Əbülfəs Qarayev: “Özümü
kitabsız, mütaliəsiz təsəvvür edə bilmirəm”
Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və
Turizm naziri Əbülfəs Qarayev “Kitabçı”
jurnalının bugünlərdə işıq üzü
görmüş 6-cı sayına geniş müsahibə
verib.
Jurnalın baş redaktoru Səlim Babullaoğlu və
şef-redaktor Seyfəddin Hüseynliyə müsahibəsində
nazir Əbülfəs Qarayev Azərbaycanın mədəniyyət
həyatına, turizm sferasına, xüsusən ölkədə
kitabçılığın durumuna, eləcə də digər
mövzulara aid sualları cavablandırıb.
Səlim
Babullaoğlu: Cənab nazir, əvvəla Sizə təşəkkür
edirəm ki, “Kitabçı”ya müsahibə verməyə
razılaşdınız və vaxt ayırdınız. Bilirik ki, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi
özündə bir neçə sektoru birləşdirir.
İstərdim, nazirliyin adında axırda gələn
turizmdən başlayaq söhbətimizə. 2009-cu ildə
Sizinlə söhbətimiz zamanı dediyiniz statistikanı
xatırlayıram: 2002-ci ildə ölkəyə 850 min nəfər
turist gəlmişdisə, 2009-cu ildə bu artıq 1 milyon beş yüz min nəfərə yaxın idi. Dövlət Statistika Komitəsinin son
açıqlamalarından qeydlər elədim, belə məlum
olur ki, son zamanlar turistlərin sayı dörd dəfədən
də çox artıb. Bu göstərici
nə qədər dəqiqdir?
Əbülfəs
Qarayev: Bizim Dövlət Statistika Komitəsinin təqdim etdiyi
statistika ölçüləri bir az beynəlxalq
turizm təşkilatının ölçü vahidlərinə
uyğunlaşmır. Ona görə də biz
bugünlərdə turizmin idarəetməsində yeniliklərin
tətbiqi məqsədilə Avropa İttifaqı ilə birgə
layihə hazırladıq və təqdimatını da
keçirdik. Növbəti mərhələdə
Azərbaycanda turizm statistikasının təkmilləşdirilməsinə
dair yenə də Avropa İttifaqı ilə yeni layihə
üzərində düşünürük. Ümumdünya Turizm Təşkilatının verdiyi
real rəqəmlər ölkənin sərhədlərini
keçmiş insanların sayına əsaslanır.
Tutalım, bu
gün biz Fransa üzrə 30 milyon turistin sayından
danışanda Fransa sərhədini keçmiş
insanların sayını nəzərdə
tuturuq. Bütün dünyada belə qəbul
olunur, sərhədi keçən hər bir əcnəbi o
ölkəyə getmiş turist sayılır. Bu, dünyada insanların gediş-gəlişini,
mübadiləsini əks etdirən bir normadır. Statistika Komitəsinin turizmlə bağlı verdiyi rəqəmlər
təxminən 4-5 dəfə artırılıb. Çünki mehmanxanaların, hotellərin və
orada qalan insanların sayı artıb. 2005-ci
ildə, məsələn, mehmanxanalarda 230 min insan
qalırdısa, bu gün o rəqəm 999 mindir.
Səlim
Babullaoğlu: Mehmanxana tikintisində də 5.5 dəfə
artım qeyd olundu. Hazırda ölkədə
neçə hotel, mehmanxana var?
Əbülfəs
Qarayev: 2001-ci ildə hotellərin sayı 195 idisə,
hazırda Azərbaycanda 550-dən artıq hotel var. Amma onlardan
bir çoxu fəaliyyətini qanunsuz həyata keçirir. Biz onların bəzilərinin işini məhdudlaşdırırıq
və bəzilərinin sənədləşdirilməsi
prosesi gedir. Real olaraq, yataq yerlərinin
miqdarı 2001-ci ilə nisbətən 4 dəfə artıb.
Bu gün Azərbaycanda
turistləri normal yerləşdirmək
üçün 35-40 min yerlik yataq var, amma vaxtilə 9 min idi. Onların da cəmi 5 mini Bakıda olmaqla, səviyyəsi
heç də müasir standartlara uyğun deyildi. Amma indi Bakı şəhərində 15 minə qədər
yerimiz var. Onların da 7-8 mini artıq yüksək, yəni
dördulduzlu, beşulduzlu hotellər səviyyəsindədir.
Bu proses gedir və gedəcək. Ümumdünya
statistikasına görə, Azərbaycanda 2001-ci ildə 436 min
nəfər sərhədi keçmişdi, hazırda bu rəqəm
2 milyon 500 mini ötüb, yəni beş dəfə artıb.
Səlim
Babullaoğlu: Cənab nazir, beynəlxalq tədbirlərin
birində qeyd eləmisiniz ki, əcnəbi turistlər
üçün Bakı və ətraf regionlar daha çox cəlbedicidir.
