Səmimi sözün hikməti

Əlli illik zəngin yaradıcılıq yolu keçmiş şair Əvəz Mahmud Lələdağ poeziyasının leytmotivi vətənə, el-obaya olan tükənməz məhəbbətdir. Onun şeir və poemalarında qürbətdə qalan yurd yerlərimiz ürək ağrısı ilə anılır. Əvəz Mahmud Lələdağ bir şair kimi ulu sözün səmimiyyətinə qəlbən inanır və bu səmimiyyətə böyük hörmətlə yanaşır. Sözün nazını böyük ustalıqla çəkən şair təkcə sözü yazmır, əksinə özünü sözə sevdirməyi bacarır. Məhz bu keyfiyyəti ilə başqalarından fərqlənməyi bacaran şairlərimizdəndir Əvəz Mahmud Lələdağ. Oxucunun qəlbini duyaraq, gözəl söz demək qabiliyyətinə məxsus olan şairdir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, zəngin yaradıcılıq yolu keçmiş şairin bədii irsi çoxçeşidlidir. Onun böyük bir ilhamla qələmə aldığı şeirləri içərisində qoşma, gəraylı və təcnisləri xüsusilə diqqət çəkir. Şairin aşıq şeiri üslubunda qələmə aldığı bu janrlar yüksək poetikliyi və dilinin sadəliyi ilə oxucunu heyran edir. Hal- hazırda ömrünün müdriklik çağını yaşayan ustad- şair Əvəz Mahmud Lələdağın aşıq şeiri üslubunda yazdığı janrları içərisində ustadnamələri xüsusi çəkiyə malikdir. Ustadnamə ustad sözü, ağsaqqal öyüd- nəsihəti kimi qəbul edilir. Deməli, zaman- zaman ağsaqqal babalarımız və ağbirçək nənələrimiz öz müdrik kəlamları ilə gənclərə dəyərli öyüd- nəsihət vermiş və onların tərbiyəçisi olmuşlar. Öz tarixi mənbəyini müdrik xalq deyimlərindən- atalar sözü və məsəllərdən alan ustadnamələr günü bu gün də öz aktuallığını qoruyub saxlamaqdadır. Ustadnamənin başlıca xüsusiyyəti insana yüksək əxlaqi keyfiyyət və nəcib sifətləri aşılamaqdır. Şairin “Olmaz” rədifli ustadnaməsində oxuyuruq:

Könül, bəmdə dayan, çəkmə çox zilə,

Zildən bəmə enənləri görmüşəm.

Atını oynatma belədən-belə,

Çərxi geri çönənləri görmüşəm.

Ömrü boyu öz zəhmətilə yaşayan şair el malına göz tikməyi özünə əskiklik sayır. Min bir zəhmətlə qazandığı halal çörəyini isə əsl nemət bilir. Bir sözlə, halal anlayışı insanın cəmiyyətdə yüksək mövqeyinin və təmiz adının ifadəsi kimi düşünülməlidir. Mayası zəhmətlə yoğrulmayan təmənnalı niyyətlə dolanan adamlar isə şairin nəzərində həmişə tənqid obyektinə çevrilib. Deməli, haram anlayışı isə düzlüyün, doğruluğun, təmizliyin əksinə olaraq, əyriliklə qazanılan var- dövlətin məzmununu ifadə edir. Şair müasir gənclərimizi təmiz zəhmətlə qazanılan vara, təmiz ada çağırmağı özünə borc bilir. İnsanın mənəvi yoxsulluğunu əks etdirən boşboğazlıq, sözün işlə, əməllə uyğunsuzluğu şairin ustadnamələrində haqlı olaraq tənqid olunur. Şairin fikrincə, insan gərək çox bilib az danışmağı bacarsın. Məclisdə adamları ağıllı və bilikli saysın. Təkcə öyrətməyə deyil, öyrənməyə də meyl etsin. Heç bir əsası olmadan özünə güvənən, lovğalıq eləyən adam hər zaman özünü pis vəziyyətə salır. Düşdüyü məclisdə danışığına məhəl qoymayıb, dildə çoxlu vədlər verən , ancaq işə gələndə, dediklərinin əksinə hərəkət edərək, elin gözündən düşər. Şair öz oxucularını bu cür insanlardan kənar durmağa çağırır:

Yekə məclisində yekə danışma,

Dilin bəlasına, bala, düşərsən.

Özgənin oduyla yanma, alışma,

Bir gün olar, qalmaqala düşərsən.

Əxlaq gözəlliyi və mənəvi ucalıq kimi qiymətləndirilən dostluq Azərbaycan poeziyasında geniş şəkildə tərənnüm edilən əsas mövzulardandır. Belə ki, insanların həyatda üz-üzə gəldiyi çətinlikləri aradan qaldırması üçün dostluq hər zaman güclü amil olub. Dostluq daha çox çətin anlarda, insanın sarsıntılı vaxtlarında sınanır. Möhkəm dostluq çətin günün dostluğudur. Məşhur xalq deyimində olduğu kimi “Dost yolunda boran olar, qar olar.” Əsl dost, dost yolunda qarşılaşdığı hər bir çətinliyə sinə gərməyi bacarmalıdır. Öz sədaqəti ilə dostuna arxa və kömək olmalıdır. Necə deyərlər, əsl dostluqda xəyanətə yer yoxdur. Şair Əvəz Mahmud Lələdağın təbirincə desək;

Dostsan əgər, dosta xəyanət etmə,

Xəyanət eyləsən el qınar səni.

Müdrik şair öz oğlunun timsalında bugünkü cəmiyyətin üzvlərinə, xüsusən də, gənc nəslə üzünü tutaraq nəsihət edir ki, insanın sədaqəti və ləyaqəti onun mənəvi paklığı ilə əlaqədardır. Mənəvi cəhətdən pak olmayan insanda isə vəfa, sədaqət və ləyaqət ola bilməz. Şair insanın mənəvi- əxlaqi keyfiyyətlərinin üzə çıxmasında irsiyyətin rolunu yüksək qiymətləndirir:

Dedim, oğul, bədəsilə calanma,

Onda vəfa olmaz, sədaqət olmaz.

Şöhrət sevən bir nəsilə calanma,

Şöhrətpərəstlərdə ləyaqət olmaz.

Şair Əvəz Mahmud Lələdağın xalqımızın gələcəyi olan gənc nəslin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə alaraq, böyüməsinə öz müsbət təsirini göstərə bilən ustadnamələri onlarcadır. Söylədiyimiz fikirlərin təsdiqi kimi bir nümunəyə diqqət edək; Torpaq səcdəgahdır hər bir insana, Torpaq həyat verir canlıya, cana, Torpaqdır dünyada ən gözəl ana. Torpağı müqəddəs sayasan gərək. Əvəz Mahmud Lələdağın ustadnamələrindəki dəyərli öyüd və nəsihətlər müasir gənclərimizin əsl vətənpərvər kimi formalaşmasında mühüm rol oynaya bilər.

Balakişi İSKƏNDƏROV,

Sumqayıt Dövlət Universitetinin

əməkdaşı, folklorşünas

525-ci qəzet.- 2012.- 2 noyabr.- S.7.