Azərbaycanda jurnalist hazırlığı: keçmişə, indiyə və gələcəyə baxış

– Qeyd etdiniz ki, təkcə Bakı Dövlət Universiteti bir ildə səksən nəfər jurnalisti media aləminə buraxır. Bu fakt özlüyündə artıq jurnalistikaya kütləvi axından xəbər verir. Üstəlik qeyri-ixtisas sahiblərinin mətbuata “hücumu”. Jurnalistikanın keyfiyyətinə təsir edən bu problemdən çıxış yolu kimi nə tövsiyə edərdiniz?

– Dediyim kimi, qabiliyyət imtahanı təşkil edib orada ələmə prosesi aparılmalıdır, qəbul planını azaltmaq lazımdır. Özü də elə-belə qabiliyyət imtahanı yox, çox ciddi şəkildə təşkil edilən qabiliyyət imtahanından söhbət gedir. Jurnalist olmaq istəyən gəncdən soruşulmalıdır ki, niyə məhz jurnalistikanı seçib? Bəziləri jurnalistikaya rüşvət almaq, bəziləri televiziyaya çıxıb tanınmış sima olmaq üçün, çox az qismi əsl mətbuat sevgisi ilə jurnalistliyə üz tutur. Bu yaxınlarda bütün özəl ali məktəblərdə jurnalistika fakültələrini bağladılar. Bəyəm bu problemdən çıxış yoludurmu? Əsas gətirdilər ki, guya özəl ali məktəblərdə jurnalist kadrların hazırlığı zəifdir. Yaxşı, necə olur ki, başqa fakültələrdə kadr hazırlığı zəif deyil, amma məhz jurnalistikada kadr hazırlığı zəif olur? Axı əksər ixtisaslarda eyni müəllimlər dərs deyir. Əgər gəncin istedadı, jurnalistikaya sevgisi varsa, onu öyrətmək mümkündür. Çünki jurnalistika elə bir peşədir ki, onu öyrətmək olur. Jurnalistika peşədir, sənət deyil. Onu sənət səviyyəsinə qaldıra bilənə də eşq olsun. Biz dərs dediyimiz 80 nəfərin hamısının jurnalist olmasını gözləmirik ki. Onların içərisindən 5 nəfər əsl jurnalist yetişsə, böyük işdir. Jurnalistika təhsili almaq hələ jurnalist olmaq demək deyil.

– Bəzən belə bir süni “problem” də ortaya atılır ki, məhz müvafiq təhsil almış şəxslər jurnalist ola bilər. Bəziləri də mübahisə edirlər ki, jurnalist anadangəlmə istedadla doğulmalıdır.

– Bir az uzağa gedək. Həsən bəyə Zərdabi ixtisasca jurnalist deyildi. Amma başqa çıxış yolu olmayıb. Onun tərcümeyi-halına nəzər salaq: xeyriyyə cəmiyyəti, sonra teatr yaradıb, məktəb açıb. Xalqı maarifləndirmək üçün bir çox layihələr fikirləşib. Amma uzaqgörən bir ziyalı kimi bu qərara gəlib ki, xalqı kütləvi şəkildə maarifləndirmək üçün qəzet açmaq zəruridir. Kütləni maarifləndirmək, cəhalətdən qoparmaq, irəli aparmaq üçün çıxış yolunu haqlı olaraq mətbuatda görüb. Yaxud Mirzə Fətəli Axundov haqqında da eyni sözləri deyə bilərik. Cəfər Cabbarlının Mirzə Fətəli Axundov haqqında maraqlı fikri var: “Axundov dramaturgiyadan daha təsirli tribuna tapsaydı, dramaturq olmazdı”. Yaxud müstəqilliyimizin ilk illərində Nəcəf Nəcəfov böyük bir addım atdı, “Azadlıq” qəzetini yaratdı. O ixtisasca iqtisadçı idi, jurnalist deyildi ki. Əgər normal şərait olsaydı, bu insan gedib öz ixtisası ilə məşğul olardı. Fikirləşib ki, sözünü demək üçün mütləq tribuna lazımdır və “Azadlıq”dan təsirli bir tribuna kimi istifadə elədi. Şərait tələb edib ki, bu kimi adını çəkmədiyim onlarla insan tribuna kimi mətbuata üz tutub. Bəzən deyirlər, filankəs yaxşı jurnalist idi, amma ixtisası bu deyildi. Yüz nəfərdən bir, ya ikisi Nəcəf Nəcəfov ya olar, ya olmaz. Amma bu gün jurnalistikaya kütləvi axın tribuna axtarışı, mətbuat sevgisi ilə bağlı deyil axı. Bir çoxu istəyir ki, cibinə bir jurnalist vəsiqəsi qoyub getsin hansısa məmurun, təşkilat rəhbərinin qəbuluna düşüb hədə-qorxu gəlsin. Jurnalist olmaq istəyən candan, ürəkdən bu peşəyə bağlanmalıdır. Mən jurnalistika fakültəsinə daxil olunca yeddi il vaxt itirmişəm. Riyaziyyatı çox yaxşı bilirdim, amma buna baxmayaraq riyaziyyatçı yox, məhz jurnalist olmaq istəmişəm. Bunun üçün ömrümün yeddi ilini itirmişəm. Düzdür, bu müddət ərzində qazandıqlarım da olub, hərbi xidmətdə rus və alman dillərin öyrənmişəm, hərbi xidmətimi başa vurmuşam, kolxozda işləmişəm, zavodda çalışmışam. O yeddi ildə jurnalist olmaq üçün sözün əsl mənasında hazırlaşmışam. Mənəvi və fiziki baxımdan möhkəmlənib sonra jurnalist olmuşam.

