliə vərdişdi, yoxsa həvəs?

Rəşad Məcid: Hər ikisi var. Burda həm də yeni çapdan çıxmış kitablardan xəbərdar olmaq istəyi rol oynayır. Son vaxtlarda dilimizə yeni tərcümə olunmuş əsərlər, yaxud da gənclərin kitabları çıxır. Maraq xatirinə, işimlə bağlı, bəzən candərdi də olsa, oxuyuram. Amma kitab maraqlıdısa, məni çəkirsə, bir neçə səhifədən sonra ondan ayrıla bilmirəm. Təbii ki, həmin kitabı oxumaqdan aldığım zövq çox yüksək olur.

Pərvin: Amma axır vaxtlar dediyiniz səviyyədə əsərlər çox az yazılır...

Rəşad Məcid: Düzdür, xüsusən, son zamanlarda hər kitab bu zövqü verə bilmir. Söhbət əsil kitabdan, yaxşı əsərdən gedir. Məsələn, xatırlayıram, bir neçə il öncə böyük heyətlə Antalyaya gedirdik və mən İstanbul Hava limanından Orxan Pamukun “Məsumiyyət muzeyi” romanını aldım. Bu əsərlə tanış olana qədər   düşünürdüm ki, indiki zamanda daha o qalınlıqda kitabı oxumaq mümkün deyil. Yəni qalın kitabların, irihəcmli əsərlərin dövrü artıq keçib. Amma romanı bir neçə səhifə oxuyandan sonra məni necə yaxaladısa, özüm də heyrət etdim. Antalyada həmkarlarım seminarlarda iştirak edir, boş vaxtlarında dincəlir, əylənirdilər. Ancaq “Məsumiyyət muzeyi” məni elə sehirləmişdi ki, bütün əyləncələrdən, hətta bəzən seminarlarda iştirakdan da yayınıb otağıma çəkilərək əsəri oxuyurdum. Bu sadə, adi bir süjet idi, amma müəllifin peşəkarlığı heyrət doğururdu.

Pərvin: Ümumiyyətlə, son dövrlərdə bütün sahələrdə qeyri-peşəkarlıq ən çox müzakirə olunan mövzulardandır. Yeni gələn jurnalist nəslinin peşəkarlıq səviyyəsi bir qəzet redaktoru kimi sizi nə dərəcədə qane edir?

Rəşad Məcid: Bu məsələ ilə bağlı fikirlərimi son vaxtlar bir neçə dəfə bildirmişəm. Mütaliədən danışdıq. Düşünürəm ki, qeyri-peşəkarlığın əsas səbəblərindən biri gənclərin az oxumasıdır. Burda internet mediasının və sosial şəbəkələrin də günahı az deyil. Kim iki bənd şeir, yaxud 3-5 cümləlik hekayə yazırsa, bunu yaya bilir.

Pərvin: Hələ üstəlik bu yazıları “LİKE” edən dostlar da tapılır...

Rəşad Məcid: Bəli! Beləcə bu cür yazmağın mümkün, məqbul olması fikri yaranır. Bu da peşəkarlığı çox dərinlərə, arxa plana ötürərək bir xaos yaradır. Getdikcə, insanlar hansı əsərin dəyərli, peşəkar, hansının səviyyəsiz olduğunu seçməyə çətinlik çəkəcəklər.

Vaxtilə, 90-cı illərin ortalarında fikirləşirdim ki, Azərbaycanda olan jurnalist potensialı cəmisi beş normal, gündəlik qəzet buraxmağa çatar. Amma zaman keçdi və indi onlarla gündəlik, yüzlərlə həftəlik, aylıq qəzetlərimiz var. Bu da mətbuatda kütləvi qeyri-peşəkarlığın yayılmasına gətirib çıxartdı. Bununla da qəzetlərə olan etimad azalır və bizim jurnalist sənətimiz bir çox məqamlarda ictimaiyyətdə ironiya, qınaq obyektinə çevrilir. Ümumiyyətlə, hesab edirəm ki, son illərdə dünya üçün ən böyük təhlükə nə müharibələrdi, nə də təbii-ekoloji böhranlar. Dünya üçün ən ciddi təhlükə dəyərlərin itməsi və insanların yaxşını pisdən seçə bilməməsi - xaos olacaq.

