Səhnə arxasının hekayəsi

Mahirə Abdulla qeyri-iradi otağına girdi. Özü də hiss eləmədən qapını zərblə örtdü. Küncdən qoyulmuş ensiz və üstü kitablarla, kağızlarla yüklənmiş stolun arxasına keçib oturdu. Ağ kağızları qarşısına çəkib, qələmi götürdü.

Bu an o, demək olar ki, ümumiyyətlə özündə deyildi. Ətrafını görmürdü. Tamamı ilə hipnoz olunmuşdu. Kimsə və ya hansısa qüvvə onu idarə edirdi. Hətta qaranlıq otağın işığını yandırmaq da o qadının ağlına gəlməmişdi.

Bu vaxt haradansa yuxarıdan, Mahirə Abdullanın başının üstündən projektor kimi işıq yandı. Qeybdən gələn mavi rəngdə işıq. İşıq kağıza düşürək, zəif bərq vurdu. O qadının üz ifadəsi işıq-kölgə kontrastında göründü. Üzündə əzab və ağrı var idi. Gözləri yarıyumulu, baxışları şüuraltına zillənmişdi. Ekstaz halına düşmüşdü. Dua oxuyan rahib kimi qabağa, arxaya yellənirdi. Sanki bütün bədəninin enerjisini bir mərkəzə cəmləyirdi.

Qələmi tutan sağ əli bir az titrəməyə başladı. Nəhayət Mahirə Abdulla tamamilə tərki-dünya oldu. Və qıcanaraq qələmi tutan əli ağ kağızın üstündə hərəkət sürətini artırdı. Həriflər bir-birinin dalınca səliqəsiz düzülməyə başladı. Növbəti səhifə doldu. Ağ kağızlar həriflərlə yüklənərək kənarda qalaqlandı və yenisiylə əvəzləndi.

Birdən Mahirə Abdullanın gözlərindən bir cüt yaş gilələnib yanağına süzüldü və bu mavi işıqda brilyant kimi parıldadı. Çənəsi səyridi. Bir az keçmiş onun bir-birinə qıc olub yapışmış ətli dodaqlarında təbəssüm gülün qönçəsi kimi çırtladı və ağ ləçək dişləri göründü. Üzündə qadın müqəddəsliyi, analıq nəvazişi sezilirdi. Və birdən hər şey yenə dəyişdi. Əsəbiləri tarıma çəkildi, dişlərini qıcadı, üzündən nifrət və acıq yağdı. Qızdırmalı adam kimi bütün bədəni əsdi. Qələm tutan əli isə dayanmaq bilmirdi. Kardioqrama aparatının iynəsi kimi kağızın üstündə titrəməyə davam edirdi.

O qadın, bir sətri də düşünərək, planlaşdıraraq yazmırdı. Onu bu otağa gətirən qüvvə boynunun dalında faşist kimi durub, hökümlə diktə edirdi. Bütün hadisələri, səhnələri, dramatik anları ona göstərir və “yaz!” deyirdi. O qüvvə Mahirə Abdullanı hələ heç kimin görmədiyi anlara baxdırır, ona bəşəriyyətin kodunu verirdi. Hansısa məsələnin nəticəsini öncədən bildirir, hansısa hadisənin səbəbini aydınlaşdırırdı. Hansısa fəlakətin diaqnozunu dəqiq təyin edirdi.

Və hər şey birdən bitdi. Mavi işıq projektoru söndü. Mahirə Abdulla bütün enerjisi bitmiş halda ölü quş kimi süstləşib stolun üstünə düşdü. “Kənd sovetinin köhnə möhürü kimi” üzü qalaqlanmış kağızların üstünə yapışdı. Boşalmış əlindən qələm diyirlənərək stoldan yerə düşdü. Otağa qaranlıq və darıxdırıcı sükut çökdü. Zaman dəyirmanına çevrilmiş divardakı iri rəqəmli elektron saat da çıqqıldaya bilmirdi. Dinməz-söyləməz zamanı üyüdürdü. Nə qədər vaxt üyütdüyünü isə hamıdan dəqiq özü bilirdi. Yalnız başını qaldırıb baxsan bilərdin ki, saat sübhün çuvalını doldurur. Deməli artıq günəş Xəzərin neft tamlı sularından qupquru çıxmaq fokusunu şəhərə göstərməyə hazırlaşırdı.

