ORALARDA KİMLƏR VAR: AZƏR ABDULLA –1

Yazar dostum Azər Abdulla mənim suallarıma cavab verəndən sonra müsahibənin bir az çox alındığını təkrar-təkrar mənə dedi və təkrar-təkrar arzuladı ki,Allahı sevərsən Rəşad bəydən də

( baş redaktordan) xahiş elə mümkünsə onu necə var eləcə çap etsin, sənə də toxunmuşam, o yerlərə də dəymə.Əlavə elədi: mən bilən birinci dəfədi ki,belə uzun bir hekayət alınıb.

Mən də sevimli Rəşad Məcidin əfvinə sığınıb Azər dostumuzun və gözəl yazarımızın cavablarına müdaxilə etmədən (heç adətim də deyil) oxuculara təqdim edirəm.

–Yalandan durum deyim ki, kitabını bir nəfəsə oxudum, doğru olmaz, amma sənin bu kitaba daxil olan publisistik yazılarından çoxunu həqiqətən bir zamanlar məhz birnəfəsə oxumuşam. Çünki onlardan bəziləri vaxtilə birlikdə işlədiyimiz “Qobustan” toplusunda çıxıb, bəziləri günlük mətbuatda. Bu kitab sevilən bir nasirin və iddialı bir şairin publisistik yazılarıdır ki, içində bədii parçalar boldur.Dünyanın bu dar macalında, yəni oxumağa həvəsin bu sıxıntılı dövründə bu böyüklükdə kitaba nədən ehtiyac duydun?

–Gəncliyində yazdığı şeirlərlə, hər hansı bir məsələyə münasibətinə, sözü cəsarətlə birbaşa üzə deməyinə, geyiminə, yerişinə və bir çox rəftarına, xasiyyətinə görə hamıdan seçilməyə çalışan, (bəlkə də təbii olaraq) Tofiq Məhərrəmoğlu son zamanlar sanki yumşalaraq elliyə-kütləyə uyğunlaşaraq hamının yazdığı, söylədiyi bir fikri təkrar edir: “Kitabını birnəfəsə oxumadım”. Ey müdrik yaşına çatmış Tofiq bəy, biləsən ki, bütün maraqlı kitabları hamı birnəfəsə oxumur. Elə biri mənim özüm sevdiyim kitabı, şeir kitabı olsun, hekayə, roman olsun, əgər maraqlıdırsa, çəkicidirsə, onu tezcə oxuyub başa çatmaq, o gözəllikdən, o həzdən, ləzzətdən tələsik ayrılmaq istəmirəm. Bu hal məndə uşaqlıqdan qalma xüsusiyyətdir. Maraqlı nağıllar qurtaranda kədərləndiyim kimi.Kitabımı birnəfəsə oxuya bilməməyinin başqa səbəbi də var. Bir yannan kitabın qalın olması, bir yannan, dediyin kimi yazıların çoxunu mətbuatda oxuduğundan, bir yannan da bir-birimizi əlli ilə (!) yaxın tanımağımızdan, cikimizə-bikimizə bələd olmağımızdandır. Səmimi deyirəm, Tofiq Abdin də hal-hazırda mənim üçün 60-70-ci illərin Tofiq Məhərrəmoğlusu qədər maraqlı deyil. Bəlkə bu, ikimizin də yaşlanmağımızla(ağzımızın dadı kimi bəlkə sözün də dadı qaçıb), yekə çıxmasın, bəlkə yazı təcrübəmizin gənclik dövrümüzə nisbətən çox olması ilə bağlıdır?Sualının əsas vurğusuna cavab verməmiş məni iddialı yazıçı adlandırmağına münasibətimi bildirmək istərdim...

–Mən o mənada demirəm...

–İmkan ver fikrimi tamamlayım. Ay Tofiq, axı mən iddialı deyiləm, birdən elə bilərsən iddialı adamlara pis baxıram, əsla yox, iddialılıq iddiasız adama nisbətən daha çalışqan, daha fəal olur, tutduğu yolu daha çox qət edir, məqsədinə daha çox yaxınlaşır...

–İddiasız olmağının səbəbini açıqlaya bilərsənmi?

–Səviyyəsinə, səmimiyyətinə inandığım bəzi tənqidçi, ədəbiyyatşünas və yazıçıların mənim bəzi yazılarım barədə dəyərli sözlər, təriflər söyləmələrinə baxmayaraq, mən həmişə yazılarımdan narazı olmuşam, elə bilmişəm tələsib başdansovdu yazmışam, ancaq belə düşünsəm də cap olunmuş yazımı yenidən işləyə bilməmişəm...