Pərvin: Rəşad müəllim, 2004-cü ildən yaradıcı gənclərlə işləyirsiniz. Şərti olaraq, iki nəsil Azərbaycan ədəbi gəncliyi ilə çalışdığınızı deyə bilərik...

Rəşad Məcid: İki nəsil gənclərlə işlədiyimi demək bəlkə də dəqiq olmaz. 2004-cü ildən AYB-nin gənclər üzrə katibi seçilsəm də, ilk vaxtlar çox darıxdırıcı keçirdi. Sonralar bir canlanma yarandı. Azərbaycanın yeni yaradıcı gəncliyini 2008-ci ildə daha çox tanıdım və kəşf elədim. Sonra Azərbaycan Yazıçılar Birliyi ilə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin birgə layihəsi əsasında “Gənc Ədiblər Məktəbi” yarandı və mən onda gördüm ki, həm paytaxtda, həm də əyalətlərdə yazmaq, yazı texnikasına yiyələnmək, ədəbi mühitdə olmaq, tanınmış yazıçıların təcrübəsindən öyrənmək istəyən nə qədər gənclər var. Hesab edirəm ki, bu məktəbin üzvləri öz istəklərinə xeyli dərəcədə nail ola bildilər.

Pərvin: Doğrudur! “Gənc Ədiblər Məktəbi” böyük səs-küyə səbəb oldu. Amma kənardan aqressiv yanaşıb tənqid edənlər də var idi.

Rəşad Məcid: İndiki mühitdə bütün əhəmiyyətli işlərə belə reaksiya verənlər tapılır. Amma bu hadisənin gənclərə etdiyi müsbət təsir göz önündədir. Ən azından eyni    maraqlara     malik adamlar tanış oldular, dostlaşdılar, ədəbi diskussiyalara qoşuldular. 10 il əvvəllə müqayisə etsək, böyük bir sıçrayış olduğunu görərik. Düşünürəm ki, “Gənc Ədiblər Məktəbi” üzvlərinin bir çoxu ədəbiyyatda qalacaqlar.

Pərvin: Gənclərin ədəbi fəaliyyətində, təbliğatında istədiyiniz qədər iştirak edirsinizmi? Və bu lazımi qədər qiymətləndirilirmi?

Rəşad Məcid: İstedadlı adam görəndə həmişə sevinmişəm. 90-cı illərin ikinci yarısında “525-ci qəzet”də ədəbiyyat materialları çap eləməyə başlamışdıq. Bir gün işçilərdən hansısa mənə şeirlər gətirdi, oxuyub bəyəndim. Şeirlərin müəllifini soruşanda dedilər ki, çıxıb ikinci mərtəbəyə. Dedim, qalxın onu çağırın. Dostlarımdan biri dedi ki, elə eləmə, onun dalınca adam göndərib çağırtdırsan, havalanacaq, elə biləcək dahidir. Son vaxtlar o hadisə tez-tez yadıma düşür. Müəyyən yaşlı adamlar birdən-birə gənclərə böyük imkanlar yaratmağın, onlara bütün qapıları açmağın zərərli olduğunu düşünür, daha təmkinli, soyuqqanlı olmağa üstünlük verirlər.

Pərvin: Bəlkə də bu onların təcrübələrindən irəli gəlir. Yəqin gənclərdə “ulduz” xəstəliyinin simptomlarını hiss edirlər...

Rəşad Məcid: Amma mən heç vaxt əsil istedadlı adamın “ulduz” xəstəliyinə tutulacağına inanmamışam. Səmimi olaraq fikirləşmişəm ki, istedadlı gənclərə mütləq kömək eləmək, hətta bəzən nazları ilə oynamaq lazımdır.

