Kədərli şeirlər demə, Zülfiyyə

Bakının mərkəzində – Rəşid Behbudov prospektində yerləşən, elə korifey sənətçimizin adını daşıyan “Mahnı Teatrı”nda təxminən üç il əvvəl keçirilən ədəbi-bədii məclislərin birinin dəvətliləri sırasında mən də var idim.

Müxtəlif çıxışçılarla yanaşı bədii qiraətçilər də tez-tez səhnədə yerlərini dəyişirdilər. Qiraətçilər içərisində tanımadığım bir sima, elə səhnəyə gəlişi, zövq ilə – görkəminə yaraşan bəm-bəyaz qiyafəsi, zalı ədəb-ərkanla salamlaması, mikrafon önündə sərbəst, eyni zamanda şux və şax duruşu, bütövlükdə səhnə mədəniyyəti ilə bir çoxları kimi, mənim də diqqətimi cəlb elədi.

Zülfiyyə Eldarqızı – adını indi eşitdiyim, üzünü ilk dəfə gördüyüm xanım sənətçi, təqdim elədiyi şeir nümunəsini həzin musiqinin, şeirin məna və məzmununa uyğun olaraq əl, göz və üz hərəkətlərinin müşayiəti və məlahətli səsilə elə ifa elədi ki, ruhuma, canıma məlhəm kimi yayıldı...

Bədii qiraət sənətinə çoxları aludə olsa da, bu “çoxlar”ın əksəriyyətinin qiraətçilikdən xəbəri olmadığından ədəbi ictimaiyyət, elə bir az fəhmi olanlar da xəbərdardırlar.

Şeiri əzbərləyib, yaddaşa yükləmək o qədər də çətin proses deyil. Bunu hətta şeiriyyəti qavramayan, lakin əzbərçilik qabiliyyəti olan hər kəs edə bilər – özü üçün, qoy olsun. Ancan şeiri mənimsəyib, belə demək mümkündürsə “özününküləşdirib”, qanından, canından süzüb ədəbi məhsul qismində auditoriyaya qəbul elətdirmək hər adamın işi deyil.

Şeiriyyəti ruhuma hopmuş bəzi uzman şairlərimizin öz ifalarında səslənən şeirlərə düzünü deyim ki, çox vaxt qulaq asa bilmirəm. Şeir nə qədər mənalı, məzmunlu, fəlsəfi yüklü olsa belə, müəlifin qiraətçilik səriştəsizliyi şeirin mahiyyətini aşağılayır.

Bəzi “qiraətçilər” şeiri dilimizin elementar intonasiya qaydalarını, sözlərdə vurğuların yerini, hətta mübtədanı xəbərdən ayıra bilmədən, uşaqlıqda nənə-babasının “zəngin” leksikonundan çırpışdırdığı, ədəbi dillə heç cür uyuşmayan ibarələri yeri gəldi-gəlmədi pafosla, qulaqları cingildədən hay-qışqırıqla qarşı tərəfə sıralamağa çalışmaqla həm şeir, həm də bu sənət adına xələllik gətirirlər, özləri bunu başa düşməsələr belə.

Bəzən də bütün parametrləri ilə zəifliyi göz qabağında olan şeir nümunəsi peşəkarın dodaqlarından püskürən oda qarışıb elə bişir ki, adamı heyran edir.

Zülfiyyə Eldarqızı bədii qiraətçi olmaqla məhz sonunculardandır desəm, yəqin ki, bu sənətdən bir az da olsa başı çıxan hər kəs mənimlə razılaşar...

Bir müddət sonra biz onunla Azərbaycan Yazıçılar Birliyində tanış olduq. Söhbət əsasında Zülfiyyə xanımın Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin müəllimi olduğunu da öyrəndim.

Zülfiyyə Eldarqızı ilə ədəbi məclislərdə ara-sıra görüşdük, təmas qurduq, səmimiyyətimizin ölçüləri mütənasib olduğundan dostlaşdıq da.

...Azərbaycanın əsrarəngiz gözəlliyi ilə fərqlənən qədim yaşayış məskənlərindən olan Laçın cüssəli bir Laçın da var. Laçın rayonunun əhatə etdiyi əzəmətli dağlar, ucsuz-bucağsız zəngin meşələr qoynunda bir doğma obamız da var – Qoşasu deyirlər adına.

Qoşasuda bir İsmayıl kişi də olub. Təkcə Qoşasuda yox, elə ərazidə sayılıb-seçilən kişilərdən biri olub İsmayıl kişi. Hələ XIX əsrin axırlarında Müqəddəs Kəbənin ziyarətinə payi-piyada çıxan İsmayıl baba övladlarını da inancıl böyüdüb, Allahı tanıyanlardan, onun itaətində olanlardan yetişdirib.

