“Bir azərbaycanlı kimi Almaniyada ən
çox günəşin xiffətini çəkirəm”-
“QƏRİB SÖHBƏT”
İlhamə QASIMLInın təqdimatında
ALMANİYADA YAŞAYAN JURNALİST
AFAQ MUSTAFA: “AZƏRBAYCANDA İNSANLAR
DÜNYAGÖRÜŞÜ, HƏYAT TƏRZİ İLƏ
AVROPALILARDAN ÇOX UZAQDIRLAR”
Bu dəfə “Qərib söhbət”imizi Almaniyaya virtual
yol alaraq edirik.
Bu dəfəki müsahibimiz Afaq Mustafadır. Azərbaycanda
ədəbi jurnalistika sahəsində çalışıb.
Dövlət Radiosunun xalq
yaradıcılığı şöbəsində və ədəbiyyat
redaksiyasında çalışıb. Bir müddət
paralel olaraq “Space” telekanalında “Gecə kanalı” layihəsində
də müxbir kimi çalışıb.
AzTV-də də bir neçə müəllif
proqramları hazırlayan Afaq Mustafanın televiziyada sonuncu
proqramı İsa Muğannanın 80 illik yubileyinə həsr
olunub. Uzun illər
rabitə nazirinin birinci müavini olmuş mərhum Ömər
Hüseynovun qızı olan Afaq Mustafa, 1999-2010-cu illərə
təsadüf edən iş həyatı haqda “Maddi nailiyyətlərim
olmasa da, orada Gülbəniz Hüseynova, Xətayə Sahabbin
kimi gözəl insanları tanımağım
qazandığım nailiyyətim oldu”, deyir.
2010-cu ildə Azərbaycan diasporasının
tanınmış nümayəndələrindən biri,
yazıçı-publisist Orxan Arasla evlənib və o vaxtdan
Almaniyada yaşayır.
Afaq, ədəbi mühitdə yabançı biri deyil. Gözünü
ədəbi mühitdə açıb. Doğmaca
əmisi, Azərbaycan ədəbiyyatının əfsanəvi
imzalarından olan İsa Muğannanın ədəbi
işığında böyüyüb.
Gənc yaşda dünyasını dəyişmiş
qardaşının xatirəsinə özünə “Mustafa” təxəllüsünü
götürüb.
– Afaq,
Avropanın mərkəzində qərarlaşmış həyatına
necə qərar verdin? Orxan Arasla
tanışlığından danışardın
mümkünsə...
– Orxan bəylə
ilk tanışlığım qiyabi olub. Onun
“525-ci qəzet”də dərc olunan yazılarını mütəmadi
oxuyurdum. Amma şəxsi ünsiyyətim
2009-cu ildə M.Ə.Rəsulzadəyə həsr etdiyi məqaləsinə
biganə qalmayıb ona təşəkkür məktubu
yazmağımla başladı. Beləcə, aramızdakı
məktublaşmalar
səmimi münasibətlərin qurulmasına səbəb
oldu. Onunla tanışlığım həyatımın
ən çətin dönəminə rastladı, əziz
atamı yeni itirmişdim. Orxan bəyin də iki il öncə atası rəhmətə
getmişdi. Mənimlə eyni acını
paylaşdığı üçün ünsiyyətimiz
asanlıqla baş tutdu. Bir-birimizi təsəlli
edə-edə baxdıq ki, münasibətlərimiz dostluq
münasibətinin ötəsinə çıxmış,
bir-birimizə aşiq olmuşuq.
– Ailəniz
bu qərara necə baxdı?
– Ailəm
çox isti qarşıladı. Anam Orxan
Arasın “Son cənnət” romanını oxumuşdu. Orxan bəy Bakıya gəldi, elə
tanışlığımızın ilk günü
münasibətlərimizin ciddi yolda irəliləməsinə
qərar verdik.Orxan bəy anamın halallığını
aldıqdan sonra Avropaya səfər hazırlığım
başladı.
– Evlilikdən
öncə gerçək Avropa həyatından nə bilirdin?
– Avropa həyatından
çox eşitmişdim, amma ilk real
tanışlığım Orxan bəylə başladı.
– Orxan Arasda avropalı mentaliteti daha çoxdur, yoxsa azərbaycanlı
mentaliteti?
– Daha
çox türk mentaliteti. Gerçəkdən
yazılarında Orxan Aras necə tanınırsa, elədir.
Haqsızlığa susmaz və əyilməz.
Orxan bəylə tanışlığım
beşinci ilinə yaxınlaşır, ilk gündə
hansı təəssürat bağışlayıbsa, eyni təəssüratdayam.