Hansı regionlardan söhbət getdiyini bilmək
istərdik.
Əbülfəs
Qarayev: Sözsüz ki, bu gün Azərbaycanın inkişaf
tempi hər yerdə qonaq qəbul etməyə imkan verir. Muzeylərimiz, saysız-hesabsız tarixi abidələrimiz
var, şəhərlərdə, rayonlarda abadlıq, təmizlik
işləri görülüb. Sözsüz ki, turizm
istiqamətlərinin müəyyənləşməsinə
iqlim, ənənəvi turizm maraqları, daha çox mədəni
irs nümunələri – tarixi abidələrin
mövcudluğu təsir göstərir. Və hər
bir turizm növü üçün şərait
olmalıdır. Əgər kiməsə mədəni
turizm maraqlıdırsa, tarixi abidələrlə
maraqlanırsa, İpək Yolu üzərində yerləşən
Bakı, Şamaxı, İsmayıllı, Qəbələ,
Şəki, Qax və Balakəndə dəyərli abidələrimiz
var. Gədəbəy, Qazax zonası da həm arxeoloji, həm də tarixi-mədəni
abidələr baxımından zəngindir. Ov ilə
maraqlananlar, təbii ki, İmişli, Biləsuvar, Lənkəran
zonasına üz tuta bilər. Bizdə
Bakı şəhəri və 7 perspektiv istiqamət strateji əhəmiyyətli
sayılır. Bunlardan biri
Naxçıvandır. Çox
böyük dəyər və maraq kəsb edən istiqamətdir. Digər bir istiqamət
isə əzəli Azərbaycan torpağı olan
Qarabağdır və hazırda real səfərlər həyata
keçirə bilməsək də, bu istiqamət bizim turizm
konsepsiyamızda xüsusi yer alır. Sonra
bayaq qeyd etdiyim, İpək Yolu üzərində olan
şimal-qərb istiqamətini vurğulaya bilərəm.
Ayrıca şimal istiqaməti – Xaçmaz, Dəvəçi, Quba, Qusarda müxtəlif növ
turizm infrastrukturu mövcuddur. Cənub istiqaməti
– Lənkəran, Astara,
Masallı, Lerik, Yardımlı gözəl mənzərəli,
ekoloji turizm baxımından çox əlverişli yerlərdir.
Qərb istiqaməti də perspektivlidir. Aran zonası özünəməxsus turizm
imkanları ilə geniş istifadə oluna bilər.
Səlim
Babullaoğlu: Ümumdünya Turizm Təşkilatı ilə
Azərbaycan arasında turizmin qlobal etik kodeks sazişi
imzalanıb. Burada, təbii ki, Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinin nəzarəti və bilavasitə
tövsiyələri olub. Sizcə, bu
saziş turizm biznesinə nə verəcək, nə cür təsir
edəcək?
Əbülfəs
Qarayev: Təsir deməzdim, amma bu, bizim məsuliyyətimizin
artmasına təkan verəcək. Bu gün
inkişaf etmiş ölkə kimi hər sahədə etik
normaları da inkişaf etdirmiş olmalıyıq. Söhbət nədən gedir? Meşələri
zibilləməmək, tarixi abidələrin üstündə
yazılar yazmamaq kimi normal anlayışlar, bəlkə də,
heç bir qanunvericilikdə öz əksini tapmayıb.
Amma turistlərin etik davranış qaydaları, tövsiyə olaraq, ümumən
bütün ölkələrə verilib. Assosiasiya tərəfindən
onun imzalanması və əlbəttə, Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinin iştirakı ilə bunun
hazırlanması da ondan xəbər verir ki, bu gün turist
şirkətləri öz işlərini təşkil edərkən
turistlərin düzgün davranışına xüsusi diqqət
verməlidirlər və onların layihələrində
bütün bu incəliklər öz əksini tapacaq. Və bu, daha sivil qaydada turizm axınının
formalaşdırılması və gücləndirilməsi
üçün bizə şərait yaradacaq. Bu, çox müsbət haldır. Qeyd etmək istəyirəm ki, son dövrlərdə
Azərbaycan Ümumdünya Turizm Təşkilatı ilə əlaqələrini
xeyli genişləndirib. Tariximizdə ilk dəfə
olaraq Azərbaycan növbəti dörd il
üçün Ümumdünya Turizm Təşkilatı icra
komitəsinin üzvlüyünə seçilib. Heç də
ondan az əhəmiyyətli olmayan başqa
bir məqam da bizim Turizm Assosiasiyasının Ümumdünya
Turizm Təşkilatında vitse-prezident seçilməsidir.
Səlim
Babullaoğlu: Bu il turizmlə bağlı
dövlət proqramı başa çatır. Sizcə,
proqramda qarşıya qoyulmuş məqsədlərə, hədəflərə
nə dərəcədə nail olunub?