Budur otağın pəncərəsindəki qalın pərdədən günəşin ilk şüaları içəri düşür. Şüalar getdikcə otaqdakı hər şeyə dırmaşmağa başlayır. Nəhayət stolun ayaqlarından qalxaraq yanına və üstünə düşür. Mahirə Abdullanın üzü işıqlanır. Gözü qamaşır və üzünü turşudur. Günəş isə dəcəl uşaq kimi şüa barmaqlarıyla o qadının yorğun üzünü qıdıqlayır, oyanmağa məcbur edir. Və bacarır da.

Mahirə Abdulla şüuru özünə gəldikcə anlayır ki, otaqdadır. Başını stoldan qaldırır. Bütün bədəni ağırlaşıb. Böyrü üstə yıxılmış beton heykələ dönüb. O, yatıb? Yox! Bütün enerjisini itirdiyi üçün stolun üstünə yıxılıb.

Beyni bir az da durulmağa başlayır. Və özünə verdiyi ilk sual: “Enerjimi niyə itirmişəm?” Hələ qeyri-dəqiq baxışları günəşin işıqlandırdığı stolun üstündə gəzir. Qalaqlanmış yazılı kağızlar. “Bu nədi belə?” “Bu qədər kağızı kim yazıb, doldurub?”

Kağızlardan ən üstdəkini götürüb üz-gözünü qırışdıraraq ən axırıncı və bir az da ortadan iri hərflərlə səliqəsiz yazılmış hərflərə göz atır: “SON.” “ Nə? Son nədi?” “Nəyin sonu?” Handan-hana başa düşür ki, bu, axırıncı səhifədir. Kimsə neçə gün əziyyət çəkib bu qədər səhifəni yazıb, sonra da canını qurtararaq iri hərflərlə sonu qeyd edib.

Mahirə Abdulla kağızı yerinə qoyur. Maraq onu məcbur edir ki, ilk səhifəni axtarsın. Və tapır. “Lənət şeytana! Bura da “QEYB” yazılıb”. Bir az mat qalır. “Nə qeybidi bu belə?” “Yox, bu başla oxuya bilmərəm. Qalsın sonraya. Hələ Nihaləyə də, kişiyə də tapşırmışam ki, mənim otağıma girməyin. Gedin öz otağınızda yazın! ”. Mahirə Abdulla otaqdan çıxır.

İndi də saat günortanın ununu üyüdüb çuvala doldurur. Amma Mahirə Abdulla hələ də evdədir.

“Bu gün AYB-yə getməyə heç həvəsim yoxdur. Otaqdan da qaz iyi gəlir. Arifənin də bu gün işi var. Tək qalmaqdan zəhləm gedir...” O qadın özü-özünə bəhanələr gətirərək işə gedənləri yola salır.

Nəhayət ən sevdiyi an. Evdə ona mane olacaq heç kim yoxdur. Otağa qayıdır. Stolun arxasına keçib birinci yazılı vərəqi götürür. “Qeyb ” Yeni abzası oxuyur:

“Yüz ilin başında Qanlı Bıçaq tərəf qan-qan deyirdi

qarşıdurma başlamışdı

Qarşı qısqı çəkirdi

qaramat qara camaatı basmışdı

gürz qismətini boğazından asmışdı

qahmar duranı

qınından sıyrılıb qayıdanı yox idi

Qarşını qarət edən Qaranlıq qarınca kimi qarınlamışdı

Günəş papağın günlüyünü döndərib Yerin kölgəsinə çəkilmişdi.

Səhnəarxası Səhnədən real görünürdü...”

“Nə? Səhnə arxası? Hansı səhnə? ” O, bir az düşünüb növbəti abzası oxuyur.

“Ayla Günəş gündüz səmasına şərikli idilər, iki göy çırağı şüuraltına nüfuz edib qıcıqlandırır, qıcqırdırdı. Qoltuqaltı Yer dağını-daşını, dənizini-dəryasını, dibini-dirəyini üzünə tutub qızmar başını ayazıdırdı. Hisslər, duyğular, əsəblər tarıma çəkilmişdi, zülmətin cəngində-çəngəlində balacalaşan insan kublar öz içlərinə çəkilib röya girdabında qeyb olurdular. Qeyb olurdular, heyhat bəzəkli “Matryoşka ertəsigün” hüzura gələndə hər şey unudulacaqdı.”

Mahirə Abdulla gözünü əlində tutduğu vərəqdən ayırıb, qalın pərdəli pəncərəyə baxır. Oxuduğu təsvir gözünün qabağında canlanır.

