Yüz gözəl sevgi şeiri

PƏRVİNin təqdimatında

Dərsin sonuna 5-3 dəqiqə qalmış tələbələrdən biri sual verir: “Niyə xaricilərin, “meşşanlar”ın sevgi hekayələrini yazırsız, amma özümüzünkülər qalır?” Müasir gənclərin, bildi-bilmədi, nəyəsə etiraz edib intellektual görünmək cəhdləri mənə aydındı. Bu vaxta kimi hansı “meşşan”dan yazdığımdan xəbərsiz olsam da, halımı pozmuram, təmkinlə cavab verirəm: “Azərbaycanlıların sevgi hekayələrini yazmaq çətindi. Çünki çox faktlar gizlədilir. Amma şübhəsiz, tarixdə elə məşhurlar var ki, onlardan yazmaq olar. Məsələn, Nigar xanımla Rəsul Rzadan...” Nə qədər çalışsam da, ayrı ad gəlmir dilimə... Və Zəng vurulur.

...Əlbəttə, bir çox sənətkarların da, onların xanımlarının da adı yadımdaydı. Amma söhbət sevgidən gedirdi, axı...

Bu günlərdə, Nigar Rəfibəylinin 100 illiyi ərəfəsində üsyankar gənclə aramızda olan dialoqu xatırladım. Nigar xanımın sevgi şeirlərindən birinə esse yazmağı düşünürdüm. Böyük şairənin “Ömrüm Sənsiz olmasın, şeirim olmasın Sənsiz...” misralarını yadıma salıb fikirləşdim ki, doğum günündə yazacağım esse də Onsuz olmasa, Nigar xanımın ruhu şad olar. Ona görə bu dəfə “Yüz gözəl sevgi şeiri” layihəsində iki şeir təqdim edirəm...

Sevgi hər şeydən öncə, düşünməkdi... Düşüncədən başlanır bu hiss. Elə ilk qığılcım dediyimiz də, beyni anidən zəbt etmiş fikirdən başqa bir şey deyil. Ona görə fikri, düşüncəni tərəddüdsüz-filansız sevgi təməli adlandırmaq olar. Amma zamanla o təməlin üstündə qaldıracağın abidə ürəyinin və ruhunun gücündən asılıdı, beynindən asılıdı... Birinə aid fikirlərlə zəbt olunmuş beynindən. Sevgi adlı abidənin ucalması, möhkəmlənməsi də maraqlıdır, əslində. Əgər özünə kənardan baxmağı bacarırsansa, hisslərini təhlil elə. Qalaçan dünənkinə baxanda bir “daş” hündürdüsə, qazancındı. Amma sabah səhər yuxudan ayılıb görsən ki, qarşında əzəmətli Qala durub və sən yalnız onun içində nəfəs ala, yaşaya bilirsən və sənin üçün ordan kənarda heç bir həyat, arzu, sevinc yoxdu, təəccüblənmə. Möcüzələr təkcə nağıllarda olmur. Elə məhəbbətin də əsas işi inanılmazı real etmək, əlçatmazı yaxına gətirmək, yalnız yuxuda görə biləcəyini həyatda yaşatmaqdı. Bacarsan, zamanla bütün gözəllikləri o sevgi qalanın içinə daşıyacaq, rahatlığını, səadətini bir adamda tapacaqsan. Bax budu ən böyük xoşbəxtlik: başqa heç kim, ayrı heç nə lazım deyil sənə, dünya malı, sərvət peşində deyilsən. Onunla arxayınsan, dopdolusan... Ən təsirli musiqi – birgə dinlədiyiniz, ən gözəl məkan – birgə getdiyiniz, ən dadlı yemək – birgə yediyiniz, ən maraqlı film – birgə baxdığınızdı... Və bütün duyduğun “ən gözəl”lər bu birgəlikdən asılıdır. Əslində, belə sevmək... (belə sevmək deyəndə ki, sevmək elə belə olur) təhlükəlidi. Çünki fərqi yoxdu, qısa müddətə olsun, ya Allah eləməmiş, ömürlük, tənhalığa dözə bilmirsən. Axı, o qala iki nəfər üçün düşünülüb. Tək yaşamaq olmur orda... Yarının uzaqlaşması ilə hər şey – yer, göy, dünya, hamısı gözündən düşür, həyat mənasızlaşır. Yüz kilometr aralıda olsun, ya min... eynidi, uzaqlıq elə darıxmaqdı. “Darıxanda yaz...” – deyir ustad sənətkarlar. Görünür, bu, illərin sınağından çıxmış əlacdı, yaz, ürəyini boşalt, bütün ruhunu sarmış ehtiyacla, zaman və məsafəylə mübarizə apar.

