Vitautas Landsbergis: “Qarabağ münaqişəsilə bağlı aparılan danışıqlar müharibədən başqa heç vəd etmir

        

    Tərcüməçidən ön söz

    

   Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev aprelin 14-də Litvanın keçmiş dövlət başçısı, Litva Respublikası Seyminin sabiq sədri Vitautas Landsbergisi Bakıda qəbul etdi. Görüşdə digər suallarla yanaşı Azərbaycan ilə Avropa Parlamenti arasında əməkdaşlığa dair məsələlər ətrafında da fikir mübadiləsi aparıldı.

  Bununla bağlı qeyd etmək istərdik ki, Avropa Parlamentinin üzvü Avropa Parlamentinin Cənubi Qafqaz dövlətləri ilə əlaqələr üzrə nümayəndə heyəti sədrinin müavini V. Landsbergis hazırda müstəqil dövlətlər olaraq Avropa Şurasının üzvü olan keçmiş SSRİ respublikalarında Avropa ictimai-siyasi fikrinin açıq vətəndaş cəmiyyəti təsisatlarının bərqərar olmasının vacibliyi sivil dövlət quruculuğu yolunda, həmçinin insan hüquqları sahəsində demokratik islahatlar keçirilməsinin zəruriliyi barədə mediada Avropa İttifaqı institutlarında vaxtaşırı açıq çıxışlar çağırışlar edən nüfuzlu siyasi xadim kimi tanınmışdır.

Professor V.Landsbergisin çıxışlarının mühüm hissəsi Gürcüstan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi bucağı altında Cənubi Qafqazın siyasi iqtisadi baxımdan vahid sabit region kimi formalaşdırılması məsələsinin aktuallığına həsr olunmuşdur. O, ictimai-siyasi publisistik yazılarında Cənubi Qafqaz dövlətlərinin siyasi baxımdan Avropa İttifaqına yaxınlaşdırılmasını onların Avroatlantik təhlükəsizlik əməkdaşlıq strukturlarına inteqrasiya edilməsini, regionda Rusiya imperiya iddialarını neytrallaşdırmaq bu ölkələri Kremlingöbəyindən tamamilə kəsib uzaqlaşdırmaqüçün taleyuklü əhəmiyyəti olan proseslər kimi vurğulayır.

Litvanın keçmiş dövlət başçısı Gürcüstan Azərbaycan ərazilərinin qonşu dövlətlərin təhriki ilə işğal edilməsini regiondakıdondurulmuşmünaqişələrin uzun müddət həll olunmamasını  strateji məqsədlərə bütünlüklə çatmaq üçün ciddi maneə törədən hərbi geosiyasi faktorlar kimi siyasi fəaliyyətində daima diqqət mərkəzində saxlayır. O, Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə nizama salınması üçün aparılan danışıqları da mütəmadi izləyir yeri gələndə müvafiq mülahizələr yürüdür, rəy şərhlərləni söyləyir.

Litva siyasətçisi ATƏT-in Minsk qrupu çərçivəsində Qarabağ münaqişəsinin həll edilməsi ilə bağlı gedən danışıqları yarıtmaz sayır, bu qrupa üzv olan dövlətləri münaqişənin nizamlanmasında nəticənin olmamasında sərt tənqid edir, işğalçı Ermənistanın ATƏT- hesablaşmamasını, onun tövsiyələrinə təpki ilə yanaşmasını Minsk qrupunu özünü doğrultmayan siyasi arenada sözü keçməyən bir qurum olmasını təsdiq edən faktlar kimi dəyərləndirir. O, məqalələrinin birindəQarabağ münaqişəsilə bağlı aparılan danışıqları müharibədən başqa heç vəd etmədiyinibildirib.

ATƏT-in Minsk qrupunun bu vaxtadək heç bir nailiyyət qazanmadığını, erməni təcavüzünə son qoymaq Azərbaycan torpaqlarının işğaldan azad etmək üçün bu Qrupa üzv olan ABŞ, Fransa Rusiya dövlətlərinin qeyri-konstruktiv mövqe tutduqlarını beləliklə Qarabağ danışıqlarının dalana dirəndiyini təəssüflə vurğulayan V. Landsbergis münaqişənin həllinə Avropa İttifaqının daha yaxından cəlb edilməsini qənaətbəxş sayır bu yolda Avropanın Parlament diplomatiyasını gücləndirməyi təklif edir, Dağlıq Qarabağın statusu ilə bağlı məsələnin həlli axtarışlarında Avropa Şurasının Avropa İttifaqının digər təsisatlarının fəal iştirakını təbliğ edir.