Qeyibdən bir səs. (pıçıltıyla) “Bura sizin kəndə oxşayır. Görürsənmi?” Mahirə Abdulla: “Hə, deyəsən elədi. Bizim kənddir ”. Qeybdən bir səs. (pıçıltıyla) “Sən Qarabağı ağlayan ən yaxşı yazıçısan. ” Mahirə Abdulla baxışlarını kənddən ayırıb, qarışıq hərflərə yönəldir. Təsvir bir az da genişlənir. Nəhayət yeni abzas:

“YUXU. Hava xəfə idi. Şaqqıltı eşidildi, Məsmənin qoca iti mərəkdə su, dən üçün həyətə çıxan anaş toyuğun yumurtalarını yeyirdi. Yumurtaların içindəki ətcəbalalar ac heyvanın çürük dişləri arasında xırçıldayırdı. Maşanı itə tulladı, dəysə də, tərpənmədi, əlinə keçənlərlə iti vururdu, itin kürəyi daşa dönürdü, tökülmüş dişlərinin yerinə iskənələr çıxırdı, açıq cəhəngindən qanlı köpük daşlanırdı, qəflətən üstünə atılıb bətnini yırtmağa başladı, qışqırmaq istədi, səsi çıxmadı.

Qara ilanlar bir-birlərinə sarmaşıb qıvrılırdılar, qarın-qartası yuyulmaqla, sürtülməklə ağarmayan qazanın dibi kimi parıldayırdı.

Ağzı qanlı Qancıq qanqallıqda iki küçüyü əmizdirirdi.”

Mahirə Abdulla bu dəfə səksənmiş kimi gözünü vərəqdən ayırır. “Lənət şeytana! Bu nə yuxudur? Allah xeyir eləsin” O, ürək döyüntülərinin bir az artdığını hiss edir. Həyəcanlanır. “Məsmənin qoca iti... Məsmə. Hə, İlahi, o Məsmə” Mahirə Abdullanın gözləri dolur. Burnuna doğma yerlərin iyi gəlir. Neçə illər bir yerdə yaşadıqları qonşularını xatırlayır. Bədbəxt Ahunun siması gözünün qabağında canlanır. “Yazıq Ahu!” İçini çəkir.

Qeybdən səs. (pıçıltıyla) “Ahın dağlara!” Mahirə Abdulla: “Yox. Yox, sən Allah elə demə. O dağlara canım qurban. O dağlarda nəyim qalmadı...”

Qeybdən səs. (pıçıltıyla) “Ahu? Hə. Vartanın zorlayıb hamilə elədiyi Ahu. Nəyi oldu? Oğlu? Bu həmin Aslanın arvadı Ahudu də, eləmi? Əsir düşmüşdü. Vartana. Hər şey necə oldu? Deyəsən hələ o vaxtlar, – “qaramat qara camaatı” basmamışdan qabaq da Vartan Ahuya elçi göndərmək istəmişdi. ”

Mahirə Abdulla təslim olmuş kimi sadəcə başını yellədi. Hipnozdaydı. İri qara gözü bərəlirdi. Baxışları isə naməlum nöqtəyə zillənmişdi. Yanağıyla yağış damcısı boyda iri yaş süzülürdü.

“Vartan!” Nəhayət onun qıc olmuş qalın dodaqları tərpəndi. “ Vartan bizim kəndin altın üstünə çevirdi. Arvadları örüşə aparılan mal-heyvan kimi qabağına qatıb, getdi... ”

Mahirə Abdulla bir az donuq qaldı. Sonra özünü ələ ala bildi. Dişini qıcıyıb oxumağa davam elədi. Baxışları səhifənin üstündə sürətlə sağa-sola qaçdı. Otağın işığı öləziməyə başladı. Pəncərə açıq olmasa da qalın pərdəni külək yellətdi. Tavanın yerində buludlarını his basmış səma göründü. Divarlar yoxa çıxdı. Uzaqda yanan kənd göründü. Evlər çırta-çırtla yanırdı. Səsdən ət ürpənirdi.

Oxunmuş səhifələri qalaqladıqca Mahirə Abdullanın qulağına qadın qışqırtıları, fəryadları, uşaqların mələşməsi getdikcə daha ucadan gəldi. Sonra mərmi gurultuları, güllə vıyıltılarını da eşitdi. Fəryad səslərindən, heyvanların ulaşmasından dağ-daşın rəngi qaçmışdı.

Oxunmuş səhifələr isə hələ də artırdı. Özü də hiss edirdi ki, əsərin dili olduqca axıcıdır -, onu yarıda dayanıb nəfəs dərməyə imkan vermir. Enerjilidir. O, özünü elektrik stoluna bağlanmış adam kimi hiss edirdi. Hadisələrin həyəcanından zağ-zağ əsirdi. Təsvirləri də dəqiq yerindəydi.

