Nahid Hacızadə:“Jurnalistika üçün insanlıqla, bəşəri dəyərlərlə bağlılıq çox vacib şərtdir”

“BU GÜN BİZİM JURNALİSTİKADA BİRİNCİ NÖVBƏDƏ İNSANİ XƏTT ZƏİFLƏYİB,JURNALİSTİKAMIZ KOBUDLAŞIB”

– Sizcə, bu azadlıq jurnalistikamıza nə gətirdi?

– Son illər jurnalistikaya gələnlərin içərisində analitik yazan jurnalistlər var. Onların yazdıqlarını oxuyanda düşünürəm ki, mən bu cür yox, bir az bəzək-düzəklə yazaram. Söhbət onların nə yazdıqlarından deyil, necə yazdıqlarından gedir. Düzdür, arzuolunmaz məsələlər də var. Təəssüf ki, haqqında danışdığım jurnalistlərin bir çoxunun yazılarında söyüşə də, təhqirə də, axmaq məqamlara da rast gəlmək olur. Ancaq onların yazdıqlarında insani hisslər də var.

Jurnalistika üçün insanlıqla, bəşəri dəyərlərlə bağlılıq çox vacib şərtdir, oxucuları heyrətləndirən maraqlı məqamların yayılması insana xidmət etməlidir. Mən belə düşünürəm. Bu gün bizim jurnalistikada birinci növbədə insani xətt zəifləyib, jurnalistikamız kobudlaşıb.

– İndi televiziyalarımızda orijinal verilişlər azdır. Daha çox xarici ölkələrin televiziyalarında götürülən layihələrə üstünlük verilir. Sovet dövründə vəziyyət necə idi?

– Onda da oğurlamalar, bənzətmələr var idi. Ən çox da Mərkəzi Televiziyanın verilişləri götürülürdü. Bilmirəm, bəlkə də yazıçılığımdan, fantaziyamdan irəli gəlirdi, ziyalılarımızın içində olmağımın, onların qeydlərini eşitməyimin də təsiri var idi... Həmişə orijinal verilişlər hazırlamağa çalışırdım.

Sovet dövrü jurnalistikasından daha çox televiziya işçisi kimi danışıram. Televiziyanın, radionun həmin illərdə o qədər sehrkar verilişləri var idi ki! İndi elə tamaşaçı toplayan, onların ürəyinə yol tapan verilişlər azdır. Azərbaycan Televiziyasının intibah dövrü idi. Sinəsinə döymək olmasın, o illərdə mənim də adım, əməyim olub. O zaman hər verilişin öz rejissoru var idi. Mən bilirdim kim nəyi eləyə bilər.

“Novellalar axşamı” adlı bir veriliş var idi. Hamının sevdiyi, gözlədiyi bir veriliş idi. Salam Qədirzadəyə, Seyfəddin Dağlıya, Rüfət Əhmədzadəyə mövzunu deyirdim, onlar da novellalar yazıb gətirirdilər, özləri də qonorar alırdılar, komik aktyorlar da, televiziya işçiləri də.

Verilişlərə adın seçilməsi də çox əhəmiyyətlidir. “Dalğa” verilişinin yaranması yadıma düşdü. Doğrudur, onun ideyası Mərkəzi Komitədən gəlirdi. Dedilər, yenidənqurma ilə bağlı televiziyada bir veriliş yaradılsın. Azərbaycan Teleradio komitəsinin o vaxtkı sədri Elşad Quliyev məni yanına çağırdı. Verilişin adını fikirləşməyə başladıq. Həsən Həsənov da tez-tez zəng vurur, soruşurdu ki, verilişin adı nə olacaq?

– Maraqlı ad seçilmişdi. Bu veriliş, doğrudan da bir dalğa kimi gəldi...

– Bəli. O zaman bu verilişə ad qoymaq üçün respublikanın bir çox ziyalılarına dedilər. Mən Elşadın otağından çıxanda düşündüm: “Yeni nə kəşf eləyirik... Yenidənqurma yeni bir dalğadır də”. Geri qayıtdım. Qapını açıb dedim: “Elşad ad tapıldı, “Dalğa”. Elşad ayağa qalxıb məni qucaqladı. Həsən Həsənova zəng vurdu...

– Sovet hakimiyyəti illərində mətbuata, radioya, televiziyaya qoyulan qadağalar jurnalistlərimizin yaradıcılığını çoxmu məhdudlaşdırırdı?

