Naxçıvan: böyük quruculuğun sadə fəlsəfəsi

BU, BÖYÜK ÖNDƏRİN SİYASİ KURSUNA MÜNASİBƏTDƏ SÖZLƏ ƏMƏLİN, DƏRİN SƏDAQƏTLƏ KONKRET İŞİN VƏHDƏTİNDƏN YARANIB

Birinci yazı

Bəli, son on beş il ərzində muxtar respublikanın sosial-iqtisadi və mədəni həyatında böyük irəliləyişlər yaranıb. Dünənə qədər adi və ucqar bir əyalət mərkəzini xatırladan, işıqsız, qazsız qalan və digər məişət problemləri ilə çırpınan Naxçıvan son illər Şərqin, Avropanın inkişaf etmiş şəhərləritək yenidən qurulub, gözəlləşib. Təməli xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri işlədiyi dövrdə qoyulan yeni həyat quruculuğu xətti uğurla davam etdirilib. 1995-cı il dekabrın 16-da birinci çağırış Naxçıvan MR Ali Məclisin sessiyasında Ali Məclisin Sədri seçilən Vasif Talıbov Ulu öndərin quruculuq və inkişaf xəttinin konkret bir regionda-ağır blokada şəraitində yaşayan, davamlı olaraq enerji qıtlığı keçirən, kommunikasiya əlaqələrinin olmaması ucbatından mal-material, xammal gətirilməsində ciddi problemlərlə üzləşən regionda fəal yaradıcı gücə malik olmasını öz əməyi və gərgin yaradıcı əməyi ilə sübut edib. “Mənim ayrıca bir fəaliyyət proqramım olmayacaqdır. Fəaliyyətimi görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin dövlətçilik proqramının Naxçıvanda dönmədən həyata keçirilməsinə həsr edəcəyəm”-deyərək siyasət meydanına qədəm qoyan Ali Məclisin Sədri Böyük öndərin siyasi kursuna münasibətdə sözlə əməlin, dərin sədaqətlə konkret işin vəhdəti nəticəsində istəyinə nail olub. Tələbkarlıq və prinsipallıq, yaradıcılıq, intizam və məsuliyyət, qəti siyasi mövqe, xeyirxahlıq, humanizm, torpağa bağlılıq və vətənpərvərlik onun siyasi portretinin əsas cizgilərini təşkil edir. Qurucu-rəhbər obrazının bütün əsas səciyyəvi xüsusiyyətləri də onun simasında cəmləşib. Muxtar Respublikanın yeni inkişaf mərhələsinə-intibah dövrünə qədəm qoymasında da bu amil önəmli rol oynayıb.Xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyev dörd il sonra də bu keyfiyyətləri yüksək qiymətləndirərək deyib: “Mən ümumiyyətlə demək istəyirəm ki, Naxçıvanda işlər lazımi səviyyədə gedir. Vasif Talıbovu bu vəzifəyə seçəndə mən onun bir çox xüsusiyyətlərini bilirdim. Amma o çox gənc idi. Daxilən bir az fikirləşdim ki, gəncliyinə görə, bəlkə də ağır, çətin olar. Ancaq o sübut etdi ki, vətəninə, millətinə, xalqına sədaqətli olan adam yaşından asılı olmayaraq böyük işlər görə bilər”.

Prezident İlham Əliyev də çıxışlarının birində bu amili yüksək qiymətləndirərək deyib: “Bəzən sualı verirlər ki, uğurlu siyasətin əsas səbəbi nədir. Mən hesab edirəm ki, xalqa olan məhəbbətdir. Doğma torpağa olan məhəbbətdir. Əgər bu varsa, deməli, rəhbərlikdə olan şəxslər də öz doğma xalqına ləyaqətlə, məhəbbətlə xidmət edirlər. Bu Naxçıvanda var və məni çox sevindirir”. Dövlət başçımız başqa bir çıxışında isə bununla bağlı belə deyib: “Mən Naxçıvanın rəhbəri Vasif Talıbovun fəaliyyətini xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Onun fəaliyyəti nəticəsində burada bu işlər görülür və o da sizə arxalanır. Öz fəaliyyəti ilə ulu öndər Heydər Əliyevin tutduğu yolu Naxçıvanda davam etdirir. Bu çox böyük nailiyyətdir”.

