Ömrün barlı mövsümü

Ey müəllim, aləti-təzvirdir əşrarə elm, Qılma əhli-zülmə təlimi-maarif zinhar.

M. Füzuli

“Mən inama yer saxlamaq üçün biliyimi... məhdudlaşdırmalı oldum”.

İ. Kant

Doğuldu adi bir dağ kəndi. Lerikin Pirzəküçə adlanan obası. Dədə-babası bu yaşayış məskəninə başqa yerdən köçüb gəlmişdi: nə səbəbə yurd dəyişmişdilər, bəlli deyildi. Bəlli o idi ki, təzə məkan ürəklərinə bərk yatmış, aldıqları və seçdikləri torpağa tezliklə isinişmişdilər. O zaman Pirzəküçənin ahılları, başbilənləri halallıq verib yer-yerdən demişdilər: xoş gəlib, səfa gətirdiniz, bu gündən bizdən birimizsiniz.

... Onda ad qoymağa çox düşünüb-daşınmadılar. Elə bil adı uca göylərdən nazil olub yüyrək gəldi: hamı birağızdan “Cəbrayıl” deyib durdu. Cəbrayıl, Cəbrayıl, bu ki, Allahın sədaqətli mələyinin adıdır – duruxdular. Artıq qığıldayan körpənin qulağına adı çatmışdı, o, sakitləşməyə başlamışdı. Sözünü geri götürmədilər – Surətovlar ailəsində 1946-cı ilin soyuq dekabrında doğulan uşağın adı Cəbrayıl qaldı.

Böyüdü, boy atdı, dili söz tutdu, bir kəlməni düz demək üçün on dəfə təkrarladı, höccələyə-höccələyə həm sözün düzgün tələffüzünə yiyələndi, həm də yavaş-yavaş mənasını öyrəndi. Eyni vaxtda hesaba keçdi, saymağı bacardı, ilk riyazi anlayışları bir qurtum su kimi içdi. Hesabdan sonra cəbr gəlirdi, yəni üstündə gəzdirdiyi doğmaca mürəkkəb sözdən ibarət adının ilk hecası. Cəbr məktəbli Cəbrayılı həqiqətən “ayılt”dı.

O, dəqiq fənlərə, xüsusən də riyaziyyata və fizikaya meyl saldı, vuruldu. Bakıda ali pedaqoji təhsil aldı. Ancaq nə nəhəng alim oldu, nə də möhtəşəm vəzifə sahibi. Müəllim oldu, özü də ən yaxşısından. Adi fizika-riyaziyyat müəllimi...

Cəbrayıl Gülverdi oğlu 1967-ci ildə o vaxtkı Maarif Nazirliyini çox çək-çevirə salmadı: ixtisaslı müəllim-pedaqoq kimi doğma Lerikə təyinatla qayıtmaq istədiyini bildirdi. Arzusu gerçəkləşdi. Budur, gənc müəllimin əmək fəaliyyətinə başlayıb çalışdığı iş yerlərinin ünvanı: Monidigah kənd orta məktəbində fənn müəllimi (1967); Hərbi xidmət keçdiyi dövr (1967-1968); Azərbaycan (Günəşli) kənd səkkizillik məktəbi (1968-1969); Barzavu kənd əsaslı məktəbi (1969-1977); Anbu orta məktəbi (1977-1983); Lerik qəsəbə orta məktəbi (1983-1984); Bu neçə illik təcrübədən sonra Cəbrayıl Surətov rayon təhsil şöbəsi tərəfindən məktəb inspektoru vəzifəsinə irəli çəkilib (1984-1987). Daha sonra şöbədə müdir müavini (1987-1988); daha üç il rayonunun icra orqanlarında təlimatçı. Ən nəhayət, yenidən təhsil şöbəsində kadr üzrə inspektor (1991-1996). Və indiyədək fəaliyyət göstərdiyi sahə – 1996-cı ildən bəri çalışdığı Lerik rayon Təhsil Şöbəsinin müdir müavinliyi.