–Səmimiyyətinə inandığım bəzi tənqidçilər deyirsən...

– Bildim nəyə eyham vurursan. Vəzifəli, səlahiyyətli, pullu-imkanlı sənətçilərin orbitində fırlananlar daha çox olur, daha çox yalançı təriflər, qeyri-səmimi alqışlar, qulaqbatırıcı gurultular olur. Ancaq bu o demək deyil mənim, sənin kimi imkansız adamlar haqqında deyilən, yazılan sözlər həmişə səmimi olur. Bəzən adamın qəlbini qırmamaq, yaxud ruhlandırmaq, yaxud o adamın təmiz əxlaqına, düzgünlüyünə, nə bilim mərdliyinə görə onun orta səviyyəli əsərini doğması, dostu da həddindən çox tərifləməli olur.Kitabımın qalın olması səni narahat edir, deyirsən o boyda, o ağırlıqda kitabı kimdi əlinə alıb oxuyan. Müəyyən mənada bəlkə də düz deyirsən. Bir vaxt Seyran Səxavətin qalın nəsr kitabını görəndə mən də qıcıqlanmışdım. Belə düşündüyümə sonralar peşman oldum. Seyrandan soruşan olsa, əminəm ki, o mənim kimi düzünəqulu yox, duzlu-məzəli, yumorla qalın kitab nəşr elədiyinin səbəbini söyləyər. Mənsə az vaxtım qaldığını düşünərək it-bat olmasın deyə publisist yazılarımın bir yerə toplanmasını(bir neçəsindən başqa) istədim. İkincisi və ən başlıca səbəbi xeyirxah insan, şair, alim Elçin İskəndərin (Allah ondan razı olsun) maliyyə baxımdan kitabımın nəşrinə dəstək verməsi ilə bağlıdır.

–Mənim fikrimcə sən bizim ədəbi camiədə şair kimi tanındın və sonradan nəsrə keçdin və şirin nəsr əsərləri də yazdın. Arada bir yenə də şeirlər yazırsan. Azər bəy, bizim xalqın bu şair və şeir kultu nədən yaranmış və ümumiyyətlə Azərbaycan şerinin indiki durumu nə deyir?

–Tofiq bəy, bu suala cavab vermək o qədər də asan məsələ deyil. Bir deyil, bir neçə xalqın psixologiyasını dərindən araşdırıb tutuşdurandan, müqayisəli şəkildə öyrənəndən sonra Freyd səviyyəli psixo-analtiklər bəlkə bu sualın cavabını gerçəyə yaxın söyləyə bilər. Birdən –birə bu sorğuya mən nə cavab verim. Bəlkə Azərbaycanımızın doqquz iqlimli olmasıyla bağlıdır. Bəlkə son dərəcə emosionallığımızla, güclü hissiyyatlı, bədii düşüncəli, təfəkkürlü, çılğın (hayıf ki, son zamanlar dönüb dünyanın ən fağir, tolerant xalqı olmuşuq) olmağımızla bağlıdir. Bəlkə iç dünyamızın doluluğu, zənginliyi, ruhsal olmağıyla bağlıdır. Bəlkə yüzillərboyu xalqımızın basqılar altında olduğundan arzu, diləyini, boğulmuş hisslərini sözlə... Təkcə sözləmi, y o o o x, miniatürlə, xalçayla, musiqiylə, oxumaqla, rəsmlərlə, duluzçu sənətiylə... ifadə etməyə çalışıb. Məncə bu cəhdlərin mayasında, özəyində zorakılığa etiraz, gözəlliyə sevgi, azadlığa qovuşmaq istəyi olub.