Səbatlı təcrübəli siyasətçi kimi tanınmış, həmçinin sözünün üstündə möhkəm durmuş V. Landsbergis son vaxtlar Avropa İttifaqı təsisatlarının sədrləri ilə daha tez-tez görüşlər keşirir Qarabağ münaqişəsinin həllinin mümkün variantları ətrafında müzakirələr aparır, Avropa Parlamenti rəhbərlərinə ardıcıl surətdə müraciətlər təkliflər edir, onlara həsəd oyadan bir mətanətlə müxtəlif sorğular göndərir, əldə edilmiş nəticələr alınmış cavablar barədə geniş ictimaiyyət dairələrini media vasitələri ilə daima məlumatlandırır.

V. Landsbergisin bu yönümdə göstərdiyi siyasi fəaliyyət Avropa Parlamentinin rəsmi sənədlərində həmçinin dövri mətbuatda da çoxdan öz əksini tapmışdır. Bununla bərabər, onun Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı hazırladığı çoxsaylı müxtəlif publisistik yazılar müəllifin kitablarında da yer alıbdır. Belə ki, V. Landsbergisin 2010-cu ildə Vilnüsdə litvaca çapdan çıxmışEuropos Parlamente“ (“Avropa Parlamentində”) adlı kitabında digər ictimai-siyasi yönümlü materiallarla yanaşı müəllifin sözügedən mövzuda apardığı yazışmalar da dərc edilibdir. Onlardan səciyyəvi nümunə olaraq V. Landsbergisin Avropa Komissiyasının sədri Joze Manuel Bàrrozoya ünvanladığı müraciəti ondan aldığı cavab məktubunu Litva dilindən tərcümə edib oxucuların diqqətinə çatdırırıq.

                                                                                        

    Vitautas Landsbergisin Avropa Komissiyasının Prezidenti Joze Manuel Bàrrozoya  məktubu

    

             Cənab Prezident,

             Dondurulmuş münaqişələr qədər ki, dondurulmuş şəkildə qalacaqdır, onlar heç bir zaman yaxşılığa doğru dəyişməyəcəkdir. Ermənistan - Azərbaycan dondurulmuş müharibəsində Avropa Komissiyasının təşəbbüsü ilə, heç olmazsa, uzaq bir ümidə yeni pəncərə açıla bilər. Belə ki, əgər, Avropa Komissiyası Ermənistanla Azərbaycanın uzaq gələcəkdə Avropa Birliyinə üzv qəbul edilməsinin mümkünlüyü nöqteyi-nəzərindən bu dövlətlərin Dağlıq Qarabağ probleminə necə yanaşacaqları ilə bağlı fəaliyyət planının tutulması işinə başlasaydı, bu, böyük bir nailiyyət olardı. Qoy belə bir fikir heç olmazsa, ideya olaraq mövcudiyyətdə olsun. Əgər, 10-20 ildən sonra ermənilərin azərbaycanlıların Avropa Birliyi vətəndaşları olacaqları bilinsəydi, onda, Qarabağ ərazisinin oranın sakinlərinin “status” problemi necə həll olunardı? Avropa Birliyinin üzvü olan dövlətlərin tamamilə açıq daxili sərhədlərinin haradan cızılması onda böyük təfavütmü kəsb edərdi? Həmçinin, belə sərhədlər prinsipi azərbaycanlıların həyat adası olan, lakin, Azərbaycandan tamamilə ayrılmış blokadaya alınmış, yenidən birləşdirilməsinə isə ümidin qalmadığı Naxçıvan regionuna da aid olunardı.

 Cənab Prezident, Sizə alternativ təklif olaraq təqdim etməyə cəhd göstərdiyim bu idealist ideyanın qəbul olunmadığı halda, Qarabağ münaqişəsi ətrafında gedən bütün bu laqqırtılar müharibədən başqa heç vəd etmir...

Bu doğrudurmu ki, Azərbaycan “Nabucco” {layihəsinin} iştirakçısı kimi fəaliyyət göstərmir bu ölkə həmin projeyə qatılmaq üçün hətta dəvət almayıb? Həqiqətənmi, Avropa bunu Azərbaycana təklif etməyib?

     

             Hörmətlə

            Vitautas Landsbergis,

            Avropa Parlamentinin üzvü

                          30 oktyabr 2008-ci il.                                                   

    

    =====================================================================

    

    Avropa Komissiyasının Prezidenti Joze Manuel Bàrrozonun

    Vitautas Landsbergisə cavab məktubu

                                                       

 Hörmətli Landsbergis cənabları,

Dağlıq Qarabağ münaqişəsilə bağlı mənə oktyabrın 30-da göndərdiyiniz məktuba görə Sizə təşəkkür edirəm.