Hacı İsmayıl oğlu Molla Rəhim də atasından mənən nə alıbsa, onu da əmanət kimi öz övladlarına ötürüb.

Molla Rəhimin kiçik övladı Eldar İsmayılov qonşu Alxaslı kəndində yaşayan maması(bibisi) qızı Hürü ilə ailə quranda, atasından ayrılaraq ayrıca təsərrüfat olmaq məqsədilə götürdüyü yurd yerinə daş töksə də, sonradan nədənsə gənc ailə gənc şəhərə – Sumqayıta köçmüş, Eldar buradakı təmir-tikinti idarələrinin birində inşaatçı kimi çalışmış, şəhər infrastrukturunun inkişafına öz töhvələrini vermiş, Hürü xanım isə fəaliyyətini ticarət sahəsi ilə bağlamışdır.

İsmayılovlar ailəsində dünyaya üç övlad göz açıb – Azər, Zülfiyyə və Nazim.

Məktəb illərində şəhər, respublika, ümumittifaq səviyyəli müsabiqələrdə iştirak edərək bədii qiraət üzrə I və II yerləri qazanan Zülfiyyə Sumqayıtdakı Mədəniyyət evində fəaliyyət göstərən “Xalq teatrı”nın hazırladığı tamaşalarda fəal iştirak eləsə də, dayıları ona qadağa qoyur, onu teatrdan çəkindirməyə çalışır, hətta bacıları Hürü xanımla bu mövzuda mübahisəli söhbətləri də olur. Hələ 10-cu sinifdə oxuyarkən Sumqayıtdakı N.Nərimanov adına Mədəniyyət evində işə götürülmüş Zülfiyyənin elə əmək kitabçasındakı ilk qeyd də bu müəssisənin möhürü ilə təsdiqlənmişdir.1989-cu ildə orta təhsilini müvəffəq qiymətlərlə başa vuran Zülfiyyə sənədlərini hələ uşaqlıqdan arzusunda olduğu M.A.Əliyev adına Azərbaycan İncəsənət İnstitutunun(indiki Azərbaycan Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti) “Aktyorluq fakültəsi”nə vermək istəsə də, dayılarının qınağından qismən də olsa yayınmaq məqsədilə “Teatr rejisorluğu” fakultəsinə verməli olur. Bu dövrdə Zülfiyyənin atası bərk xəstə olduğundan, qohum-əqrabanın başı qayğılara qarışdığı üçün, heç onunla maraqlanan belə olmur.

Qəbul imtahanlarına daxil olan “Tarix” və “Ədəbiyyat” fənlərinin hər birindən “yaxşı” qiymət alan Zülfiyyə, 3-cü – “rejisorluq və aktyorluq sənəti”ndən verməli olduğu qabiliyyət imtahanına daha ciddi hazırlaşır.

İmtahan götürən müəllimlərin sırasında ciddiliyi, tələbkarlığı və zəhmliliyi ilə seçilən Vaqif Ağayev(Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti, mərhum Əliyağa Ağayevin oğlu) Zülfiyyənin norma üzrə müstəqil şəkildə hazırladığı materialları – təmsil, monoloq və şeir nümunələrini dinlədikdən sonra üzünü Zülfiyyəyə tutaraq “Qızım sən keçdin, təbrik edirəm” –deyərək Zülfiyyənin halal “yaxşı”sını yazır.

Bax beləcə başlayır Zülfiyyənin tələbəlik illəri.

Elə birinci kursdan “Cəfər Cabbarlı təqaüdü” alan Zülfiyyəni, sonradan ali təhsil müəssisəsinin rəhbərliyi yenicə təsis olunmuş “Səməndər Rzayev təqaüdü”nə təqdim edir.

Zülfiyyə bir gün dərsdən evə dönəndə, atasının əlində oxuduğu “Azərbaycan gəncləri” qəzetində öz şəklini və “Səməndər Rzayev təqaüdü”nə layiq görülməsi barədə yazını görəndə ata-balanın sevincinin həddi-hüdudu olmamış, atası ona – “Mən artıq inanıram ki, sən öz sənətinin sahibi olacaqsan” – deyə kövrəlir və bu hadisə Zülfiyyənin “Həyat vəsiqəsi”nə çevrilir.

Hələ III kursda oxuyarkən, İnstitutun Komsomol Komitəsində çalışan bir gənclə ailə həyatı quran Zülfiyyənin 1993-cü ildə Ayşə qızı, iki il sonra isə Orxan balası dünyaya gəlir.