Uğurlu siyasətin əsas amili

Naxçıvan diyarının iyirmi il bundan əvvəlki dövrü də bir növ qaynar qazana bənzəyirdi. Onda bu torpaq həqiqətən də özünün ağır, məşəqqətli günlərini yaşayırdı. “Ölüm və ya olum” dilemması qarşısında qalmışdı. Elə bu yerdəcə kimsə soruşa bilər ki, bəs nə əcəb bu torpaq məkirli və xəyanətkar planların qurbanına çevrilmədi? Cavabı da qısa və aydındır: əgər həmin ağır, ictimai-siyasi proseslərin qarışdığı illərdə tale Heydər Əliyevtək müdrik, uzaqgörən bir siyasətçini bu torpağa xilaskar göndərməsəydi, onda bu diyarın indiki varlığından və inkişafından danışmaq da əbəs olardı. Ulu öndər Naxçıvan Ali Məclisinin Sədri vəzifəsində işlədiyi qısa vaxt ərzində böyük uzaqgörənliklə qəbul etdiyi siyasi qərarlarla nəinki regionu ağır bəlalardan, oddan-alovdan xilas etdi, eləcə də onun uzun müddətə hesablanmış inkişaf strategiyasını işləyib hazırladı. Bu gün də muxtar respublika həmin strategiya üzrə inkişaf edir.

Düz on beş il bundan əvvəl bölgədə start götürən yeni həyat quruculuğu xətti də bu amilə söykənir. Elə o vaxtdan həyata keçirilən tədbirlər vüsət və sürət etibarı ilə də digər rayonlarda aparılan analoji işlərdən fərqlənir. Bəlkə bu ilk növbədə Avropanın, eləcə də Şərqin qabaqcıl ölkələrinin təcrübələrindən, arxitektura üslublarından geniş istifadə olunması ilə bağlıdır. Amma bir vaxtlar, daha doğrusu miladi tariximizin XI-XII əsrlərində təməli qoyulan, orta əsrlərdə məşhur olan Naxçıvan memarlıq məktəbinin ənənələri də unudulmayıb. Şərq memarlığı ilə Avropa memarlığının qarşılıqlı sintezindən bacarıqla istifadə olunur. Nuh peyğəmbərin məzarüstü türbəsinin bərpa edilməsi, böyük romantik şair Hüseyn Cavidin məqbərəsinin ucaldılması, Azərbaycan tarixinin, mədəniyyətinin, folklorunun-bir sözlə milli irs və düşüncə tərzinin unikal ifadə vasitəsinə çevrilmiş onlarla tarixi-memarlıq abidəsinə yeni nəfəs verilməsi də dediklərimi sübutlayır. Ordubad şəhərindəki tarixi abidələrə göstərilən qayğı iki yeraltı abidəni də əhatə etmiş, onlar əsaslı təmir olunaraq yenidən istifadəyə verilmişdir. Hazırda həmin obyektlərdə xalçaçılıq sexi, əl işlərinin satış-sərgi mərkəzi fəaliyyət göstərir.

Regionun şəhər və rayon mərkəzlərində, kəndlərində görülən işlər, tikilən binalar, salınan körpülər, çəkilən yollar da göz oxşayır, könül açır. Bu sırada yeni tikilən ali, orta ixtisas və ümumtəhsil məktəblərini, səhiyyə ocaqlarını, mədəniyyət müəssisələrini xüsusi qeyd etməyə dəyər. Onların hər biri görünüşləri ilə diqqəti cəlb edir. Hər bir obyektdə müasir tikinti mədəniyyətinin, texnologiyalarının son nailiyyətlərindən istifadə olunub.

Son on beş ildə həyata keçirilən məqsədyönlü və ardıcıl tədbirlər sayəsində region tərəqqidən intibaha doğru böyük inkişaf yolu keçib. Sosial-iqtisadi inkişafın özünəməxsus modeli yaradılan Naxçıvanda tikinti-quruculuq işləri böyük zövq və istəklə aparılır, muxtar respublikanın inkişafına, gələcəyinin möhkəm təməllər üzərində qurulmasına xidmət edən layihələr reallaşdırılır. Bunu bir neçə statistik rəqəmlərlə açıqlamaq istəyirəm. Bu müddətdə ərzində muxtar respublikada 364 yeni sənaye müəssisəsi işə düşüb. Əsas kapitala 2 milyard manata yaxın investisiya yönəldilib. Bu investisiyadan səmərəli istifadə nəticəsində 393 inzibati bina, mənzil-kommunal təsərrüfatı sahəsində 593 obyekt, 406 su nasos stansiyası və subartezian quyusu, 119 körpü, 45 məişət evi və ticarət mərkəzi, 231 elm və təhsil müəssisəsi, 173 səhiyyə müəssisəsi, 33 idman obyekti və sairə tikilib. Cəmi 7 min nəfərə yaxın sakini olan Şərur şəhərində müasir tipli olimpiya-idman kompleksinin tikilib istifadəyə verilməsi kiçik şəhərə böyük idman mədəniyyəti gətirib. Sərhəd bölgəsi olan Heydərabadda tikilən müasir obyektlər, ikimərtəbəli yaşayış evləri qəsəbəyə şəhər görkəmi verib.

