Gövhər Baxşəliyeva: "Bürokratik metodlardan imtina edilməlidir"

Millət vəkili, professor Gövhər Baxşəliyevanın 525.az saytına müsahibəsi

–Gövhər xanım, bir millət vəkili və ən əsası bir elm adamı olaraq, Azərbaycan elminin bugünkü vəziyyəti ilə bağlı nə deyərdiniz? Azərbaycan elmində irəliləmə, yoxsa, geriləmə müşahidə olunur?

– İlk öncə onu qeyd edim ki, bəşər tarixi özü göstərir ki, elm hər bir dövlətin davamlı sosial-iqtisadi və mədəni yüksəlişinin əsas təminatçısıdır. İntellektual potensial əhəmiyyətinə və gətirdiyi mənfəətə görə hətta zəngin təbii sərvətləri belə üstələyir. Ən inkişaf etmiş ölkələrin yaxın tarixinə nəzər saldıqda, onların sürətli inkişafının əsasında məhz elmi nailiyyətlərin durduğunun şahidi oluruq. “Müasir dövlətin qurulması elmin inkişafı olmadan mümkün deyildir”-deyən, ölkə Prezidenti İlham Əliyevin də dəfələrlə vurğuladığı bu fikir, zənnimizcə, hazırlanmaqda olan məlum İnkişaf Konsepsiyasının ana xəttini təşkil etməlidir və bu istiqamətdə indiyədək aparılan fraqmentar səciyyəli diskussiyaları vahid düşüncə məcrasına yönəltməlidir. Prezidentin elmdə islahatlar, elmin inkişaf strategiyası, Elmin İnkişafı Fondunun yaradılması ilə bağlı sərəncamları Azərbaycan elminin günün tələbləri səviyyəsinə yüksəlməsi istiqamətində atılan mühüm addımlardır.Elmin inkişafına yönəldilən xərclər təxminən 7 dəfə artıb. Elmin inkişafı üzrə Milli Strategiya təsdiq olunub, 2009-2015-ci illərdə elmin inkişaf strategiyasının həyata keçirilməsi üçün dövlət proqramı qəbul edilib. Bütün bunlar göstərir ki, Azərbaycan elminə, onun mərkəzi idarəetmə orqanı olan Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasına (AMEA) diqqət ilbəil artırılır. Son illər elm və mədəniyyət ocaqlarının təmirinə, maddi-texniki bazalarının gücləndirilməsinə, görkəmli alim, yazıçı və şairlərin yubileylərinin keçirilməsinə də böyük diqqət yetirilir. Eyni zamanda, Elmin İnkişafı Fonduna çox böyük vəsaitlər ayrılır. Elm ocaqlarının yeni avadanlıqlar ilə təchiz olunması, modernləşməsi, dünya elminə inteqrasiya etməsi, qrant müsabiqələrinin keçirilməsi, elmi işçilərin əməyinin stimullaşdırılması üçün bu fond ciddi işlər görməkdədir. Ümumiyyətlə, akademiyanın təchizat məsələləri son illər xeyli yaxşılaşdırılıb. Texniki avadanlıqlarla təchiz olunması, ezamiyyətlərin verilməsi, xarici ədəbiyyatların alınması və digər məsələlərdə müsbət irəliləyişlər çoxdur. Bütün bunlar Azərbaycanda elmə, mədəniyyətə yüksək diqqət və qayğıdan xəbər verir.

–Yeri gəlmişkən, AMEA-nın 2011-ci il illik hesabat yığıncağında ölkə Prezidenti Azərbaycanda elmin inkişafı, modernləşməsi, böyük elmi məktəblərin qorunub saxlanması haqqında da öz fikir və tövsiyələrini səsləndirib...