lll

Əlbəttə, müəllimlik elə nəcib peşədir ki, onun görünən və görünməyən tərəfləri var. Yüksək savada, hərtərəfli biliyə və mədəniyyətə malik Cəbrayıl müəllim indi təkcə Lerikdə yox, bütün cənub bölgəsində kamil, ustad pedaqoq kimi ad çıxarıb. O, müəllim kimi sinif qapısını açdığı gündən bugünədək püxtələşə-püxtələşə, öyrənə-öyrənə, təcrübəsini artıra-artıra gəlib, indiki mərtəbəsinə çatıb. Bu gün isə ona hamı fəxrlə “müəllimlər müəllimi” deyir. Çünki Cəbrayıl Gülverdi oğlu illər uzunu qazandığını cavanlara həvəslə qaytarır: həm peşənin incəliyini, həm də tədris fənlərinin metodikasını.

Cəbrayıl müəllim az-az, nadir adamlardandır ki, haqqında birmənalı şəkildə “yaxşı” ifadəsini səxavətlə işlədirlər: təkcə həmişə ünsiyyətdə olduğu pedaqoq-müəllimlər yox, eyni zamanda qısa zamanda rastlaşdığı təsadüfi şəxslər də. Bu hörmət və məhəbbəti çətin zəmanədə qazanmaq, vəzifə adamı kimi sanbalını saxlamaq hər xoşbəxt Allah bəndəsinə nəsib olmur.

Balaşirin Nəsirov (Lerik rayon Təhsil Şöbəsinin müdiri): – Bizim aramızda müdir-müavin söhbəti yoxdur, eyni mərama, eyni məqsədə xidmət edirik. Yalnız vəzifələrimizin icrasında müəyyən fərqlər var. Həmkarım haqqında onu deyə bilərəm ki, olduqca işinə məsuliyyətlə yanaşan, ən adi məsələdə də obyektiv mövqe tutan, özünü doğruldan, hamının dəqiq yerini bilən peşəkar təşkilatçıdır. Uzun illərdir tanışıq. Cəbrayıl müəllim bu boyda müəllim ordusunun hörmətini dişiylə-dırnağıyla qazanıb. Halal və saf insandır.

Zöhrab Salayev (Rvarud kənd orta məktəbinin direktoru): – “İnsanın davranışı – onun simasını əks etdirən güzgüdür”. Alman şairi və filosofu İohan Hötenin bu ibratamiz sözlərində dərin fəlsəfi müşahidə, böyük hikmət gizlənib. Həqiqətən Cəbrayıl müəllimin ömür yoluna, gündəlik davranışına nəzər yetirəndə, yalnız xoş əməllərin şahidi olarsan. Bu təcrübəli və zəngin insanla fəxr edirəm. Bildiyimiz kimi məktəb həyatı nə qədər maraqlıdırsa, bir o qədər də gərginliyi və özünəməxsus çətinliyi var. Mən indiyəcən hər hansı bir təlimat və ya məsləhət üçün Cəbrayıl Surətova müraciət eləmişəm, bir dəfə üz turşutmayıb, soyuq münasibət göstərməyib. Sifətində həmişə mehribanlıq, təbəssüm görmüşəm. Halbuki o, iş yerində bəzən yüz, hətta yüz əlli nəfərlə görüşür, müxtəlif məsələlərin həllində, ərizə və şikayətlərin, müraciətlərin yoluna qoyulmasında insanlara kömək əlini uzadır. Cəbrayıl müəllim gənc müəllimlərin arxası və dostudur, arxası və dostu olaraq qalacaq...

Bayraməli Aslanov (təqaüdçü müəllim): Müəllim – ziyalı zümrəsinin ən ali mərtəbəsinə yüksələn təbəqənin nümayəndəsidir. Təəssüf ki, bu müqəddəs və şərəfli söz indi hamının adının qabağında yeri oldu-olmadı gen-bol işlənir. Cəbrayıl müəllim xaraktercə müəllimdir, elə bil həqiqətən bu sahənin icrası üçün sayılıb-seçilib, göndərilib.