Özü də əsər yeni tərzdə yazılmışdı. Hətta bu tamamilə yeni bir forma idi. Hələ indiyə qədər heç kim bir ölkənin, bir şəhərin, bir kəndin faciəsini, ağrısını, müharibənin dəhşətini, düşmənin amansızlığını bu üslubla yazmamışdı. Bu quruluş yalnız o qadına məxsus idi: Bəzilərinin hələ də özlərinə sığışdırıb yazıçılığını ciddiyə almadıqları o qarayanız, orta yaşlı və bir az da sərt qadın olan Mahirə Abdullaya.

O, səhifələri oxuduqca qədim türk sözlərinə də tez-tez rast gəlir. Şüuraltısı həmin sözləri analiz etməklə məşğul olurdu. Xatırlayır ki, heç nə təsadüfi deyil. Bu sözlər başqaları üçün qədim ola bilər, amma onun üçün yox. Çünki hələ uşaqlıqdan kəndlərində dili söz tutan uşaqdan, az qala danışığını itirən qocaya qədər bu sözlərlə danışırdılar. Çünki bu kənd qədim türk kəndidir. Buna şübhə ola bilməzdi.

Otağın pərdəsi qəfil boşalıb yerində sallandı. Kənd itdi. Tavan və divarlar qayıtdı. İşıq yandı.

Mahirə Abdullanın beynində kimlərsə oturub hələ də söhbətləşirdi:

“-Nənə, necə bilirsən, yüz ildən sonra Qarabağ necə olacaq?

–Bax burda mənim viran qəbrim olacaq, çətin gəlib yad edəsiniz.

–Nənə, yaxşı də...

–Nə olacaq, yüz il sonra Arakel Əhmədin uçulmuş evini tikib abad edəcək.

Qapının dalından Samvelin gülüşü çırtladı.

–Özüm ölüm, yüz ildən sonra Əhmədlə Arakel Cıdır düzündə qarşı qarşıya oturub, Əhmədin kəsdiyi qara quzunun kababını yeyib, Arakelin pay gətirdiyi tutovkanı vuracaqlar.”

Mahirə Abdullanın dodaqları yenə tərpəndi. “Lənət şeytana! Biz unutmağı necə də yaxşı bacarırıq. Amma yox! Heç kimin unutmağa haqqı yoxdur. Bu “Qeyb” i mütləq hamı oxumalıdır. Bu adi roman deyil. Sonra da başqalarına oxutmalıdır, başqaları da başqalarına... Əhmədlə o it oğlu Arakel Cıdır düzünü murdarlamamalıdır. Daha buna yol vermək olmaz!”

Bir neçə səhifə qalmış Mahirə Abdulla cərəyandan ayrılmış halda stolun arxasından durdu. Bədəni keyimişdi. Ona elə gəldi ki, artıq xeyli qocadır. Birçəkləri ağarıb, beli bükülüb. Üzündə də qırışların sayı hesabı yoxdur. Bərk yorulmuşdu.

Otaqdan çıxdı. Bura daha işıqlı idi. Birdən ona elə gəldi ki, əsirlikdən qayıdıb. Nəhayət ki, qayıda bilib. Sevincindən qışqırmaq istədi. İstədi ki, hamını bura yığıb özünü göstərsin, desin ki, baxın qayıtmışam. Gözləri parıldadı. Nihalənin otağına qaçıb qapını açdı. Heç kim yox idi. Qonşu otağın qapısını açdı. Heç kimi görmədi. “Allah bəndəsini tək eləməsin” pıçıldadı. Birdən ağlına nə gəldisə eyvanın qapısına qaçdı. Qapını açıb eyvana çıxdı və məhəccərdən tutub ayağının altında görünən şəhərə baxdı. Şəhər nə şəhər. Qaynayırdı. Adam nə qədər istəsən...

O, bir neçə dəfə dərindən nəfəs aldı. Ciyərlərini şəhərin tozlu havasıyla doldurub boşaltdı.

Damı görünən uzaqdakı ikimərtəbəli şadlıq sarayının bacasından burumlanıb qalxan tüstü diqqətini çəkdi. O tüstü kənddə yanan evlərin tüstüsünə bənzəmirdi. Bu tüstünün çox dadlı iyini meh tamsınırdı.

Qeybdən səs bu dəfə sevincək və ucadan gəldi: “Qarabağ”da qaçqınların toyudur. İmkanlı adamlardı deyirlər. Oğlan Şuşadandı, qız...”

Mahirə Abdulla özü də hiss eləmədən dişini qıcadı və ağzında qum xırçıldadı. Eyvandan aşağı tüpürüb otağa girdi.

Vüsal Nuru

525-ci qəzet.- 2011.- 22 yanvar.- S.28.