Zülfiyyə 1994-cü ildə İnstitutu(artıq Universitet) “Fərqlənmə diplomu” ilə bitirsə də, iki körpə uşaq anası olaraq və digər obyektiv və subyektiv səbəblərdən yaradıcı mühitdən müvəqqəti olaraq uzaqlaşmalı olur, lakin sənətə olan sevgisi 1998-ci ildə onun doğma universitetə artıq bir əməkdaş kimi qayıtmasına təkan verir.

Universitetdə yenicə yaranmış “Kinoşünaslıq kafedrası”nda laborant vəzifəsinə işə götürülən Zülfiyyə xanımın fəallığını, potensialını və elmi təfəkkürünü hiss edən kafedranın professor-müəllim heyəti onu elmi işlə məşğul olmağa sövq edir və nəticədə o disertant qismində, filologiya elmləri doktoru, professor Həsən Quliyevin elmi rəhbərliyi altında “Anarın əsərlərinin ekran təcəssümü” mövzusunda elmi iş üzərində gərgin və maraqlı fəaliyyətə başlayır.

Altı ilə yaxın bir dövrdə M.F.Axundov adına Mərkəzi Kitabxananın divarları arasında elmi axtarışla məşğul olan Zülfiyyə xanım elmi mövzusunu 2006-cı ildə yekunlaşdırsa da 2008-ci ildə dissertasiya işini müdafiə etmiş, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Yanında Ali Attestasiya Komissiyasının qərarı ilə ona “sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru” elmi dərəcəsi verilmişdir.

Zülfiyyə Eldarqızı indi daha çox sevdiyi işlə məşğul olur. O, universitetin “Səhnə danışığı kafedrası”nın müəllimidir. Bu sənətin sirlərini sevə-sevə, böyük məhəbbətlə öyrədir tələbələrinə.

Qarşısına həmişə xeyirxah insanlar çıxdığını şükranlıqla dilə gətirən Zülfiyyə xanım Azərbaycan Respublikasının Xalq artistləri, mərhum sənətkarlarımız Səməndər Rzayevi, Mikayıl Mirzəni və Hamlet Xanızadəni özünün mənəvi müəllimləri hesab edir.

İşgüzar və sağlam bir mühitin hökm sürdüyü Azərbaycan Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində işləməyi özünə şərəf bilən Zülfiyyə Eldarqızı auditoriyaya girdikdə onu əhatə edən gələcək sənət adamlarının arasında zamanın hərəkətini unudur, tənəffüsün yetişdiyini bilmir, həm tədris prosesindən, həm də ona diqqət kəsilən tələbələrindən zövq alır.

Zülfiyyə Eldarqızı universitet çərçivəsində və universitetdən kənar bədii tədbirlərdə yaxından iştirak edir.

Zülfiyyə xanım universitet müəllimlərinin 2011-2012-ci tədris ilinin yekunları üzrə hazırladıqları yaradıcılıq hesabat işi olan “Ağlar, güləyən Sabirimiz” habelə, 20 yanvar qanlı faciəsinə həsr olunmuş “Tökülən qan yerdə qalmaz” və Xocalı soyqırımına həsr olunmuş “Gözü yolda Xocalım” adlı ədəbi-bədii kompazisiyalarda yaddaqalan obrazlar nümayiş etdirmişdir.

Tələbələrinin uğurlarını öz uğuru kimi qəbul edən Zülfiyyə xanım onlara həm də mənəvi dəstək olur. Elə biz onunla görüşəndə də sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Öyrəndim ki, Zülfiyyə xanımın da çəkildiyi, tələbəsi Pərviz Seyidlinin – ailəyə sədaqətdən və əsl sevginin ölməzliyindən, Qarabağ müharibəsində həyat yoldaşını itirmiş bir qadının özünə qəsd etmək istədiyi zaman canından artıq sevdiyi sevgilisinin ruhunun onu xilas etməsindən bəhs edən – “Səninləyəm” adlı filmi Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə keçirilən “Azərbaycan ailəsi filmlər festivalı-2012”-nin diplomuna layiq görülmüşdür.

2010-cu ildə qardaş Türkiyənin İstanbul şəhərində keçirilən “Türk dünyası bəyaz pərdədə görüşür” adlı festivalda Azərbaycanı layiqincə təmsil etmiş Zülfiyyə Eldarqızı Vətənə festivalın diplomu ilə dönmüşdür.