Pərvin: Bəs sizə bunun əksini sübut edən hadisələr olubmu?

Rəşad Məcid: (düşünür) Son illərdə bir sıra məqamlar olub! Yəni, bu düşüncəmin dəyişməsinə səbəb ola biləcək hadisələr... Amma fikrimi dəyişməmişəm. Hər halda istedadlı gənclərə bəlkə lazım olduğundan daha çox kömək eləmək lazımdı. O gəncdə ki ulduz xəstəliyinə tutulmağa, baş gicəllənməyə, havalanmağa, özünü dahi saymağa meyl var, kömək edib-etməməyin fərqi yoxdur, onsuz da bu xəstəliyə tutulacaq.

Pərvin: İctimai fəaliyyətiniz çox genişdir. AYB, “525-ci qəzet”, Mətbuat Şurası və s. Bütün bunlar təbii ki, yaradıcılığa sərf olunmalı vaxtı əlinizdən alır. Bütün bu işlərdən aldığınız mənəvi zövq itirdiklərinizin yerini doldura bilirmi?Və ümumiyyətlə bu işlərə sərf etdiyiniz zamana görə heyfslənməyiniz olubmu?

Rəşad Məcid: Yəqin ki, heyfsləndiyim məqamlar olub. Bəzən düşünürsən, bəlkə düz yaşamamısan, başqa cür yaşamalıydın. Amma artıq işlərin içindəsən, bu templə yaşayırsan və öyrəşmisən. Yazıçılıq, şairlik dediyiniz ictimai işlərdən tamam kənar bir həyat tərzidir və bunlar bir-birinə uyuşan deyil. Gün ərzində çox fərqli tədbirlərdə iştirak edib yorulan adam üçün beyninə yüklənən informasiyadan ayrılıb hansısa bir düşüncənin dərinliklərinə enərək bədii yazı ilə məşğul olmaq çox çətin bir prosesdir. Və mən xeyli yazıçı tanıyıram ki, bir çox yazmalı olduqları əsərlərini ictimai, yaxud məişət məsələlərindən uzaqlaşa bilmədiklərinə görə itiriblər.

Pərvin: Yəqin, burda müəyyən mənada maddi problemlərin də rolu var?!

Rəşad Məcid: Əlbəttə! Çağdaş dövr yazıçılarının bəxti ona görə gətirməyib ki, onların əməyinin maddi qarşılığı yoxdur. Buna görə də yazıçı həyatı yaşayıb, yalnız yazıçılıqla məşğul olmaq çətin məsələdir. Bu baxımdan, Azərbaycanda ömrünü ancaq sevdiyin, yaxud özünü daha çox ifadə etdiyin sənətə həsr eləmək qeyri-mümkündür.

Pərvin: Sonuncu cümləniz bir az şikayət kimi səsləndi...

Rəşad Məcid: Əsla! Taleyimdən razıyam. Əgər universitetdə gənc jurnalistlərə, Yazıçılar Birliyində yazarlara hansısa əməllərimlə yardım edə, dəstək ola bilirəmsə, bundan aldığım zövq itirdiklərimi kompensasiya eləyir.

Bəlkə də mən özümdə ilahi və çox fərqli yazıçılıq istedadını görmədiyimdən, yəni öz arzuladığım şair, yaxud yazıçı ola bilməyəcəyimi dərk etdiyimdəndir ki, fəaliyyətimi daha çox gözündə işıq gördüyüm, istedadını duyduğum gənclərə kömək etmək, dəstək olmaq istiqamətinə yönəltmişəm və fikirləşmişəm ki, bu gənclərdən hansısa biri mənim arzuladığım o yerə gedib çıxa biləcək və mən yazmaqdan daha artıq bundan zövq alacam.

Pərvin: Şeirlərinizin maraqla qarşılandığını çox müşahidə edirik. İçinizdə poetik yaradıcılığa ehtiyac, tələbat hiss edirsiniz, yoxsa buna keçilmiş mərhələ kimi baxırsınız?