Bəzən görürsən, müəllim fənnini yaxşı bilir, ustalığı yetərincədir, di gəl, hərəkətində, davranışında nəsə çatmır. Cəbrayıl Surətov kimi şəxsiyyətlər hər kəsə nümunədir. O, hələ Lerikin müxtəlif kəndlərində sıravi müəllim kimi fəaliyyət göstərərkən yaxşı mənada ad çıxarmışdı. Bu gün köhnə həmkarın ömrünün ən yetkinlik, müdriklik çağlarını yaşayır. Və nə yaxşı, belə müəllimlər, belə insanlar cəmiyyətimizdə var, çünki onlar həyatın rənginə rəng qatmağı bacarır, gələcək nəslin inkişafını yeknəsəklikdən qorumaq üçün ürəklərini sipər eləməkdən çəkinmirlər.

lll

Yaşın sərhədləri uçulub tamam,

Getməyib durulmuş suların izi.

Yaddaşım val kimi köçürüb tamam,

adınız ucalıq ifadəçisi –

mənim orta məktəb müəllimlərim.

Ata-anamdan sonra uşaqlıq yaddaşımda ən çox xatırladığım müəllimlərimdir. Cəbrayıl Surətovu lap yaxınlarda tanımışam: üst-üstə 4-5 görüşümüz baş tutub, əksəriyyəti də epizodik xarakter daşıyıb. Ancaq bu insanda olan nəcibliyi, daxili mədəniyyəti, erudisiyanı ilk gündən sezmişəm, onun sözə sevgisi və məhəbbəti isə başqa söhbətin mövzusudur.

Birinci epizod. “Ümidimin adına küçə” kitabım yenicə çap olunmuşdu (2010). Bu şeirlər və poemalar toplusunu Cəbrayıl müəllim tapıb oxumuşdu. O, qohumum Zöhrab Salayevə ismarıc yollamışdı ki, bir dəfə təhsil şöbəsinə baş çəkib, onunla görüşüm. Gedib Cəbrayıl müəllimi tapdım, həmsöhbətim şeirlərim haqqında xoş təəssüratını bildirdi. Düzü, belə hallarla tez-tez rastlaşdığımdan ona səmimi sözlərinə görə minnətdarlıq edib ayrılmaq istədim. Gördüm, Cəbrayıl müəllim kitabımı son dərəcə diqqətlə oxuyub, obrazlı misraları, uğurlu təşbeh və metaforaları həssaslıqla seçib, yaddaşına köçürüb. Söylədiklərində o qədər riyazi dəqiqlik vardı, heyrət etdim. Əsərlərim haqqında saysız-hesabsız məqalələr yazılıb, şeirlərimin ən incə məqamları təhlil olunub, şərh edilib. Görkəmli ədiblərin yüksək qiymətini həmişə dəyərləndirirəm. Ancaq bir nəfər müəllimin həmin kitabı bitdə-bitdə oxuması, sözə ilahi həssaslığı həqiqətən möcüzəydi. Və bu onunla tamamlandı ki, ilk dəfə doğulduğum kəndin, təhsil ocağında Cəbrayıl Surətovun təşəbbüsü və Zöhrab Salayevin təşkilatçılığı ilə yaxşı bir poeziya günü keçirildi.

İkinci epizod. Ona zəng etdim. Səsi qüssəli idi, hal-əhval tutdum. O saat nəyinsə baş verdiyini duydum. Tez sağollaşdım, bizi tanıyanlara telefon açdım. Eyhamla Cəbrayıl müəllimi xəbər aldım ki, bəlkə bir məlumat ala bildim. Heç kəs artıq bir söz demədi. Gedib təhsil şöbəsində onu tapdım, üzü tüklüydü, qəfil görüş Cəbrayıl müəllimi azca çaşdırdı. Fəhmim və ehtimalım aldatmamışdı. İki gün öncə sevimli anası dünyasını dəyişibmiş.

Cəbrayıl Surətov indi ömrünün ən ixtiyar çağlarını, barlı mövsümünü yaşayır. Azərbaycan cəmiyyəti üçün altı övlad yetişdirib, onlara təhsil verib, layiqli vətəndaş kimi hazırlayıb. Nikbin və həyatsevər müəllim deyir, növbə nəvələrindi. Əlbəttə, bir müdrik barlı baba ömrünün işığı onların yoluna çıraq tutacaq...

Ağacəfər Həsənli

525-ci qəzet.- 2012.- 20 yanvar.- S.29.