Yaradıcılığında bədii qiraətə yetərincə yer ayıran Zülfiyyə xanımın sevgi şeirlərindən ibarət “Bu sevdanın ömrü-günü bitməsin”, işğal olunmuş doğma Laçına həsr olunmuş “Ah çəkdim, dedilər ahın dağlara” və Azərbaycan Respublikasının “Şöhrət ordeni”nə layiq görülmüş, Qarabağ müharibəsinin veteranı, qədim mis məişət əşyalarının məşhur kolleksiyaçısı Şahid Həbibullayevin Qarabağ savaşlarındakı döyüş həyatına həsr olunmuş “Ay Şahid” adlı kompakt audi-diskləri də işıq üzü görmüşdür.

Şair Ələmdar Quluzadə “Ürəyindən keçəydim” kitabına daxil etdiyi, “Adını bilmədiyim səs” adlı şeirində Zülfiyyənin həzin, məlahətli, kövrək, kədərli səsini belə vəsv edir.

...Bu səs öz sirrini, öz muradını,

Günəşə də desin, günə də desin.

Sözə könül verən səsin adını

Əgər bilən varsa mənə də desin.

Zülfiyyə Eldarqızı 50-dən çox elmi və publisistik yazıların müəllifi olmaqla, dövrü mətbuatımızda mütəmadi şəkildə nəşr olunur.

Çap etdirməsə də, hərdənbir yazdığı şeirlərinin birində dünyasını cavan yaşlarında dəyişmiş atasına müraciətlə belə yazır Zülfiyyə Eldarqızı:

Ata, ayrılığa dözə bilmirik,

Daha biz gülümsər gəzə bilmirik.

Sənsizlik od olub yandırır bizi,

Yayın ortasında dondurur bizi.

Sən ey evimizin odu-ocağı,

Üç məsum körpənin sığınacağı...

Zülfiyyə xanım soy kökünə, valideynlərinin böyüyüb, boya-başa çatdığı, özünün də orta məktəb illərində yay tətillərini qardaşları ilə birgə keçirdiyi – atasının ev tikmək üçün daş tökdüyü ərazinin artıq “Eldarın daşının yanı” kimi toponimləşmiş yerdə oynadığı, yol qırağındakı ağacların kölgəsində günlərə anasının yolunu gözlədiyi, ayağından ilan vurduğu, internetdə izləyərək erməni qızlarının Laçın çaylarında necə çimdiklərini görərək kədərləndiyi torpaqlara, Qoşasuya, Alxaslıya qəlbən bağlı olan adamlardandır.

Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakultəsinin II kurs tələbəsi olan qızı Ayşəni və bu il qəbul imtahanlarında iştirak edəcək oğlu Orxanı yüksək keyfiyyətli vətəndaş qismində Azərbaycan ictimaiyyətinə təqdim etmək, onları elmli-ziyalı, intellektual potensiala malik, vətənpərvər bir övlad və əllbəttə ki, xoşbəxt görmək, ən ümdə arzularındandır Zülfiyyə xanımın.

...Bu ilin iyun ayının 20-də yubileyini qeyd edəcəyimiz Zülfiyyə xanımın yaşının ən məhsuldar dövrüdür desəm məncə düz olar.

Mənim arzularıma gəldikdə isə, sevimli və mehriban Zülfiyyə xanım!

Sizə həyatda heç kim qədərini bilmədiyi ömür payınızda gözüdolusu xoş məqamlar, tükənməz həyat eşqi, yaradıcılıqla dolu fəaliyyət, yaddaqalan obrazları ərsəyə gətirməkdə yüksək peşəkarlıq, həmişə olduğu kimi xeyirxah insanlarla əhatə olunmağınız, nənə və ulu nənə olanda da, bugünkü təravətinizi, cəzibədarlığını, hər kəsə xas olmayan qadın səmimiyyətinizi qoruyub saxlaya bilməyiniz və əlbəttə ki, internetdə seyr etdiyiniz Laçının çaylarının, bulaqlarının şəffaf sularından üzünüzə çırparaq gözəl üzünüzü bir az da nurlandırmağınız ən xoş qəlb arzularımdandır.

Yazımı sizə həsr etdiyim şeirdən olan bir bəndlə bitirirəm.

“Ah çəkdin, dedilər ahın dağlara”,

“Qoşasu”, “Alxaslı” həsrət “çağlar”a.

Nankorlar baş çıxıb bizim bağlara,

Kim var ki, söyləyək kimə, Zülfiyyə,

Kədərli şeirlər demə, Zülfiyyə.

Fəxrəddin MEYDANLI

525-ci qəzet.- 2012.- 15 iyun.- S.30.