– Mərkəzi Komitədə Təbliğat şöbəsinin nəzdində müəyyən bölmələr fəaliyyət göstərirdi. Şöbənin həm mətbuat, həm də radio və televiziya üzrə bölmələri var idi. Məsələn, qəzet bölməsində çalışan şəxsin vəsifəsi bundan ibarət idi: səhər gəlir, qəzetləri oxuyurdu ki, bilsin nə yerindədir, nə yox. Əlbəttə o, dövrdə nəzarət də, diqtə də var idi. Amma Mərkəzi Komitədən çox ağıllı, işin xeyrinə olan göstərişlər də verilirdi. Məsələn, o vaxt indiki teleteatrın binasında kinoteatr olmalı idi. MK birinci katibi Heydər Əliyev onu Teleradio Komitəsinə verdi. Komitənin sədri Qurban Yusifzadə bir gün gəldi ki, Heydər Əliyev məni çağırmışdı xeyli söhbət elədik, dedi ki, sizin insafınız yoxdur, bazar günü səhər açılanda bu camaat bir az gülsün, əylənsin mahnıya qulaq assın. Mənə bildirir ki, bir veriliş açmaq lazımdır. Dedim ki, Qurban müəllim, bu verilişi açmaq üçün gərək mənə, ən azı, 15-20 gün vaxt verəsiniz. Qurban Yusifzadə elm adamı idi, kommunist idi. Heydər Əliyev deyən kimi, cavab verib ki, gözüm üstə bu bazar o verilişə baxa biləcəksiniz. Həftənin isə 3-cü günü idi. O, mənim sözlərimi eşidəndə fikrə qərq oldu. Dedi ki, ay Nahid, sən nə danışırsan, neyləyirsən elə, veriliş bu bazar getməlidir. Televiziya verilişi də qəzet məqaləsi deyil axı, özün gecəni gündüzə qatıb birtəhər yazasan. Burada kollektiv əmək olmalıdır. Yumoristik yazarları, tanınmış aktyorları və müğənniləri dəvət etdik. Gecəni gündüzə qatdıq. Verilişin ad məsələsi ortaya çıxanda dedim ki, Qurban müəllim, adı elə “Səhər görüşləri” olsun. Xoşuna gəldi. Bazar günü veriliş yayımlandı. Hər həftə efirə çıxan “Səhər görüşləri” çox məşhur oldu.

Heydər Əliyev İmişli rayonunda zəhmətkeşlərlə keçirdiyi görüşlərdən birində pambıqçı qızlardan nə istədiklərini soruşmuşdu. Qızlar da demişdilər ki, biz sübh tezdən tarlalarda oluruq, “Səhər görüşləri”nə baxa bilmirik, xahiş edirik, həmin verilişin axşamlar təkrarı verilsin.

– “Azərbaycan” radiosunun və televiziyasının xoş günlərindən danışdınız. Amma 20 Yanvar hadisələrinin də şahidi oldunuz...

– Çox ağır günlər idi. O hadisələr zamanı televiziyaya hərbi senzura təyin olundu. Mərkəzi televiziyanın sədr müavinlərindən biri də Bakıya gəldi. Azərbaycan Teleradio Komitəsinin sədri Elşad Quliyevə təzyiqlər var idi. Mən o vaxt ədəbi-dram verilişləri baş redaksiyasının rəhbəri idim. Əsas verilişləri mənə tapşırdılar. Siyasi verilişlər şöbəsinə baxmırdım, amma xalqın sözünü efirə necə verəcəyimizi bilirdim. Beynəlmiləlçilik adı ilə xalqımızın xeyrinə olan məsələləri önə çəkirdim. Rus dilini mükəmməl bilən Tofiq Abbasova da deyirdim, bu sözləri Moskvadan gələnə onların xeyrinə tərcümə elə, guya belə yazılıb. Planımız baş tuturdu.

