“Bu
kifayət qədər zəruri və əhəmiyyətli sənəddir”
OSMAN GÜNDÜZ: “BURADA
KORRUPSİYAYA ŞƏRAİT YARADAN HALLARIN ARADAN QALDIRILMASI NƏZƏRDƏ
TUTULUR”
Bir
neçə ay öncə dövlət
başçısı tərəfindən elektron xidmətlərin
təşkili ilə bağlı fərman imzalandı. Elektron
hökumətin formalaşdırılması istiqamətində
atılan bu addımla bağlı Azərbaycan İnternet
Forumunun prezidenti Osman Gündüzlə söhbətləşdik.
– Bu
fərman kifayət qədər zəruri və əhəmiyyətli
sənəddir. Bu, elektron hökumətin formalaşması
istiqamətində atılan növbəti addımlardan biridir.
Həmçinin bu sənəddə vətəndaşların
və biznesin dövlət qurumları ilə münasibətlərini
asanlaşdırmaq istiqaməti götürülüb. Bununla
da ölkədə modern və çevik dövlət idarəetməsinin
təmin edilməsi, dövlət orqanlarının fəaliyyətində
şəffaflığın artırılması və
korrupsiyaya şərait yaradan halların aradan
qaldırılması nəzərdə tutulur.
–
İndiki halda ölkədə Elektron hökumət
quruculuğu sahəsində situasiya necədir? Dövlət
qurumları elektron xidmətlər göstərməyə
hazırdırlarmı?
–
Buna birmənalı cavab vermək çətindir. Biz artıq
5-6 ildir ki, konkret bu istiqamətdə monitorinqlər aparır,
beynəlxalq təcrübəni öyrənirik. Ölkədə
bu sahədə diqqət çəkən məqam odur ki,
müəyyən işlər görülsə də,
dövlət qurumları arasında rəqəmsal fərq
çox dərindir. Dövlət qurumu var ki, informasiyalaşma
sahəsində yüksək səviyyədə işlər
görülür, az sayda olsa da, elektron xidmətlər tətbiq
olunur. Amma elə dövlət orqanı var ki, orada İKT-nin tətbiqi
çox zəifdir, onların nəinki saytı, heç
düz əməlli emaili də yoxdur. Ümumiyyətlə isə
ölkədə cəmi bir neçə nazirlik tərəfindən
göstərilən təxminən 8-10 normal xidmət var ki,
elektron formada təqdim olunur.
Müşahidələr
göstərir ki bu istiqamətdə ciddi
narahatçılıq üçün əsaslar var.
Heç kimə sirr deyil ki real dünyamızda xidmətlərin
göstərilməsi ilə bağlı həm də
bürokratik əngəllər və süründürməçilik
var. Ən qorxulusu odur ki, bir cür bürokratik sistem yenidən
tam olaraq elektron formaya keçirilsin. Halbuki qabaqcadan əgər
belə hallar varsa da xidmətin göstərilməsi prosesi
optimallaşdırılmalıdır.
–
Narahatçılıq doğuran hansı məqamlar
mövcuddur?
–
Elektron hökumətin formalaşması istiqamətində
konseptual bir yanaşma görünmür. Diqqət yetirsək
görərik ki, hətta 2005-2008-ci illərlə bağlı
Elektron Azərbaycan proqramının yekununda Rabitə və
İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi elan edib ki, elektron formada
göstəriləcək xidmətlərin siyahısı
hazırdır. Amma adı çəkilən Fərman
çıxandan sonra nazirlik yenidən digər qurumlardan
elektron xidmətlərin Siyahılarını toplamağa
başladı. Ümumiyyətlə, bu formada Siyahıların
toplanması özü bir anlaşılmaz prosesdir. Sanki
statistik bir məlumatlar toplanır. Fikrimcə, elektron formada
göstərilməli olan xidmətlərin bu formada
hazırlanması yolverilməzdir. Bununla bağlı konkret
prinsiplər müəyyən olunmalıdır. Ən
azından Elektron hökumətin formalaşması, elektron xidmətlərin
təşkili istiqamətində ciddi hüquqi-təşkilatı
addımlar atılmalıdır.
–
Elektron xidmətlər hansı formada müəyyən
olunmalıdır?
–
İlk öncə elektron hökumətin formalaşması ilə
bağlı konseptual bir sənədin hazırlanması zəruridir.
Prioritetlər, prinsiplər, keçid müddəalar məhz
bu tip sənədlərdə nəzərdə tutulur. Belə
bir sənədin yoxluğunun nəticəsidir ki, əslində
Nazirliklər bilmir ki, bu gün hansı xidmətləri
Texnologiyaları Nazirliyinə versinlər. Sabah hansını
verməlidirlər. Dövlət xidmətlərinin elektron
formaya keçirilməsi ilə bağlı konkret keçid
Planı qəbul edilməliydi. Hər bir xidmətin elektron
formada göstərilməsi məqsədilə dövlət
qurumları tərəfindən Reqlamentlər
hazırlanmalıdır Bütün bunların nümunələrini
isə hökumət qəbul etməlidir. Ümumiyyətlə
bütün xidmətlərin inventarizasiyası
aparılmalıydı. Sonra isə bu xidmətlərdən
hansıların kütləvi olması və sosial əhəmiyyət
kəsb etməsi müəyyən olunmalıydı. Onlardan
prioritet olanlar ilk növbədə elektron formaya keçirilməsi
nəzərdə tutulmalıydı. Bu müxtəlif mərhələlər
tələb edən bir prosesdir.