Əbülfəs
Qarayev: Rəsmi olaraq o proqramda nəzərdə
tutulmuş bəndlərin 90-95 faizi artıq icra edilib. Cənab Prezident tərəfindən 2011-ci ilin Turizm
İli elan olunması da proqramın uğurla həyata
keçirilməsində böyük rol oynadı, proqramın
icrasına çox müsbət təsir göstərdi.
Sadəcə, xarakterim etibarilə, yəni bütün məsələlərə
çox ciddi tələbkarlıqla yanaşdığım
üçün hər bir görülən iş məni tam qane
etmir, buna görə də hesab edirəm ki, şəxsən
mən bəzi işləri kifayət qədər uğurla,
arzuladığım səviyyədə görə bilmədim.
Məsələn, görürəm ki, bu sistemdə – turizm və mədəniyyət
sahəsində müasir informasiya texnologiyalarının tətbiqi
istədiyim səviyyədə deyil. Baxmayaraq ki
böyük nailiyyətlərə imza atmışıq.
Kataloqlaşdırma işləri yüksək səviyyədə
aparılıb. Ölkədə yeganə olan GoMap var.
Gündə 12 min adam oraya daxil olub
özünə lazım olan informasiyanı ala bilir. Ancaq mən bundan da artığını istəyirəm.
Nazirliyin daxilində müasir informasiya
texnologiyaları vasitəsilə idarə oluna biləcək
yeni bir sistem haqqında düşünürəm. Bugünlərdə Kukla Teatrında iclas
keçirdik, orada da müasir texnologiyalardan istifadənin
vacibliyini vurğuladım. Bu işləri
gecikmədən, vaxtında həyata keçirmək
lazımdır.
Səlim
Babullaoğlu: İndi mədəniyyət sektorundan
danışaq. Mədəniyyət böyük
məfhumdur və təbii ki, istənilən mədəniyyətin
mərkəzində kitab fenomeni dayanır. İxtisasca
filoloq olduğunuzu da nəzərə alsaq, bir fenomen kimi, kitab
Sizin üçün nədir?
Əbülfəs
Qarayev: Birincisi, kitab öz-özlüyündə bəşəriyyətin
yaratdığı möhtəşəm xəzinədir. Çünki bəşəriyyət tərəfindən
nə qədər ağıllı fikirlər,
düşüncələr, ideyalar ortaya qoyulubsa, onlar məhz
kitablarda öz əksini tapıb, günümüzə qədər
gəlib çıxıb. Nazirliyin bir
sektoru da nəşriyyat və kitab işi ilə məşğul
olur. Özümü, haradasa, bir qədər
günahkar sayıram ki, o sahəyə istədiyim qədər
diqqət ayıra, əl uzada bilmirəm. Ancaq yenə də
xeyli işlər görülüb, kitab nəşri
canlanıb, son vaxtlar dəyərli kitablar nəşr
etmişik və bu iş davam edir. Bizim
kitabxanalarda elə kitablar var ki, cəmi bir, ya da bir neçə
nüsxəsi qalıb. Layihə çərçivəsində
indi onların bərpasını və təkrar nəşrini
həyata keçiririk. Həmin nadir
nüsxələri çap eləyib bütün kitabxanalara
veririk. Kitabı xəzinə kimi qorumaq
lazımdır. İntəhası,
kitabın informasiya texnologiyası dövründə yeri, rolu
və formatı necə olacaq – bunu gələcək göstərər.
Səlim
Babullaoğlu: Necə fikirləşirsiniz, kağız kitab
qalacaq?
Əbülfəs
Qarayev: Mənə elə gəlir ki, kağız kitab hələ
yarım əsr də öz mövqeyində qala bilər. Çünki müəyyən bir yaş qrupunda –
biz və bizdən sonrakılarda, yəni
övladlarımızda kağız kitaba rəğbət
duyğusu hələ qalır. Biz və
bizim uşaqlarımız jurnallara, kitablara öyrəşiblər.
Bunun hesabına kağız kitabın
ömrü bir müddət də davam edəcək, ondan
sonrası isə gələcəyin, yeni nəsillərin
işidir.
Seyfəddin
Hüseynli: Kitabçılıq, kitab nəşri sahəsində
ciddi canlanma prosesi getdiyini bildirdiniz. Bu proses rəqəmlərdə
öz əksini nə cür tapır? Azərbaycanda
nəşriyyatların, mətbəələrin sayı, fəaliyyət
səviyyəsi ilə bağlı statistika nə göstərir?