Sirlə dolu qadınlıq, kişiləri özünə cəlb etdiyi kimi cinsi olmayan şeir-poeziya da bütün insanları özünə çəkməkdədir, adi insandan şahlara qədər. Deyilənə görə başqa xalqların qadınlarıyla müqayisədə Azərbaycanda gözəl xanımlar daha çoxdur. Bizim xanımlar doğal gözəllikləriylə yanaşı bəzək-düzəyinə, geyim-keciminə daha çox fikir verirlər. Şəxsi evlər, villalar tikdirən kişilərin çoxu tikilinin memarlıq işini də, binanın interyerindən tutmuş içərisinin bəzək-düzəyini, dizayn işini, özü görür, cənnət misallı bağında növbənöv meyvə ağaclarının sıralanması, bəzək kollarının, çeşidbəçeşid al-əlvan güllərin uyar-harmonik düzülüşü yaradıcı, qurucu yiyəsinin hissiyyatlı, duyğulu, yüksək zövqlü, şeir hissiyyatlı olmasından xəbər vermirmi? Bir də kim deyə bilər, Nizami, Xaqani, Füzuli dövründə şeir yazanlar indikindən az olub... İndi bəzilərinin düşüncəsinə görə texnikanın inkişaf elədiyi bir zamanda şeir yazmaq gerilikdir. Məgər dünyamızın başı üstündə dolanan qara qorxu sivilizasiyanın əldə etdiyi texnik gəlişmə ilə bağlı deyilmi? Məncə qəlbində tonlarla ağırlığa bənzər hərislik, acgözlük, paxıllıq, zəbt edib qamarlamaq, talamaq ehtirasıyla yaşayan acgöz-doymazların ucbatından dünyamız dağılarsa, qəlbi şeirlə, şeiriyyətlə, mənəviyyatca dolu, zəngin insanlar, xalqlar böyük Allahın iradəsiylə yüpyüngülcə göyün yuxarı qatlarına qaldırılacaq...

–Heç zaman öz əsərlərinin təbliği ilə maraqlanmadın. Lap gəncliyindən bəri bunu eləmədin. Bu yaxşıdımı, pisdimi və indi də bir kitabın çapdan çıxanda sıxıla-sıxıla deyirsən ki, bəlkə bu kitab haqqında, bir qəzetdə, 525-də, məsələn bir xəbər yazılsın. Sən bilən yazılsa nə olacaq?

–Təbliğ olunmaq üçün ya gərək çoxlu pulun, yaxud yüksək vəzifən, ya da tanınmış arxa-köməyinlə birgə, həm də iddialı olmalı, bir az da yarınmağı bacarmalısan. Bunların biri də məndə olmadığından, dediyin kimi təbliğ olunmaq haqqında düşünməmişəm. Mənimlə müqayisədə sən öz təbliğinlə daha çox məşğul olmusan, ara vermədən hər həftə iki qəzetin hərəsində bir səhifəni yazıyla doldurmaq asan məsələ deyil, bunu zəhmətinin, çalışqanlığının hesabına etmisən, publisist yazılarını bir kitaba yerləşdirmək olsaydı, o kitabının qalınlığını ölçmək üçün metr gərək olardı, bəzən ədəbiyyata dəxli olmayan televiziya verilişlərində görünür, yadda qalmağa çalışırsan, yetmişi haqlasan da əməkdar mədəniyyət işçisi adından başqa nə qazanmısan... Halbuki sənə neçə illər öncədən, ən azından əməkdar incəsənət xadimi adı verilməliydi. Çünkü əlin qələm tutandan bu günəcən incəsənətimizi, mədəniyyətimizi təbliğ eləmisən, bunu umduğunu da hiss edirəm.(?????????? suallar mənimdi T.A.)

–Bəyəm sənin umacağın yoxmu, heç kim də bilməsə, mən bilirəm, 1996-cı ildən bu yana bir yerə qol çəkib maaş almadan hər gün nizam- intizamla “Oğuz Eli ” qəzetinin redaksiyasına gedib hansı inam, hansı sevgiylə qəzetin “YAZIÇI” adında ayrıca buraxılışlarını hazırlayırsan, iyirmi ildən bəri məzuniyyətin- istirahətin nə olduğunu, müalicəyə gedə bilmədiyini, dərmanlar almağa imkanın olmadığını mənə demisən. İndi mənimlə niyə belə qeyri-səmimi danışırsan, sənin umacağın yoxdursa, niyə mənə giley-güzar edirdin?..

–Tofiq, söhbətimizdən ŞOU qoxusu gəlir. Fərdi təqaüd, ad almaq istəyən artistlərin, müğənnilərin danışığına bənzəyir. Suallarına bir şərtlə cavab verirəm, müsahibəni, yəni elədiyimiz söhbəti çap elətdirmə, arxivində qalsın, yaxşımı?

(Davam edəcək)

Tofiq ABDİN

525-ci qəzet.- 2011.- 22 yanvar.- S.23.