–
Osman müəllim, siz kütləvi və sosial əhəmiyyət
kəsb edən xidmətlər dedikdə nəyi nəzərdə
tutursunuz?
–
Kütləvi xidmət odur ki, il ərzində konkret bu xidmətlə
bağlı dövlət orqanına neçə nəfər
müraciət edib, nə qədər insan bu xidməti almaq
hüququna malikdir. Əgər bu göstəricilər nə qədər
yüksəkdirsə o qədər də onun növbəti mərhələlərdə
elektron formaya keçirilməsi daha məqsədəuyğundur.
Sosial əhəmiyyətlilik isə odur ki, bu xidmət nə dərəcədə
vacibdir, vətəndaşların hansı vacib sosial
ehtiyacların ödənilməsinə yönəlib.
Bütün bunlar isə adi siyahı toplamaqla yox ciddi sosioloji
araşdırmalarla, təhlillərlə müəyyən
olunmalıdır.
–
Elektron xidmətlərin göstərilməsi
üçün dövlət qurumlarının
informasiyalaşmasındakı özünəməxsusluq nə
dərəcədə əhəmiyyət kəsb edir?
– Bu
bəlkə də elektron hökumətin formalaşmasında
bir nömrəli əhəmiyyət kəsb edən məsələdir.
Əgər siz hansısa xidməti almaq istərkən bununla
bağlı başqa bir qurumdan hər hansı bir
arayış da lazımdırsa və bu arayışı sizə
xidmət verən dövlət qurumu özü elektron formada
oradan əldə edə bilmirsə, onda bunun adı Elektron
hökumət olmur. Əslində hökumət tərəfindən
qarşılıqlı münasibətlərin vahid bir
Yüzlərlə xidmət var ki, bunlar idarələr
arası qarşılıqlı əlaqəni tələb
edir. Bir dövlət qurumunda olan informasiyanın digər
dövlət qurumu tərəfindən əldə edilməsində
ciddi problemlər yaşanır. Dövlət
qurumlarının qərar qəbul etməsi prosesini ləngidir.
Bu isə vaxt itkisi, əlavə xərclər, bir-birini təkrarlayan
sistemlərin yaradılması, büdcədən əlavə
xərclərin ayrılması deməkdir.
–
Bölgələrdə olan vətəndaşların yerli
orqanlardan elektron formada xidmət alması sahəsində durum
necədir?
–
Adı çəkilən Fərmanda hələlik yalnız Mərkəzi
icra orqanları tərəfindən göstərilən xidmətlərdən
söhbət gedir. Fikrimcə, elektron hökumətin regionlar
infrastrukturu da formalaşdırılmalıdır. Bələdiyyələrdə
ümumiyyətlə informasiyalaşma səviyyəsi hədsiz
dərəcədə aşağıdır. Dövlət
qurumları ilə onlar arasında kəskin rəqəmsal bərabərsizlik
yaranıb. Elektron bələdiyyə ilə bağlı
ayrıca dövlət proqramının qəbuluna çox
ciddi ehtiyac vardır.
– Vətəndaş
cəmiyyəti Elektron hökumət quruculuğunda iştirak
edirmi, prosesin özü nə dərəcədə şəffafdır
?
–
Artıq biz son bir neçə ildə dəfələrlə
bildirmişik ki, Vətəndaş cəmiyyətinin elektron
hökumətin formalaşması, informasiyalaşma prosesində
yaxından iştirakı xeyli məhdudlaşıb. Heç
bir praktikada rast gəlinməyən hal odur ki, əslində
elektron formada, internet üzərində olan bir sistem
qurulmasına səy göstərilir. Amma bu prosesin özü
ilə bağlı informasiya almaq mümkünsüzdür.
Bununla bağlı heç bir düz əməlli bir internet
resurs hazırlamaq, yetərli informasiya təminatı yaratmaq, vətəndaşların,
cəmiyyətin bu prosesdə iştirakına şərait
yaratmaq yadlarından çıxıb deyəsən.
– Bu
istiqamətdə Siz hansısa layihələr həyata
keçirməyi nəzərdə tutursunuzmu?
–
Yuxarıda qeyd etdiyim kimi biz son 5 il ərzində dövlət
orqanlarının informasiya açıqlığı,
elektron xidmətlərilə bağlı monitorinqlər və
müxtəlif layihələr həyata keçiririk və
ciddi ictimai müzakirələr keçiririk. Xeyli sayda
dövlət qurumları ilə bizim normal münasibətlərimiz
var. Biz hər il olduğu kimi, bu ildə dövlət
qurumlarının informasiya açıqlığı və
elektron xidmətlərlə bağlı monitorinqlərimizi,
maarifçilik və informasiya-metodiki yönümlü fəaliyyətimizi,
ictimai müzakirələrin təşkili ilə bağlı
işləri davam etdirəcəyik. Həmçinin “elektron bələdiyyə”
istiqamətində tədbirlimiz nəzərdə tutulur.
Aqil LƏTİFOV
525-ci qəzet.- 2011.- 21 sentyabr.- S.5.