Əbülfəs
Qarayev: Azərbaycanda təxminən yüzdən artıq nəşriyyat
var. Poliqrafiya haqqında qanun qəbul olunandan sonra nəşriyyat
və mətbəələrə tamamilə sərbəstlik
verildi. Nəşriyyatların üzərindən
dövlətin nəzarət funksiyaları
götürüldü. Artıq bizim onlara
heç bir təsir qüvvəmiz olmayıb. Bu proses
başlayanda biz təklif elədik ki, nəşriyyatların
assosiasiyası formalaşsın. Onlarla əməkdaşlığa
nail olduq. Kitab sərgilərinin keçirilməsi
öz-özlüyündə bu nəşriyyatlara meydan
açdı, geniş imkanlar verdi. Əslində, nəşriyyatlara nəzarət
funksiyasının olmasının arzusunda deyiləm, intəhası,
yaxşı olardı ki, kitabların nəşri ilə
bağlı qanun pozuntularına yol verilməsin. Kitablar çap olunur, amma Milli Kitabxanaya göndərilmir.
Amma məcburi nüsxələr məsələsi
var, bu, mütləq olmalıdır. Milli
Kitabxanaya göndərilən nüsxələri yoxlayanda bizim
mütəxəssislər görürlər ki, bəzi
kitablar keyfiyyətsizdir. Naşirlər
Assosiasiyası yarandıqdan sonra keyfiyyət nisbətən
yüksəldi, beynəlxalq müsabiqələrdə,
yarmarkalarada Azərbaycan kitabları yer tutmağa başladı.
Heydər Əliyev Fondunun çox gözəl,
çox dəyərli nəşrləri olur. Onlar kitab nəşrində sənət səviyyəsində
yeni bir istiqamət açdılar. Düşünürəm
ki, biz latın qrafikası ilə
kitabların çap olunması barədə Prezidentin verdiyi sərəncam
üzrə görülən işlərlə kifayətlənə
bilmərik. O sərəncam çox vacib bir təməldir,
amma yeni təşəbbüslər də həyata
keçirilməlidir. Kitabxanalara başqa nəşrlər
də daxil olmalı, insanlar müxtəlif, zəngin
çeşidli kitablar əldə etməli,
oxumalıdırlar. Biz nəzarət etmək
yox, fəaliyyəti əlaqələndirmək
funksiyasını öz üzərimizə
götürdük. Azərbaycanda 100 nəşriyyatdan
ən azı 30-u real olaraq işləyir. Onların rəhbərliyi dərk
edir ki, nazirlik vasitəsilə sərgilərə gedə,
öz məhsullarını nümayiş etdirə və
sifarişlər ala bilərlər. Odur ki, bizimlə
əməkdaşlıqda maraqlıdırlar.
Səlim
Babullaoğlu: Kitabdan danışıb kitabxanadan söz
açmamaq olmaz. Statistikaya görə, Azərbaycanda təxminən
11 minə yaxın kitabxana var, onların 40 faizi Nazirliyə
aiddir...
Əbülfəs
Qarayev: İndi bizim şəbəkədə 3500 kitabxana
qalıb.
Səlim
Babullaoğlu: Bu azalma nə ilə bağlıdır?
Əbülfəs
Qarayev: İldə ən çoxu 5, ya da 10 kitabxana təmir edə
bilirik. Nazirlik təkcə kitabxanalarla məşğul ola bilməz, axı digər sahələr də
var. Dövlətdən
həddən artıq çox şey gözləyirlər,
amma dövlət sehrbaz deyil ki, qısa müddətdə bu qədər
işi görüb başa çatdırsın. Vaxt, vəsait, imkan – bunlar hamısı vacib şərtlərdir.
Ona görə də hesab edirəm ki, yeni tələblərə
cavab verməyən, kitaba hörmət oyatmaq bir yana
dursun, antikitab təəssüratı yaradan kitabxanalar
qalmamalıdır. Belə kitabxanalar ləğv
edilməlidir.
Seyfəddin
Hüseynli: Yəni bu yöndə Nazirlik kitabxanaların
özlərindən də təşəbbüs,hərəkətlənmə gözləyir?
Əbülfəs
Qarayev: Bəli, kitabxanalar, onların kollektivi hərəkətə
gəlməlidir, kitabxanaçı oturub gözləməməlidir
ki, kimsə nə vaxtsa gələcək, ondan kitab alıb
oxuyacaq. Kitabxana özü cəmiyyətin
içərisinə getməli, xidmətini təklif etməlidir,
yeniləşməlidir, fəaliyyətini müasir
düşüncə əsasında qurmalıdır. Sovet dövründə savadsızlığın
aradan qaldırılması üçün hər kənddə
kitabxana açıb insanları məcburi
savadlandırırdılar. Onda hər
şey məcburi idi, cürbəcür şüarlarla
insanları harasa cəlb edirdilər. İndi vəziyyət
kökündən fərqlidir: istəyən gedir, istəməyən
getmir. Hər sahədə belədir. Kitabxanalar da öz işini elə qurmalıdır
ki, camaat onunla, kitablarla maraqlansın. Hər
kitabxananın özünəməxsus strateji xətti,
kreativliyi olmalıdır. Məsələn,
mən turizm informasiya mərkəzlərinin
yaradılmasının tərəfdarıyam. Mərkəzləşdirilmiş kitabxana sistemi
yaratdıq, kompüterləşmə aparıldı. Bunu hər yerdə tətbiq etməyə imkan yoxdu.