Rəşad Məcid: Şeir təbiət hadisəsidir. Ona ehtiyacın yaranıb-yaranmayacağını bilmək olmaz. Gənclik illərində daha çox şeir yazmışam. Sonrakı illərdə də bir neçə dəfə şeirə qayıtmışam. Bu gün saralmış, mənasız, keyfiyyətsiz şeirlər, ədəbi məhsullar o qədər yayılır ki, 20-25 il qabaq zəif sayıb üzə çıxartmadığım şeirləri bunlarla müqayisə edəndə yenidən çap etdirmək istəyirəm. Fikrim var ki, köhnə şeirlərimdən ibarət bir balaca şeir kitabçası çap elətdirim. Amma indən sonra hansısa hisslərimi şeirlə ifadə etməyim gözlənilməz olar mənim üçün. Son illərdə poetik hissləri sözə çevirmək ehtiyacı yarananda esselər yazıram. Bəlkə də bu daha çox qəzetçiliklə məşğul olmağımdan irəli gəlir.

Pərvin: Bir vaxt Bakıdan Yevlaxa qədər şeir demişdiniz? İndi bu məsafə uzanıb ya qısalıb?

Rəşad Məcid: Yəqin ki, qısalar. Çünki, o vaxt 4-5 saat əzbər şeir deyirdim. Son 20 ildə bildiyim şeirlərə yenisi əlavə olunmayıb, müəyyən hissəsi də unudulub. Amma ən unudulanı da birdən axtarıb tapıram, beynimdə məşq edirəm, yenidən yadıma düşür. Məsələn, keçən il Günaz TV-nin 5 illik yubileyində Məmməd Arazın “Bu gecə yuxumda Arazı gördüm” adlı şeirini dedim. Çox ağır, çətin bir şeirdir. Beynimin dərinliklərinə gedib təkrarladım. Müəyyən məqamlarda çox pafosla şeir deməyi xoşlayıram. Həmin məclisdə şeiri necə dedimsə, ordakılar heyrət etdilər. Zamanında imkan olmayıb ki, bildiyim şeirləri daha geniş auditoriyada deyim. Amma vaxt keçdikcə həm yaşlaşırsan, həm də əvvəlki ruhla deyə bilmirsən.

Pərvin: Yaradıcılığınızın maraqlı tərəflərindən biri də səfər qeydlərinizin çoxluğudur. Amma son zamanlarda belə yazılarınıza az rast gəlirik. Unudulmaz hesab etdiyiniz və haqqında hər zaman danışmaq, yazmaq istədiyiniz səfər olubmu?

Rəşad Məcid: Qabaqlar səfərlərə tez-tez gedirdim və buna marağım, meylim çox idi. Qəzet redaktoru, jurnalist kimi Amerikadan, Britaniyadan, Fransadan tutmuş Koreyaya, Küveytə kimi xeyli ölkələrdə olmuşam. Mənə tamam yeni olan ölkələr haqqında səfər qeydləri yazmışam. Amma indi səfərlərə o qədər də həvəsim qalmayıb. Türkiyəyə məmnuniyyətlə gedirəm və İstanbul mənim üçün çox sehrli bir şəhərdir. İndi səfər qeydləri yazmağa o qədər də ehtiyac duymuram. Mənim üçün çox şeylər açıq, aydın göründüyündən nələrisə yazmaq mənasız gəlir. Amma bəlkə də gələcəkdə hansısa səfər məni elə heyrətləndirə bilər ki, onun barəsində yazaram.

Fikrimcə, indən sonra ən qeyri-adi səfərim uşaqlığımın keçdiyi yerlərə - Qarabağa, Şuşaya, Laçına ola bilər. Bəlkə də o səfərin baş tutacağına dəlicəsinə ümid olduğundandır ki, elə itkilərdən sonra yaşaya bilirik! Amma o səfərdən yaza biləcəyəmmi? Bunu deyə bilmirəm!!!

 

 

525-ci qəzet.- 2011.- 17 sentyabr.- S.24.