İmam Mustafayev bir gün mənə zəng vurub televiziyada çıxış etmək istədiyini dedi: “Ancaq “yuxarılar” ora gələcəyimi bilməsinlər. Məni qapıda özün qarşıla, studiyaya sal, oradan da çıxım gedim”. İmam müəllim gəldi, mənim otağıma qalxdı. Qapını arxadan bağladım. O, cibindən Dağlıq Qarabağda 10-cu sinfi bitirən şagirdlərə verilmiş attestatların fotosunu çıxarıb mənə göstərdi. Attestatlarda rus dilində Ermənistan Respublikası Dağlıq Qarabağ Vilayəti yazılmışdı. İmam Mustafayev uzun illər Dağlıq Qarabağda çalışmışdı, təcrübə sahəsi orada idi. Mən özüm də Dağlıq Qarabağda ermənilərin Qarabağa köçməsinin 150 illiyinə həsr etdikləri abidəni görmüşdüm. Sonra ermənilər tarixi saxtalaşdırmaq üçün onu özləri dağıtdılar.

İmam Mustafayev bu barədə də danışdı, yazdıq. O, gedəndən sonra qapını bağlayıb verilişi montaj etdik. Çox keçmədi ki, proqram rəhbəri daxili telefonla mənə zəng elədi: “Xəbərin var o verilişi çıxardacaqlar?”. Soruşdum ki, kim çıxaracaq? Cavab verdi: “Beş dəqiqədən sonra səni sədrin otağına çağıracaqlar”. Onun dediyi kimi də oldu. Sədrin otağına çağırıldım. Mən içəri girəndə otaqda sədr Elşad Quliyev, müavini Fuad Tanrıverdiyev və bir də Mərkəzi Komitədən məsul vəzifəli bir şəxs var idi. MK-dan gələn adam mənə dedi: “Sənə kim icazə verib ki, İmam Mustafayevi efirə çağırasan? Onu verilişdən çıxar”. Cavab verdim ki, “İmam Mustafayev Mərkəzi Komitənin birinci katibi olub, akademikdir. Ona inanmayım, bəs kimə inanım? Mən baş redaktor deyiləm? Bu verilişə mən qol çəkmişəm. Sizin ixtiyarınz yoxdur verilişi çıxartmağa. Əgər veriliş efirə getməsə, bu dəqiqə buradan çıxacağam və gedib bir mətbuat konfransı keçirəcəyəm. Deyəcəyəm ki, filankəs gəldi, belə hadisə oldu”. Onda Bakıda siyasi vəziyyət çox gərgin idi. MK-nın nümayəndəsi mənə dedi: “Onda sən bu verilişə başınla cavabdehsən”. Veriliş efirə gedəndən sonra nə qədər zənglər gəldi bizə.

– Siz radioda, televiziyada çalışan jurnalistlərimiz üçün məktəbsiniz. Bu gün müraciət edən, sizdən öyrənmək istəyənlər varmı?

– Sevinirəm ki, televiziyaya, radioya gedəndə məni böyük hörmətlə qarşılayırlar. İndi baş redaktoru olduğum Respublika Xatirə Kitabı Redaksiyasının yerləşdiyi bu “Azərbaycan” nəşriyyatının özündə hər gün neçə nəfər mənə yaxınlaşır, özlərini mənim yetirməm kimi təqdim edirlər.

İctmai Televiziya yeni yarananda məni ora “Ovqat” verilişinə dəvət etmişdilər. Qapıdan içəri girəndə xeyli adam qarşıma çıxdı. Onların hamısı bir vaxtlar mənimlə bir yerdə çalışmışdılar. İsmayıl Ömərovla görüşəndə o da mənə dedi ki, buradakıların çoxu sənin məktəbini keçmiş adamlardır.

Sözü qiymətləndirən, sözlə davranmağı bacaran, məsuliyyət hiss edən adamam. Sutkalarla evə getməyə vaxtım olmayıb, televiziyada gecələmişəm. Həftələrlə evə bazarlıq edə bilməmişəm. Belə çətinliklərim çox olub. Amma mən bu işi dəlicəsinə sevmişəm.

– Yəqin əsas olan da bu sevgidir...

– Bu sənətin sevincini də yaşamışam. O vaxtlar elə verilişlərimiz olurdu ki, haqqında qəzetlər yazırdı, məclislərdə danışılırdı. Onda çox şahanə də yeriyirdik. Çünki rüşvət nədir bilməmişəm. Bir adam deyə bilməzdi ki, Nahid Hacızadə məndən 10 manat alıb.

– Televiziya üçün darıxmırsınız?

– Əlbəttə, darıxıram. Televiziya elə bir sehrkardır ki, onun sehrinə bircə dəfə düşdünmü, çıxmaq çətin olur.

Zöhrə FƏRƏCOVA

525-ci qəzet.- 2012.- 20 iyun.- S.6.