Yaxud da elektron şəbəkədə işləyən
kitabxanalarımızın işində yeniliklər
olmalıdır, təkcə rus dilində yox, Azərbaycan və
ingilis dillərində proqramlar öz əksini
tapmalıdır. Öz tərəfimizdən
deyə bilərəm ki, son dövrlərdə kitabxana ilə
bağlı nə qədər tədbirlər
keçirmişik. Cənab Prezidentdən
xahişimiz oldu, beynəlxalq kitabxana şəbəkələrinin
rəhbərlərini qəbul etdi. Onlar
heyran qaldılar, dedilər, heç yerdə görməmişik
ki, Milli Kitabxananın 90 illiyi qeyd olunsun, elmi konfranslar
keçirilsin, kitabxanaçılara mükafatlar, medallar
verilsin. Bütün bu işlər cəmiyyətdə
istər-istəməz kitaba diqqəti artırır. Amma yenə də daha konkret və vacib işlər
kitabxanaların öz üzərinə düşür.
Seyfəddin
Hüseynli: Görünür, məsələnin kökü
kitabxanaların kadr problemində, işçilərin
müasir modellərlə düşünmək,
çalışmaq səviyyəsinin aşağı
olmasındadır.
Əbülfəs
Qarayev: Bəli, bunlar ciddi əngəllərdir. Bu
sahədə 30 minə qədər insan
çalışır. Onların böyük əksəriyyətinin
yaşı çoxdur, yeni texnologiyaları qəbul edə
bilmirlər, qalanlarının da əksəriyyəti buraya
adicə iş yeri kimi baxır, kitabın, kitabxananın təəssübünü
çəkmir. Yeni texnologiyalar deyəndə mən
təkcə kompüteri yox, həm də yeni yanaşmaları
nəzərdə tuturam. İndi hətta
kitab rəfləri belə, müasir texnologiyalara
uyğunlaşdırılır,
avtomatlaşdırılmış rəflərdən istifadə
olunur.
Seyfəddin
Hüseynli: Bəlkə, kitabxanalar üçün
kadrların seçilməsində, onların işə qəbulunda
yeni tələblər irəli sürülməli, məsələn,
təşəbbüskarlıq, yaradıcı yanaşma,
yenilik meyli kimi keyfiyyətlərə diqqət
artırılmalıdır?
Əbülfəs
Qarayev: Bilirsiniz, bu vəziyyət birdən-birə belə
olmayıb. Biz bir ara çox pis dövr yaşadıq.
1987-ci ildən 1995-ci ilə qədər təhsilin
səviyyəsi də, kitaba maraq da çox aşağı
düşdü, biganəlik mühiti yarandı. İndi
iş üçün gələn nəslin böyük
çoxluğu həmin dövrün insanlarıdır. Onlardan yeni və ciddi nələrsə gözləmək
çətindir. Sonra ulu öndərimiz
Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında hər şey
yavaş-yavaş düzəlməyə başladı. 2000-ci illərdə formalaşan gənclər isə
dünyaya tamam başqa gözlə baxırlar. Nümunə kimi “YARAT”ın üzvlərini göstərə
bilərəm. Belə gənclərin təşəbbüslərini
çox bəyənirəm, onları həmişə dəstəkləmişəm.
Amma onların cəhdləri tam kifayət eləmir,
ümumi, ictimai təşəbbüskarlıq
olmalıdır, bu, tamamilə başqa, yəni daha yüksək
effekt verə bilər.
Səlim
Babullaoğlu: Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi bir
neçə ildir ki, beynəlxalq səviyyəli kitab sərgi-yarmarkaları
keçirir. Nazirliyin bilavasitə iştirakı
və dəstəyi ilə xaricdəki bu tipli tədbirlərdə
Azərbaycanın stendləri nümayiş olunur. Mənə elə gəlir ki, həmin stendlərdə
siyasi ağırlıqlı ədəbiyyat
üstünlük təşkil edir. Amma
qonşu ölkələrdə, tutalım, Türkiyədə
vəziyyət başqadır. Ölkədə
nəşr olunan ən yaxşı ədəbiyyat nümunələrinin
– həm siyasi, həm bədii, həm də texniki ədəbiyyatın
– ingilis, fransız, ərəb, alman dillərində
kataloqları hazırlanır, sonra bunun təbliğatı ilə
məşğul olurlar. Yəni insanlar əvvəlcə
kataloqlardan nələrsə öyrənir, maraqları həmin
əsasda formalaşır, buna uyğun məlumatlanır və
seçim edirlər.