Ötən il daxili tələbatdan artıq istehsal olunmuş 62 milyon 220 min ABŞ dolları dəyərində sənaye məhsullarının qonşu xarici ölkələrə və respublikamızın digər bölgələrinə ixrac olunması da regionun getdikcə artan iqtisadi potensialından xəbər verib. Sahibkarlıq fəaliyyəti və ticarət üşün yaradılmış münbit şəraitin nəticəsi olaraq xarici ticarət əlaqələrinin coğrafiyası xeyli genişlənmiş, iki il bundan əvvəl isə ilk dəfə olaraq idxal ixracı üstələyərək xarici ticarətdə müsbət saldo yaranıb.

Həyata keşirilən mühüm quruculuq tədbirlərindən biri də 10394 hektar sahədə yeni yaşıllıq zolaqlarının–meşə massivlərinin, meyvə bağlarının salınması olub. Yaşıllıq zolaqları muxtar respublika ərazisinin artıq 8 faizini əhatə edib. Halbuki on il bundan əvvəldə bu rəqəm cəmi bir faizi təşkil edirdi.

Məmləkətimiz üçün strateji əhəmiyyətli bölgə

Təbii ki, bölgəyə dövlətin qayğı və dəstəyinin çox olması ilk növbədə regionun yerləşdiyi geosiyasi mövqedən irəli gəlib. Çünki Naxçıvan ölkəmiz üçün həmişə strateji əhəmiyyət kəsb edən bir bölgə olub. Tarixə bir qədər nəzər salsaq, aydın görərik ki, muxtar respublika bir yandan geostrateji mövqeyi və zəngin təbii sərvətləri ilə diqqəti özünə cəlb edibsə, digər tərəfdən əlverişli tranzit imkanlarına malik olması, Böyük İpək Yolunun üzərində yerləşməsi onu iri ölkələrin maraqlarının kəsişdiyi əraziyə çevirib. Bütün bunlar isə qədim Naxçıvanı dəfələrlə hərbi və siyasi savaş meydanı edib.

Naxçıvan şəhəri bizim eranın onuncu əsrində Naxçıvan şahlığının, on ikinci əsrdə qüdrətli Atabəylər dövlətinin, on səkkizinci əsrdə siyasi səhnədə əhəmiyyətli rol oynayan Naxçıvan xanlığının, 1918-ci ildə 1 milyondan artıq əhaliyə malik Araz-Türk Respublikasının paytaxtı olması Azərbaycan dövlətçiliyinin, siyasi və diplomatik münasibətlər sisteminin formalaşmasında mühüm mərhələ təşkil edib. Naxçıvanın muxtariyyət əldə etməsindən sonra formalaşmış xarici dövlətlərlə əlaqələr sahəsində təcrübəsi Azərbaycan dövlətçiliyinin daha da zənginləşməsinə xidmət edib. Amma bu müddətdə məkrli erməni iddiaları daim onun başı üzərində olub.

Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində bu təhlükə yenidən baş qaldırıb. Naxçıvan Muxtar Respublikasının rəhbəri kimi ulu öndər Heydər Əliyev xarici dövlətlərlə münasibətdə qonşuluq prinsipinin əsaslarını yaradaraq tətbiq etdi, İran və Türkiyə ilə mehriban münasibətlər quruldu, Araz çayı üzərində Şahtaxtı-Poldəşt, Sədərək-Dilucu körpüləri salındı. Sadələşdirilmiş rejimdə işləyən yeni sərhəd-keçid məntəqələri yaradıldı. İranın və Türkiyənin Naxçıvan Muxtar Respublikasında konsulluqları fəaliyyətə başladı. O dövrdə böyük uzaqgörənliklə tətbiq olunan düzgün siyasi xətt Naxçıvanın işğalının qarşısını almaqla bərabər son dərəcə ağır blokada şəraitində olan bölgədə yaşayışı və inkişafı təmin etdi.

Dahi öndər siyasi fəaliyyətinin ayrı-ayrı dövrlərində bu torpağın möhkəmlənməsinə və onun inkişafına xüsusi qayğı göstərib. Bu amil də torpaqlarımıza zaman-zaman göz tikən bədxah və yaramaz erməni millətçilərinin məkrli planlarının və niyyətlərinin puç olmalarında önəmli rol oynayıb. “Mən son vaxtlar Naxçıvanın inkişafı ilə əlaqədar bəzi tədbirlər həyata keçirmək barədə qərarlar vermişəm. Bunlar lazımdır. Nə üçün? Çünki Naxçıvanın vəziyyəti, onun coğrafi vəziyyəti və Naxçıvana qarşı ermənilərin daimi ərazi iddiası Naxçıvanı xüsusi inkişaf etdirmək məsələsini qarşımıza qoyur. Naxçıvan Azərbaycanın ən qədim torpaqlarından biridir. Naxçıvanda Azərbaycanın milli mədəniyyətini, memarlığını, rəssamlığını nümayiş etdirən abidələr vardır.