– Sizcə, haqqında danışdığımız kütləvilik reket jurnalistikaya rəvac verir, yaxud əksinə reket jurnalistikanın “intibahı” mətbuata kütləvi axını şərtləndirir?

–Əvvəlcə bir məsələni qeyd edim ki, reket jurnalistlərin içərisində bir nəfər də olsun jurnalistika fakültəsini bitirən yoxdur. Bunu hamı təsdiqləyə bilər. Onların əksəriyyəti kənardan gələnlərdir. Eləsi var, texnikum bitirib, eləsi var, sadəcə orta məktəbi başa vurub, heç bir ali təhsili yoxdur. Belələri iş tapmayanda rüşvətsiz işə daxil olaraq rüşvət almaq üçün ən əlverişli bir sahə olan jurnalistikaya üz tuturlar. Amma jurnalistikaya bu axını da elə bir ciddi problem hesab eləmirəm. Zamanla bu axın seyrələcək, hər şey yerini alacaq. Gec-tez hərə öz yuvasını tapacaq. Ataların dediyi kimi, su axıb çuxurunu tapacaq. Cəmiyyət özü bunu nizamlayacaq. Jurnalistikanı qurtarmaq hələ jurnalist olmaq demək deyil. Jurnalistikanı qurtaran çoxunu tanıyıram, Rusiyada alverlə məşğuldur. Reket jurnalistikasına gəlincə, mütləq qeyd etməliyik ki, reket jurnalistləri özümüz yetişdiririk, cəmiyyət yetişdirir. Bizim əksər problemlərimiz kimi reket jurnalistikasının özülü də sovetlər dövründə qoyulub. Bir fərq var ki, o vaxt reketçilik bu şəkildə açıq-aşkar deyildi. Müəyyən qədər çəkinirdilər. Kütləvi axının bir səbəbi də insanların cibinə bir jurnalist vəsiqəsini qoyaraq hansısa vəzifəli şəxsin qəbuluna düşmək istəməsidir. Əlbəttə ki, burada da şəxsi təmənnaları da ön planda olur. Reket jurnalistikası sovet dövrü ənənəsinin bugünkü davamıdır. Kimlərsə düzgün işləmirlər, ona görə də jurnalist adı eşidəndə qorxuya düşürlər. Reket jurnalistikanın sıradan çıxması üçün məmurlar nöqsanlarını ortadan qaldırmalı, düzgün işləməlidirlər. Onda reket jurnalistdən də çəkinməyəcəklər, reket jurnalistlə əsl jurnalisti də ayırd edə biləcəklər. Anlayacaqlar ki, əsl jurnalistin işi informasiyanı alıb, toplayıb yaymaqdır.

(Ardı var)

525-ci qəzet.- 2012.- 13 sentyabr.- S.6.