Məşhurlardan birindən duymuşdum, “sevdim
evləndim, evləndim sevdim”, mən də eynilə. Hər
zaman Ömər Hüseynov kimi şəxsiyyətli bir
kişinin qızı olmaqdan, adını təxəllüs
götürdüyüm Mustafa kimi qardaşın bacısı
olmaqdan necə qürur duydumsa, Orxan Aras kimi şəxsiyyətli
bir kişinin həyat yoldaşı olmaqdan da beləcə
qürur duyuram. Amma indi bizi bir-birimizə
bağlayan daha güclü bir qüvvə var –
qızımız Səbiha Gözəl. Hər
iki nənəsinin adını daşıyır.
– Orxan bəy
hər nə qədər Azərbaycan kökənli olsa da,
kapitalist Türkiyədə böyüyüb, azad Avropada yaşayan biridir. Fərqli
mühitlərdə formalaşmış iki azərbaycanlının
günü necə keçir? Fərqli
mühitdə formalaşdığınız hansı məqamda
özünü göstərir?
– İnan ki, heç bir fərq duyulmur. Başqa
mühitlərdə doğulub böyüməyimizin bizim ailə
həyatımıza heç bir maneçiliyi olmadı. Nə mən Orxan bəydə mənə qəribə
və yaxud qorxulu gələcək bir şey görmədim, nə
də Orxan bəy məndə. Ailə həyatına qədər
bir-birimizin iç dünyasına kifayət qədər bələd
olduğumuz üçün sonralar da aramızda ciddi fikir
ayrılığı yaşamadıq. Mən
Orxan bəylə 34 yaşımda ailə qurdum, hər ikimizin
olqunluq, yəni yaşımızın müdriklik
çağına təsadüf etdi bu evlilik. Evliliyimiz sevgi üstündə quruldu. Daha doğrusu, illərlə xəyallarımda
canlandırdığım qəhrəman real həyatda
qarşıma çıxmışdı – istər xarici
görünüş olaraq, istərsə də içsəl
dünyası ilə. Və mən həmişəki
kimi çox düşünmədən ailə həyatına
qəti bir əminliklə addım atdım. Fərqi
ancaq gömrük xidmətlərində hiss edirəm. Ayrı-ayrı vətəndaşlıq
pasportlarımız olduğu üçün hava
limanlarının pasport yoxlanışı keçidlərində
bəzən ayrı düşürük, o da ancaq Azərbaycanda.
Oxuduğumuz kitablar eyni, seçərək
baxdığımız televiziya proqramları, seriallar belə eynidir. Zövqlərimiz
çox da fərqlənmir. Xarakterlərimiz
də bənzəyir.
– Ailənizdən bilirəm ki, tez-tez
qonaq-qaralı, yemək məclisləri ilə müşayiət
olunan ortamda böyümüsən. Bu keyfiyyətini
Avropa reallıqlarına uyğunlaşdıra bilirsənmi?
– Daha
çox Avropa reallığını öz həyatıma
uyğunlaşdırmağa çalışıram. Gələnəkləri yaşatmaq gözəldir,
amma bu mövzuda Avropa gələnəyini təqdir edirəm.
İnan ki, atamın və anamın qonaqlıq
üçün keçirdikləri saysız əziyyət və
zəhmətlərini xatırladıqca bütün
bunların nə qədər mənasız və israf
olduğunu anlayıram. Anam evimizə gələn
hər kəs üçün süfrə açır.
Şəhriyarın o məşhur misrasında
dediyi kimi, atam süfrəli bir kişiydi. Anam,
rəhmətlik atamın sağlığında olduğu
kimi, yenə həmin adəti sürdürməyə
çalışır, amma doğrusu, əvvəllər o
süfrələrimizin baş köşəsində oturanlar
indi heç anamın hal-xətrini soruşmur.
Burada ilk qonaqlığı verməyə
hazırlaşanda mənim həyəcanım Orxan bəyi
çaşdırmışdı. Daha sonralar buradakı
qonaqlıqları gördükcə, qonaqlıqların əslində
nə qədər sadə keçirildiyinin şahidi oldum və
indi mən də bu mühitə uyğunlaşıram.
– Azərbaycanlı
kimi Avropada ən çox nələrin xiffətini çəkirsən?
–
Anamın, bacılarımın,qardaşım
Ömərin, atamla
qardaşım Mustafanı bağrına basan torpağın...
Almaniya günəşsiz bir ölkədir.
Bir azərbaycanlı kimi də ən çox
günəşin xiffətini çəkirəm.
– Avropada Azərbaycana oxşayan nəsə varmı? Gündəlik
həyat, mentalitet, dil – daha nə qədər fərqliliklərin
arasında oxşarlıqlar tapmaq olurmu?
– Almaniya
nə qədər kapitalist ölkəsi olsa da, buradakı
sosial ədalət Azərbaycanda yoxdur. Qanun hər
kəs üçün qanundur. Oxşarlıq
bəlkə bürokratik süründürməçiliklərdə
var.