Həmin uzunsürən münaqişədə Avropa Komissiyası sülhün qorunmasını fəal surətdə dəstəkləyir bu yolla Cənubi Qafqaz regionunda sülhün bərqərar olmasına, tərəqqi sabitliyin genişlənməsinə töhfələr verir.

Avropa Komissiyası 1994-cü ildə atəşkəsdən sonra Avropa Təhlükəsizliyi Əməkdaşlığı Təşkilatının (ATƏT) təşəbbüsü ilə aparılan sülh danışıqlarını dəstəkləyir biz, hələ belə düşünürük ki, ATƏT-in Minsk qrupu ələlxüsus onun həmsədrləri, – Amerika Birləşmiş Ştatları, Rusiya Federasiyası Fransa dövlətlərimünaqişəni sülh yolu ilə həll etmək üçün münasib format rolunu oynayırlar. Son həftələr ərzində gəlib çatan ürəkləndirici xəbərlər bizə ümid verir ki, yaxın gələcəkdə sülh əldə oluna bilər.

Mən, Ermənistan Azərbaycanın Avropa Birliyinə üzv olaraq qoşulması perspektivi ilə əlaqədar bununla da regionda sərhədləri praktiki olaraq əhəmiyyətsiz etməklə bağlı Sizin təklifinizə diqqət yetirdim, amma, bu dövlətlərin Avropa Birliyinə üzv qəbul olunması perspektivi gündəmdə durmur. Ermənistan Azərbaycan Avropanın yeni qonşuluq siyasət proqramında iştirak edirlər. Bu proqram isə münasibətləri gücləndirmək üçün möhkəm əsas yaradır həmin dövlətlərə islahatlar həyata keçirmək sahəsində yardım göstərməyə imkan verir. Sözügedən proqram hazırda Şərq partnyorluğu təşəbbüsü əsasında mahiyyət etibarilə daha da dərinləşdirilir.  

Komissiya əmindir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin müsbət həll olunması üçün ən yaxşı üsullardan biri hər iki tərəfin qarşılıqlı etibarın gücləndirilməsi tədbirlərinə cəlb olunmasına yardım göstərməkdən, insanların qarşılıqlı münasibətlərinə konkret əməkdaşlıq yönümündə yaşayış yerlərində dəstək verməkdən ibarətdir. Komissiyanın bu cür fəaliyyəti ATƏT-in Minsk qrupu məqsədlərinin gerçəkləşdirilməsini yüngülləşdirə bilər. Ermənistan Azərbaycan 2006-cı ildə Avropanın yeni qonşuluq siyasət proqramı üzrə qəbul edilmiş beşillik plana uyğun olaraq bundan sonra da öz fəaliyyətlərini davam etdirməlidirlər. Daha demokratik, şəffaf əsil plüralist  vətəndaş cəmiyyətinin qurulması isə münaqişənin sülh yolu ilə həll olunması işinə şübhəsiz ki, töhfələr verərdi.

Avropa Komissiyası dekabr ayının 3-də Avropa Şurasına Avropa Parlamentinə Şərq partnyorluğunun qurulması ilə bağlı təkliflərdən ibarət kommunikat təqdim edib. Bu qurumlara Avropanın yeni qonşuluq siyasəti proqramında iştirak edən Şərq dövlətləri ilə ikitərəfli çoxtərəfli əməkdaşlıq münasibətləri çərçivəsində əlaqələr yaratmaq təklif olunur ki, bu da Avropanın yeni qonşuluq siyasətinin gücləndirilməsinə daha uzaq addımların atılmasına gətirib çıxarardı. Avropa Şurası Avropa Parlamentində bu kommunikat təsdiq edildikdən sonra, həmin təkliflər regionda vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına xidmət edərdi xüsusilə , Cənubi Qafqazın ümumi inkişafına maneə törədən münaqişənin aradan qaldırılmasına dəstək verərdi.

Azərbaycanla energetika əməkdaşlığı məsələsinə gələndə isə mən Sizi əmin etmək istərdim ki, neft qazın Mərkəzi Asiyadan Cənubi Qafqazdan Qərb bazarına alternativ yollarla nəql edilməsi ilə bağlı bizim irəli sürdüyümüz təkliflər ətrafında aparılan müzakirələrdə Azərbaycan iştirak edir.

    

             Səmimiyyətlə,

             Sizin Joze Manuel Bàrrozo

                         21 yanvar 2009-cu il.                                                   

    

    Litva dilindən tərcümə edən:

    Mahir HƏMZƏYEV

    Litva azərbaycanlıları cəmiyyətinin sədri,

    Azərbaycanın əməkdar jurnalisti.

    mahir.hemzeyev@post.skynet.lt

    

    Vilnüs, 14-15 aprel 2012-ci il.