Əbülfəs
Qarayev: Nəşriyyatların siyasi ədəbiyyatlara daha
ciddi, fəal münasibət göstərməsi, bu mövzuda
daha yaxşı kitablar buraxması səbəbindən belə
alınır. Bu mənzərə həmin fəaliyyətin
nəticəzidir. Azərbaycanın
müasir dövrdəki inkişaf strategiyasının əks
etdirilməsi, ölkənin ən vacib məsələlərinin
işıqlandırılması üçün siyasi məzmunda
kitabların vacibliyi danılmazdır və
qaçılmazdır. Dövlət bu mərhələni
keçməli, özünü dünyada tam təsdiqləməli,
mövqeyini sübut etməlidir. Sonra tədricən
başqa mövzulara, bədii ədəbiyyata, əyləncə
məzmunlu nəşrlərə diqqət ayrıla bilər.
Amma nəşriyyatların daxilində də
müxtəlif məzmunda ədəbiyyatlara marağın artırılması
vacibdir. Bununla belə,
düşünürəm ki, indiki reallığa uyğun səviyyədə
başqa mövzularda da kifayət qədər kitablar
buraxılır və təbliğ olunur.
Səlim
Babullaoğlu: Nazirliyin dəstəyi ilə Türkiyədə
birhəftəlik təcrübə mübadiləsində
olanda gördüm ki, əslində, bu sahədəki təbliğat
və əlaqələndirmə işlərini orada 8-10 nəfərlik
mobil bir qrup həyata keçirir. Nəşriyyatların,
səsyazma studiyalarının dəqiq statistikası
aparılıb. Konkret olaraq, internet üzərindən
blanklar var. Həmin sistemə girib blankı doldurursan, pulunu
ödəyirsən. Bu, həm də
çox böyük bir biznesdir.
Əbülfəs
Qarayev: Azərbaycanda vaxtilə qanun buna imkan verəndə həmin
işi Xəzər Universiteti öz üzərinə
götürüb. Bir şəxsiyyət kimi, Hamlet
İsaxanlıya böyük hörmətim var. Amma bilirəm
ki, bu, təkcə hansısa universitetin görəcəyi
iş deyil. Bu iş dövlətin hansısa təsisatı –
ya Nəşriyyatlar Assosiasiyası, ya da Milli Kitabxana tərəfindən
aparılsa, daha səmərəli və faydalı olar.
Seyfəddin
Hüseynli: “Qalstuksuz söhbət” formatına uyğun
suallarımız da var Sizə. İşinizin
çoxluğu məlumdur, amma yenə də bilmək istərdim,
kitab oxumağa macalınız olurmu? Mütaliəyə
kifayət qədər vaxt ayıra bilirsinizmi?
Əbülfəs
Qarayev: Mən özümü kitabsız, mütaliəsiz təsəvvür
edə bilmirəm. İntəhası,
açıq etiraf etməliyəm ki, iş günündə
mən Azərbaycan dilində o qədər sənəd
oxuyuram, o qədər mətnə baxıram ki, yoruluram, ona
görə də – istirahət üçün vaxt olanda – təhsil
aldığım rus dilində, ya da ingiliscə mətnlər
oxumağa üstünlük verirəm. Hər gün neçə
film ssenarisi, tamaşaya qoyulmaq üçün verilən
neçə pyes oxuyuram, çap edilən yeni kitabları, istər-istəməz,
ən azından vərəqləməli oluram. Ayrı-ayrı
ədiblərimiz, yazarlarımız tez-tez mənə öz
kitablarını bağışlayır, bir çoxu fikrimi
bilmək istəyir. Məsələn, bu
yaxınlarda Kamal Abdullanın bir kitabını maraqla oxudum,
xoşuma gəldi. Sonra Elçin
Hüseynbəylinin “Don Juan” əsərini oxudum. Mütaliə etdikcə analogiyalar aparıram,
hansı Azərbaycan müəllifinin
yaradıcılığında haradan bəhrələndiyini,
fikirlərinin, üslubunun kimlərlə
bağlılığını özüm üçün
müəyyənləşdirməyə
çalışıram, bu, mənə maraqlı gəlir.
Tənqidçi olmasam da, bəzi cəhətləri
tuta bilirəm. Amma, düzünü deyim
ki, məsələn, Murakamini Azərbaycan dilində oxumuram,
onu rus dilində mütaliə edirəm. “Nobel”
mükafatçısı Con Maksvell Kutzeeni ingiliscə oxumağa
başlamışam: yatmazdan əvvəl bir qədər
vaxtım olur, gündə ən azı 2-3 vərəq
oxuyuram. “İnostrannaya literatura” dərgisinə
çoxdan abunəyəm. Yatağımın
yanındakı şkafın üstündə indinin
özündə 3-4 kitab var: Şirvanşahların tarixi ilə
bağlı ensiklopedik nəşr, “Kratkiy slovar istorii
iskusstva”, “Antixrupkost”, eləcə də ingilis dilində
“Esquire”, rus dilində “Snob” jurnalları...