–Tamamilə, doğrudur. Bütün dövrlərdə alimlərimizin Azərbaycanın müxtəlif istiqamətlərdə inkişafına dəyərli töhfələr verdiyini qeyd edən dövlət başçısı həmin çıxışında ölkəmizdə dünya səviyyəsində aparılan araşdırmaların öz müsbət təsirini göstərdiyini qeyd edib. Cənab Prezidentin geoloq alimlərimizin ölkəmizin təbii resurslarının kəşfi ilə bağlı əvəzolunmaz xidmətlər göstərdiyini, neft-kimya sahəsində böyük perspektivlərin olmasını, ölkə iqtisadiyyatının hərtərəfli inkişafını və iqtisadi inkişafımızın gələcək istiqamətlərini müəyyən edərkən güclü elmi əsaslara söykənməli olduğumuzu, AMEA-nın aqrar bölməsinin yaradılması üçün konkret addımlar atılmasının vacibliyini, elmimizin dəstəyi ilə Azərbaycanda çox güclü kosmik sənaye yaradılacağına əminliyini, informasiya-kommunikasiya sektorunda uğurlarımızı xüsusi vurğulaması elmimizin bütün sahələrinin dövlətin nəzarət və qayğısı altında olmasının göstəricisidir. Ölkə rəhbəri ictimai və humanitar elmlərlə bağlı məsələlərin daim diqqət mərkəzində olduğunu deyərək bu sahədə aparılan işlərin çox uğurlu və təqdirəlayiq olduğunu deyib: “Biz bu sahəyə daim diqqət göstərməliyik. Çünki bildiyiniz kimi, müstəqillikdən əvvəl bizi millət kimi qoruyub saxlayan milli dəyərlərimiz, milli ənənələrimiz, ana dilimiz, ədəbiyyatımız, musiqimiz olub. Ona görə bu sahəyə dövlət tərəfindən daim diqqət göstərilir. Hesab edirəm ki, Elmlər Akademiyası bu istiqamətdə çox uğurlu fəaliyyət göstərir”. Prezidentin yığıncaqda Azərbaycan dili barədə söylədiyi fikri isə xüsusi vurğulamaq lazımdır: “Ana dilimizə hörmət və qayğı daimi olmalıdır. Biz ana dilimizi xarici təsirdən qorumalıyıq. Ana dilimiz bizim toxunulmaz sərvətimizdir. Azərbaycan xalqının formalaşmasında, müstəqil Azərbaycanın formalaşmasında ana dilimiz – Azərbaycan dili müstəsna rol oynamışdır. Biz elə etməliyik ki, dilimizin saflığını daim qoruyaq. Bu məsələyə çox ciddi diqqət göstərilməlidir”. Bu fikirlərin bariz təsdiqi kimi yaxınlarda Prezident tərəfindən imzalanan “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin istifadəsinə dair dövlət proqramı haqqında” sərəncamı oldu.

– Prezidentin ədəbiyyat, arxeologiya, tarix və digər elm sahələri ilə bağlı söylədiyi fikirlər bu sahələrə də böyük önəm verilməsini, onların daim diqqət mərkəzində saxlanmasını təsdiqləyir...