– Avropaya
psixoloji-mənəvi adaptasiyan necə keçdi?
– Orxan bəydən
öncə mən dünyaya atamın gözləriylə
baxırdım, Orxan bəylə ailə qurduqdan sonra dünya
mənə Orxan bəyin gözləri ilə anlamlı və
gözəl görünür. Dünyanın
harasında olursam olum, Orxan bəy yanımda olduqdan sonra hər
yer mənə cənnətdir.
– İlk dövrlərdə çətinliklərin
olurdumu?
– Əvvəla ailəmdən və
böyüdüyüm mühitdən ilk dəfə idi ki,
uzun müddətli ayrılırdım. Ətrafda kimsəni
tanımamağım, qonşuluqda hər kəsin alman və
ya yabançı millətdən olması canımı
sıxırdı. Alman dilini
doğru-dürüst bilmədiyimdən hər yerə Orxan bəylə
gedib gəlməli olurdum...Bunların fövqündə elə
də böyük çətinliklərlə
rastlaşmadım.
– Ailənizdə Azərbaycan nələrlə
xatırlanır?
– Dilimiz
eyni, mətbəximiz eyni, dünyaya baxışımız eyni.
Zatən Orxan bəy hər yerdə
özünü azərbaycanlı kimi təqdim edir. Hər
anımızda Azərbaycan var...
– Bir
qızınız var. Onun tərbiyəsi, sağlıqlı
böyüməsi üçün Avropa sənə nələri
öyrətdi?
– Hələ
hamiləliyin ilk həftələrindən burada ciddi həkim
rejimi altında oldum. Son 8-ci aya kimi hər ay hər
cür qan təhlilləri alındı, sonuncu ayın hər
həftəsi bətnimdəki körpəmin ürək
döyüntüləri belə yoxlanırdı. Qızımın ilk qəlb döyüntülərinin
səsini duymaq mənə ana olmağın nə qədər
məsuliyyətli olduğunu anlatdı və yeni həyata
hazırladı. Hamilləlik qeydə
alınan kimi mənə analıq pasportu verildi və burada
hamiləliyimlə bağlı hər şey
yazılırdı. Sonra da
qızımın belə bir kitabı oldu və orada bu günə
qədər həkim nəzarətində keçirdiyi təhlillərdən
tutmuş, peyvəndlərinə kimi qeydə alınır.
Burada sosial güvənliyin üstündə
heç bir şey yoxdur. Əlillər
üçün də, yaşlılar üçün də
o qədər rahat həyat təmin olunur ki, insan
yaşlılığını belə bir məmləkətdə
keçirtmək istər.
– Azərbaycana
gedirsənmi?
– İldə
bir və ya iki dəfə... Baxır Orxan bəyin
vaxt imkanına.
– Avropadan Azərbaycan necə görünür?
– Uzaq
görünür, uzaq...
–
Yalnız coğrafi mənada deyil yəqin...
– Əlbəttə. Avropanı görüb bir daha geri məmləkətinə dönən hər azərbaycanlı bu uzaqlığı aydın görür. Bir tək misal göstərim, burada qonşuluqda bir millət vəkili işə velosipedlə gedib gəlir, bunu Azərbaycanda hansı millət vəkili edər?! Təsəvvürünüzə belə gətirə bilməzsiniz. Azərbaycanda insanlar dünyagörüşü, həyat tərzi ilə avropalılardan çox uzaqdırlar. Mən Bakıdakı gözədəyən kosmetik dəyişiklikləri heçə saya bilmərəm. Amma Azərbaycan bir tək Bakıdan ibarət deyil ki! Sanıram, məmləkətimizin Avropa şərtlərinə uyğunlaşması bir xeyli zaman alacaq. Əsas odur ki, ilk addımlar atılıb. Hər Azərbaycana gedib gəldiyimdə oranın da Avropa kimi gəlişməsini çox arzulayıram. Xalqımız həyatın bütün gözəlliklərinə layiqdir.
– Avropanın sərt viza rejimi ilə ailənlə görüşə bilirsənmi?
– Viza rejimi mənim üçün ilk vaxtlar oldu, amma burada qeydiyyata keçdikdən sonra Almaniyaya gedib-gəlmək asanlaşdı. Amma qızım alman vətəndaşı olduğu üçün Azərbaycana gedincə viza almalı olur, mən də buna üzülürəm.
– Azərbaycanın ləzzətli meyvə-tərəvəz və ət məhsullarını Almaniyada yeyə bilirsinizmi?
– Buranın meyvə tərəvəzi, qoyunu, quzusu belə Günəş üzünə həsrət qaldığı üçün, əlbəttə o dadı, ləzzəti burada tapmaq çətindir... Bir də üstünə qürbət həsrəti gəlincə, olan qalan ləzzət də yox olub gedir...
525-ci qəzet.- 2014.- 1 fevral.- S.11.