Nigar Rəfibəylinin “Neyləyim”, Rəsul Rzanın “Sənsiz” şeirlərini birləşdirən əsas cəhət də budu. Hər ikisi darıxmaqdan yaranıb, hər ikisində məsafəyə, uzaqlığa üsyan var. Amma ayrılığın müvəqqəti olması da, şeirlərdən aydın görünür. Çünki misralarda həsrət, nisgil, qubar nə qədər incəliklə təsvir olunubsa, alt qatdakı işıq, ümid, tezliklə qovuşmağa inam da o qədər zərif ifadə edilib.

Şeirlərin hər birində istər xanımın, istərsə də kişinin o əzəmətli məhəbbət qalasındakı təkliyi və bu təkliyin dözülməzliyi hiss olunur. Dərd eynidi. Sevgilisi uzaqdadı... Darıxır, həsrət çəkir. Həyat mənasızlaşıb, bütün gözəlliklər, təbiət bozlaşıb. Şeirləri eyniləşdirən daha bir cəhət insan ovqatının təbiətə təsiri, onun insan dərdinə şərik çıxması, yaxud Onsuz olanda təbiətin bozlaşmasıdı. Amma maraqlıdı ki, əgər müəlliflər gizlədilsəydi belə, birinci şeiri qadının, ikincini kişinin yazdığı bilinərdi.

... Ala gözlü yarından ayrı, hər gecəsi bir il kimi uzun, üzücü olan xanımın dərdinə çiçəklər şərik çıxır. Nə qədər də həssas və qeyri-adi yanaşmadı, deyilmi?! Şeirlərində çiçəkləri hər zaman öyən, əzizləyən şairə bu dəfə darıxmış, həsrətdən, ayrılıqdan yorulmuş qadının duyğularını onların üzərinə keçirir. Çünki “gözü yaşla dolmaq”, “baxıb qəmgin olmaq”, “gözü yolda qalmaq”, “saçını yolmaq”, “saçları pərişan olmaq” qadına aid hisslər, hərəkətlərdi. Və Nigar xanım bu əhvalın, bu vəziyyətin hamısını güllərin boynuna atsa da, azca diqqətlə oxuyanda göz önündə qəmgin, saçları pərişan, gözləri yolda Qadın canlanır. Qadın hisslərinin, darıxan xanımın düşüncələrinin zirvəsi isə “Əsən rüzgarın da yoxdur vəfası, Düşmüşdür başına özgə sevdası...” misralarıdı. Sevdiyini uzağa yola salan, ondan ayrı düşmüş qadının qısqanmaması mümkünsüzdü. Və bu misralarda xanımın sevdiyinə xəfif atmacası aydın nəzərə çarpır. Qəribə bir sual hiss edirəm həmin məqamda: Mən burda, səndən ayrı darıxanda, güllərə, çiçəklərə qoşulub solub-saralanda, Sənin başına özgə sevda düşməyib ki? Rəsul Rzanın “Sənsiz” şeirində bu atmacanın, sualın cavabı var: “Küləklər də sığallamır çiçəkləri Səndən ayrı!” Sakitləş... Əsən rüzgarın vəfası var... Çiçəkləri sığallamır.

...Həmin hisslərlə, ağrıyla, nisgillə yaşayan aşiq də öz növbəsində yaşantılarını dilə gətirir. Burada isə Kişi tənhalığı, amma təmkinli, sakit tənhalıq təsvir olunur. Çünki məhz Kişi Ondan ayrı günlərini ağır-ağır keçirəndə “gülüşün şəlaləsini”, “titrək, kövrək dodağın piyaləsini” xatırlayar. Dəniz, külək, quşlar, buludlar aşiqə qoşulub xiffət çəkirlər... Xanıma çiçəklər həmdərd olduğu kimi.

... Şeirlərin hər ikisini təkrar-təkrar oxuyandan, təhlil edəndən sonra belə sevmək, belə darıxmaq, o Qalanı ucaldıb sonra içində tək qalmaq barədə düşünürəm. Nədi çarəsi, ürəyini sızıldadan, başını rahat buraxmayan ağrıdan necə azad olasan?! Elə bu sualın da cavabı şeirlərdədi. Əlacı sevdiyindən istəməlisən, ondan soruşmalısan... “Neyləyim?”, “İndi söylə mən neyləyim?” – deyərək.

PƏRVİN

525-ci qəzet.- 2013.- 29 iyun.- S.21.