Biz Azərbaycanın xüsusi ağır şəraitdə olan bir hissəsini gərək o qədər inkişaf etdirək ki, oradakı problemlər insanları narahat etməsin. Həmin insanlar orada daim yaşasınlar. Azərbaycan torpağını qorusunlar, saxlasınlar. Bax, bunlara görə bu qərarlar qəbul olunmuşdur”.

Prezident İlham Əliyev də bu siyasi xətti uğurla davam etdirir, ulu öndərin tövsiyə və tapşırıqlarını layiqincə yerinə yetirir. Çıxışlarının birində isə bununla bağlı deyib: “Xalqımızın ümmummilli lideri Heydər Əliyev Naxçıvana çox diqqətlə yanaşırdı. Ona görə yox ki, burada anadan olmuşdu, bura onun vətəni idi. Ona görə ki, siyasi xadim kimi Naxçıvanın Azərbaycan üçün əhəmiyyətini çox gözəl başa düşürdü”.

Rəhbər ağıllı, tədbirli və qətiyyətli olanda...

Ötən ilin oktyabr ayında muxtar respublikaya növbəti səfəri çərçivəsində keçirdiyi görüşlərdə dövlət başçımız qazanılan uğurların hansı mənbədən, gücdən qaynaqlandığını da açıqlayaraq müstəqil dövlətçilik tariximizin ağır və çətin dövrlərinin bəzi məqamlarını xatırladıb: “Heydər Əliyev siyasəti Azərbaycanın bütün bölgələrində özünü büruzə verir. Hər bir yerdə, hər bir şəhərdə, hər bir rayonda quruculuq, abadlıq işləri aparılır. Böyük investisiyalar qoyulur. İqtisadi və sosial məsələlər öz həllini tapır”.

Heç şübhəsiz ki, regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair dövlət proqramlarına uyğun olaraq həyata keçirilən tədbirlərin çox olması da regionun yerləşdiyi geosiyasi mövqe ilə bağlıdır. Blokada şəraitində yaşamasına baxmayaraq burada aparılan tikinti-abadlıq işləri düşmənlərimiz üçün göz dağına çevrilir. Xüsusən də ucqar və sərhəd yaşayış məskənlərində-Havuşda, Şadada, Qaraağac və Heydərabadda tikilənlər. Məgər düşmənlərimiz Naxçıvanı iqtisadi blokadanın ağrıları şəraitində yaşamağa məcbur edəndə onların başlıca məqsədləri bu torpağı iqtisadi cəhətdən zəiflətməklə onu ələ keçirmək istəyindən ibarət olmayıbmı? Top-tüfənglə niyyətlərinə çata bilməyəndə onlar istəyiblər ki, bu əzəli oğuz-türk yurdunda yaşayan insanların əhval-ruhiyyəsini aşağı salmaqla onları öz ev-eşiklərindən, ocaqlarından “perik” salsınlar...

Amma müdriklərimizin belə bir sözü, kəlamı da vardır ki, sərkərdə igid olanda ordunu heç zaman bada vermir. Son illərdə belə bir deyim də formalaşıb ki, elin-obanın başçısı, ağsaqqalı öz yerində oturanda-əyləşəndə, əhalinin yaşayışında, gün-güzəranında çətinliklər, problemlər yaranmır, el ilə gələn dərd-bəla da toy–bayramla həll olunur. Təki rəhbər ağıllı və tədbirli, qətiyyətli bir lider olsun. Naxçıvan Muxtar Respublikasının bu günkü sosial-iqtisadi inkişafında da qazanılan uğurlarda bu amil də önəmli rol oynayır. Bu səbəbdən muxtar respublika nəinki iqtisadi və sosial böhrandan qısa vaxt ərzində yaxa qurtarıb, həmçinin onun dinamik inkişafı təmin edilib.

2003-cü ildən bu günədək Naxçıvan Muxtar Respublikasında 44 min 647 yeni iş yeri açılmışdır ki,onun da 29 min 393-ü və yaxud 66 faizi daimi iş yerləridir. Bu isə o deməkdir ki, ərazisi əsasən xarici dövlətlərlə sərhəddə yerləşən, sadələşdirilmiş birgə gömrük-keçid qaydaları fəaliyyət göstərən bir regionda bu qədər iqtisadi cəhətdən fəal əhalinin iş dalınca yaxın-uzaq ünvanlara, qonşu ölkələrə getməsinə ehtiyac qalmayıb.

Məmməd MƏMMƏDOV,

Naxçıvan MR Ali Məclisinin deputatı

tarix üzrə fəlsəfə doktoru,

əməkdar journalist

525-ci qəzet.- 2011.- 18 yanvar.- S.4.