Seyfəddin
Hüseynli: Sözün düzü, Mədəniyyət və
Turizm Nazirliyi əvvəllər sanki daha çox incəsənətyönlü
bir nazirlik təsiri bağışlayırdı, bəlkə,
profili də daha çox o sahəylə bağlı idi. İndi isə bir çox, həm də fərqli sahələrə
baxır. Həmin sahələrdən Sizə
xüsusən doğma olanı, deyək ki, həm şəxsi
yöndə Sizi özünə cəlb edəni, həm də
nazir kimi daha çox diqqətdə saxladığınız
varmı?
Əbülfəs
Qarayev: (gülür) Provakativ sualdır. İndi birini desəm,
hansınınsa adını çəksəm, Nazirliyin
başqa sahələrində düşünəcəklər
ki, deməli, bizə biganə münasibət var. Mən
bilavasitə incəsənətlə bağlı, sənətçilik
mənasında yaradıcı adam deyiləm.
İntəhası, peşə baxımından
mədəniyyətşünasam, kulturologiya üzrə elmi dərəcəm
var. Çalışıram ki, nazirlikdə fərqli sahələr
arasında tarazlığı saxlayım,
ögey-doğmalıq məsələsi olmasın. Ola da bilməz. Çünki
onların hər biri öz-özlüyündə vacib sahələrdir.
Ancaq eyni zamanda, məlum məsələdir ki,
incəsənət funksiyaları bu nazirlikdən heç vaxt
uzaq olmayıb və bu, mümkün də deyil. Çünki bu gün keçirilən bütün
mədəni tədbirlərin bünövrəsində mədəniyyət
və incəsənət sahəsi üzrə nazirliyin
tabeliyində olan təşkilatlar, məsələn,
Filarmoniya, teatrlar durur. Azərbaycana gələn
qonaqlar üçün təşkil olunan bütün konsertlər,
bütün tamaşalar hamısı bilavasitə nazirliyin fəaliyyəti
ilə əlaqəlidir. Lakin mədəniyyət
haqqında danışarkən kulturoloq olaraq mən belə
hesab edirəm ki, bu, bir yaşayış tərzidir, həyatımızın
ayrılmaz hissəsidir və hara baxsaq, orada mədəniyyət
var, ya da mütləq olmalıdır. Danışıqda,
davranışda, həyat tərzində, məişətdə,
bir sözlə, hər yerdə mədəniyyət
olmalıdır. Mən bütün sahələrdə
mədəniyyətin inkişafına, onun hərtərəfli
tərəqqisinə çalışıram. Bu həm də dövlətimizin mədəni siyasət
xətti ilə üst-üstə düşür.
Bu gün ölkəmizin xeyrinə işləyə biləcək amilləri prioritet kimi sadalamağa gəlincə, əlbəttə ki, mən Azərbaycanın tanıdılması baxımından mədəni irsin qorunmasına və təbliğinə daha böyük diqqətin tərəfdarıyam, buna səy göstərirəm. Bu sahədə YUNESKO ilə yaxından əməkdaşlıq edirik, milli-mədəni irsimizin həmin təşkilatın xüsusi siyahılarında yer alması istiqamətində Heydər Əliyev Fondu ilə birgə nəhəng işlər həyata keçirilib. Ancaq nazirlik olaraq, teatra, kinoya, kitab nəşrinə, musiqiyə, rəssamlığa və başqa sahələrə, yəni milli mənəvi dəyərlərimiz sayılan, mədəni nəsillər yetişdirməyə xidmət edən bütün sahələrə diqqət ayırmaq, onların tərəqqisinə çalışmaq bizim həm vətəndaşlıq borcumuz, həm də rəsmən, birbaşa vəzifəmizdir.
Seyfəddin Hüseynli: Nisbətən yaxın dövrdəki sələflərinizin iş üslubundan, təcrübəsindən nələrisə öyrənmək, nələrdənsə bəhrələnmək istəyiniz olubmu?