– Bu, doğrudan da, belədir və bunun qətiyyən, əksini də iddia etmək olmaz. Ümumiyyətlə, həmin yığıncaqda “biz elə etməliyik ki, Azərbaycan elmi inkişaf etsin, yaşasın və Azərbaycan dövlətinə, Azərbaycanın milli maraqlarına həmişə olduğu kimi xidmət etsin” – söyləyən Prezidentin akademiyanın gələcəyinə böyük inam bəsləməsini onun gənc alimlərlə bağlı söylədiyi fikirlər də təsdiqləyir. Bu yerdə onu da qeyd edim ki, Azərbaycan elminin yaxın gələcəkdə inkişaf istiqaməti 2009-cu ildə ölkə Prezidenti tərəfindən təsdiq edilmiş elmin inkişafı üzrə Milli Strategiyada öz əksini tapıb. Bu, Azərbaycan elminin dünya elmi, texnika və texnologiyasının prioritet istiqamətlərinə müvafiq şəkildə təşkili, respublikanın iqtisadi inkişafında elmin rolunun artırılması, yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanmasının təmin edilməsi, mühüm sosial-iqtisadi və ictimai-siyasi vəzifələrin həlli məqsədi ilə Azərbaycanda fundamental və tətbiqi tədqiqatların prioritetlərinin müəyyən edilməsindən ibarətdir. Sənəddə həmçinin fundamental elmlərə dair tədqiqatların genişləndirilməsi, elm və texnika sahəsində idarəetmə sisteminin, elmi-tədqiqat müəssisələrinin və ümumilikdə, elmin maliyyələşdirilmə mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi, elmi-texniki infrastrukturun müasirləşdirilməsi, elmin hüquqi-normativ bazasının yaradılması, elmin inteqrasiyasının təmin edilməsi, elmi əməkdaşların sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması, beynəlxalq elmi əlaqələrin genişləndirilməsi və sairə bu kimi məqsədlər də mövcuddur. Bütün bunlarla yanaşı, həmçinin, onu da deməyi zəruri hesab edirəm ki, elm mənəvi fəaliyyət sahəsi olduğundan burada ilk stimul rolunu, təbii ki, mənəvi amillər oynayır. Yəni, qəlbinin hökmü ilə elmə gələn hər bir kəs onun vurğunu, müəyyən mənada fanatı olur. Amma biz maddi dünyada yaşayırıq və maddi təminat olmadan hər hansı bir fəaliyyət, o cümlədən elmi fəaliyyət qeyri-mümkündür. Bu, bir həqiqətdir ki, fundamental elm böyük məsrəflər tələb edən bir sahədir. Və bu məsrəflər heç də dərhal öz bəhrəsini vermir, yalnız perspektivdə özünü doğruldur. Amma güclü olmaq istəyən hər bir dövlət, gələcəyini düşünən hər bır millət bu məsrəflərə getməlidir. Maddi problemlər elmdə yeniləşməyə, varislik ənənələrinin qorunmasına da ciddi əngəl törədir. Mövcud maliyyə təminatı gənclərin elmə gəlişinə stimul yaratmır. Bir vaxtlar AMEA institutlarına can atan ali məktəb məzunları indi başqa, daha gəlirli sahələrə üz tuturlar. Nəsillər arasında əlaqənin qırılması isə elm üçün böyük təhlükədir. Bu, təkcə elmi və intellektual problem deyil, həm də mənəvi-əxlaqi bir məsələdir. Belə ki, bu, gənclərin elmə, biliyə, öyrənməyə həvəs ruhunda tərbiyəsinə mənfi təsir göstərir və indi haqqında çox danışılan mənəvi dəyərlərin itirilməsinə və aşınmasına gətirib çıxarır...

– Ancaq o da var ki, elmə qiymət, alimə hörmət tarixən milli ənənə və mentalitetimizin ayrılmaz xüsusiyyəti olub...

–Fikirlərinizlə razıyam. Lakin bugünkü gənc bütün ömrünü elmi axtarışlara həsr etmiş bir şəxsin maddi ehtiyac içərisində olduğunu görürsə, onun bundan hansı nəticəni çıxardığını təsəvvür etmək çətin deyil. Odur ki, bu vəziyyətin aradan qaldırılması birbaşa milli dəyərlərin qorunmasına, gənclərin mənəvi tərbiyəsinə dəxli olan məsələdir. Eyni zamanda, bu gün Azərbaycan elmi qarşısında duran əsas vəzifələrdən biri də onu daha çevik, dövlətin və cəmiyyətin real tələbatına cavab verən və gələcək inkişafına xidmət edən bir istiqamətə çevirməkdir. Bunun üçün bu sahədə kök salmış bürokratik metodlardan imtina edilməli, elmi fəaliyyətin təşkili və maliyyələşdirilməsində daha müasir və mütərəqqi formalardan istifadəyə üstünlük verilməlidir. Elmi strategiyanın dəqiqləşdirilməsi üçün elm və texnika sahəsində dövlət siyasətinə dair qanunun qəbul edilməsi böyük əhəmiyyət daşıyır. Həmin qanun əsasında AMEA Rəyasət Heyəti ayrı-ayrı sahələr üzrə strateji proqramlar işləyib hazırlaya bilər. Bu isə öz növbəsində artıq tətbiq olunan kontrakt sisteminin səmərəliliyini artırar.

KAMİL

525-ci qəzet.- 2012.- 4 sentyabr.- S.5.