Əbülfəs Qarayev: Hər nazirin özünəməxsus iş və idarəçilik üslubu olur. Özümü nə məndən əvvəl nazir olmuş Polad Bülbüloğlu ilə, nə də ondan əvvəlki Zakir Bağırovla müqayisə etmək istərdim. Nazir təyin olunanda ilk gündən dedim ki, keçmiş nazirlərin işi, idarəçiliyi haqqında mənfi söz danışmağa, yaxud da “sən yaxşısan, o pis idi” müqayisəsini aparmağa heç kimə icazə vermirəm. Nazir kimi çalışmağa başladığım birinci gündən hamı bildi ki, bu, yasaqdır, tabudur. Hesab edirəm ki, bu, doğrudan da, belə olmalıdır. Çünki hər kəs öz dövründə nə cürsə işləyib, hansısa formada vəzifəsinin öhdəsindən gəlib, müəyyən işlər görüb. İndi isə başqa dövrdür, nazir də bir başqa şəxsdir və başqa cür işləyir. Düşünürəm ki, Zakir Bağırov öz işinin böyük peşəkarı, çox bacarıqlı nazir idi. Onun işlədiyi dövr sovet rejiminin sərt məhdudiyyətlər, dar çərçivələr içində keçən dövrünə təsadüf elədi. Həmin dövrdə mədəniyyətimizin əsas hissəsində milli ruhun formalaşdırılması, qorunub saxlanılması və tanıtdırılması işini Zakir Bağırov böyük ustalıqla həyata keçirdi və buna görə biz ona minnətdar olmalıyıq. Polad Bülbüloğlu, hər şeydən əvvəl, mənim dostumdur, mən əvvəlki nazirlikdə olanda da biz onunla çox yaxın idik, indi də şəxsi və ailəvi dostluq edirik. Polad Bülbüloğlunun nazirlik dönəmi daha çətin dövrə təsadüf elədi. Çinlilər qarğış eləyəndə deyirlər ki, səni görüm, dəyişikliklər dövründə yaşayasan. Polad Bülbüloğlunun dövrü də elə bir vaxta düşdü. Həmin vaxt bütövlükdə sistem dəyişdi, hər şey alt-üst oldu, o vəziyyətdə mədəniyyət sahəsini saxlamaq, idarə etmək çox çətin idi. Amma Polad Bülbüloğlu çətinliklərin öhdəsindən ustalıqla gəldi və nəhayət, biz inkişaf yoluna çıxdıq. Bu gün Azərbaycan tamamilə başqa bir ölkədir, başqa bir muhit, başqa şərait var, təzə imkanlar və təzə meyarlar ortaya çıxıb. Azərbaycan artıq MDB ölkələri hüdudlarını aşıb Avropa, islam ölkələri, ümumdünya təşkilatları ilə sıx əməkdaşlıq edir və mövqeyini bildirir, qətiyyətlə öz sözünü deyir. Bu dövrdə mədəniyyət sahəsində də tamamilə başqa idarəçilik metod və formaları aktuallaşır. Ona görə də mən insanlara daha çox sərbəstlik verməyə, daha çox yaradıcılıq mühiti formalaşdırmağa çalışıram. Həmişə düşünürəm ki, bu, normal, təbii prosesdir. Amma bir mühüm məqamı mütləq qeyd etməliyəm ki, idarəetmə ilə bağlı mənim ağlımda, diqqətimdə olan, öyrəndiyim və tətbiq etməyə çalışdığım yeganə bir nümunə varsa, o da ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin parlaq idarəçilik üslubudur. Onun üslubu, sözün əsl mənasında, böyük bir məktəbdir. Mən bunu təkcə nazir kimi, bu vəzifəmlə bağlı demirəm. Əvvəllər də Heydər Əlievlə işləmək mənə nəsib olmuşdu. Komsomolda fəaliyyətim onun dövrünə təsadüf edirdi və elə o vaxt da biz onu böyük rəhbər kimi görürdük. Heydər Əliyevin ən böyük peşəkarlıq xüsusiyyətlərindən biri bundan ibarət idi ki, o hər bir ictimai-siyasi şəraitdə, hər bir fərqli mərhələdə yeniləşmə, inkişaf üçün öz daxilində güc tapırdı. Heydər Əliyev həmişə yeni üslublarla, yeni yanaşmalarla çalışırdı, bir rəhbər kimi hər dövrün özünəməxsus kriteriyaları ilə fəaliyyət göstərir və idarə edirdi. Bu isə məhz dahilərə xas cəhətdir. Azərbaycanın keçdiyi inkişaf dövründə ancaq onun fövqəladə peşəkarlığı hesabına bu idarəçilik məktəbi quruldu və bunun da nəticəsində ölkə düzgün idarə olundu, bacarıqla yönəldildi. Heydər Əliyevin sayəsində Azərbaycan elə bil ki Səməndər quşu kimi öz külləri içindən yenidən doğulub ucaldı. Ölkəmizdə hər sahədə, o cümlədən mədəniyyət sahəsində böyük yüksəliş başlandı və çox sevindiricidir ki, bu yüksəliş indi də uğurla davam edir.
Mətni hazırladı
S.Abdullayeva,
fotolar O.Əzimindir
525-ci qəzet.-
2014.- 30 avqust.- S.10-11;16.