Vətəndaş cəmiyyəti təsisatları
və media qurumlarının fəaliyyəti
davamlı əməkdaşlıq müstəvisində
Media ilə əlaqələr öz strateji məqsədlərinə nail olmalarında
vətəndaş cəmiyyəti
institutları üçün
vacib fəaliyyət sahəsinə çevrilərək,
mühüm əhəmiyyət
kəsb edir. Həqiqətən də
media əlaqələrinin qurulması
məlumat/ismarıc mübadiləsinə, peşəkar
və davamlı əməkdaşlığa, ümumi
məqsədlərə, qarşılıqlı
maraqlara və “oyun qaydalarına” əməl edilməsinə əsaslanan
uzunmüddətli bir prosesdir. Sözügedən mövzunun işıqlandırılmasına
və təhlilinə
həsr olunan bu yazıda “Demokratiyanı Öyrənmə”
İctimai Birliyinin materiallarından istifadə
edilib.
Media əlaqələri və onun əhəmiyyəti
Vətəndaş cəmiyyəti institutları
və media öz əlaqələrini qarşılıqlı
inam və anlaşma, pozitiv münasibət, ümumi inanc, əxlaqi və mənəvi dəyərlərə əsaslanaraq
qurmalıdırlar. İntensiv şəkildə
mediaya birtərəfli
press-relizlər, bildirişlər
və elanlar göndərmək, xoşagəlməz
sualları ilə qarşılaşdıqda media ilə
ünsiyyətdən yayına
bilməmək və ya hər hansısa
bir media təmsilçisi
ilə yaxın şəxsi münasibətlərin
olması, çoxlarının
yanlış olaraq zənn etdiyi kimi, gerçək media əlaqələrin olduğu
anlamına gəlməz.
Müxtəlif vətəndaş cəmiyyəti
təşkilatları ictimaiyyətlə
əlaqə sahəsində
fərqli təcrübələrə
malikdirlər, onların
həyata keçirdiyi
fəaliyyətlər və
irəli sürdüyü
təşəbbüslər əksər hallarda görməzdən gəlinir,
lazımınca başa
düşülmür və
ya yalnış təqdim edilir. Ancaq vətəndaş
cəmiyyəti təşkilatları
media ilə bağlı
bənzər iradları,
gileyləri və əndişələri paylaşırlar.
Misal üçün
bir neçəsini hallandırsaq, kifayət edər: media bizim fəaliyyətimizə və
xoş məramlarımıza
etinasız yanaşır
və sadəcə sensasiya axtarır; media bizimlə bağlı məsələlərinin işıqlandırılması
üçün yetərli
məlumata sahib deyil: məlumatlar əksər hallarda səthi, yarımçıq, yalnış
və qərəzli olur; bizim media ilə işləməyə
vaxtımız və maliyyə vəsaitimiz yoxdur; biz mətbuat konfransı təşkil edirik, onlardan heç kim gəlmir; onlar yalnız işləri düşəndə və
ya barəmizdə naxoş bir məlumat eşitdikdə bizimlə əlaqə saxlayırlar; biz sadəcə
olaraq onların zənglərinə və
suallarına cavab vermirik, çünki onların əsas məqsədi bizi narahat etmək və qalmaqala cəlb etməkdir.
Buradan aydın
olur ki, media vətəndaş cəmiyyəti
təşkilatları üçün
əhəmiyyət kəsb
edir. Bəs bunun səbəbi
nədir? Biz “media gerçəkliyi” adlanan bir dövrdə yaşayırıq. Yaşadığımız dünyada baş
verən mühüm hadisələr haqqında
media vasitəsilə xəbər
tuturuq. Media bizim üçün həm mühüm informasiya mənbəyi, həm də səsimizin eşidilməsi,
fəaliyyətimiz və
mövqeyimiz barədə
məlumatların geniş
auditoriyaya çatdırılması
üçün bir vasitədir. Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları
media vasitəsilə müxtəlif
tərəfdar və tərəfdaşlara, müttəfiq
və həmkarlara, donorlara, hökumət nümayəndələrinə və nüfuzlu insanlara yol tapır
və bu minvalla da ictimai
əlaqələri daha
da genişləndirir və gücləndirir.
Eyni zamanda
media ictimai debatların,
müxtəlif baxışlar
və siyasətlər
arasında qarşıdurmaların
baş verdiyi unikal bir arenadır. Media təmsilçiləri vətəndaş
cəmiyyəti təşkilatları
tərəfindən də
dəstəklənən və
ya dəstəklənməyən
bu baxış və siyasətlərə
dair bəlli mövqelər tutmaqla ictimai rəyi formalaşdıran əsas
aktyorlardır. Məhz bu
səbəblərdən media bu qədər əhəmiyyətlidir. Müəyyən
məsələlərlə bağlı ictimaiyyətin
inandırılmasında və
səfərbər edilməsində
vətəndaş cəmiyyəti
təşkilatlarına yardım
etməklə və ya əngəl olmaqla, media ya potensial müttəfiq, ya da rəqib
ola bilər.
Bir sözlə, üçüncü sektor
medianın vətəndaş
cəmiyyəti təşkilatları
üçün əhəmiyyəti
barədə düşündükdə, ilk növbədə bunları
nəzərdə tutmalıdır:
Media kilid informasiya və kommunikasiya kanalıdır; xüsusi əhəmiyyət kəsb
edən ictimai arenadır; ictimai rəyin formalaşmasında
mühüm rol oynayan nüfuzlu bir aktyordur; potensial müttəfiqdir, tərəfdaşdır.
Medianı tanımaq və
başa düşmək
Hər bir münasibətdə olduğu
kimi, media ilə münasibət yaradarkən
də vacibdir ki, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları
öz tərəfmüqabilini
yaxından tanıyıb,
onun davranış və hərəkətlərini
başa düşə
və bunlara müvafiq şəkildə
qarşılıq verə
bilə. Sadə dillə desək,
media xəbər və
xəbər materiallarının
istehsalı və yayımı ilə məşğul olan hüquqi və fiziki şəxslərin məcmusudur. Jurnalistika media fəaliyyətləri içərisində
ən vacib hesab olunanlardan biridir. Bu, məlumatın
toplanması, süzgəcdən
keçirilməsi, yoxlanması,
təhlil, təfsir və təşkil edilməsindən, eləcə
də, xəbər materiallarının paylanmasından
ibarət peşəkar
bir fəaliyyətdir.
Obyektiv jurnalistikanın başlıca
məqsədi və vəzifəsi ictimaiyyəti
etibarlı və qərəzsiz məlumatlarla
maraqlandırmaqdır. Jurnalistika mediada vaxt və yer
satın alan
xüsusi müştərilərin
xeyrinə reklamçılıqla
məşğul olmaq
deyildir (baxmayaraq ki, reklamçılıq da medianın digər vacib fəaliyyətlərindən biridir,
ancaq jurnalistikaya ziddir).
Jurnalistika fərdi, subyektiv düşüncələrin və müəllif mövqelərinin təqdim edildiyi bir ədəbiyyat sahəsi də deyil. Media və jurnalistikanın başqa mühüm funksiyaları da var: ictimai fikrə təsir, ictimai məlumatlılığı artırmaq, insanları maarifləndirmək, səfərbər etmək və əyləndirmək. Media aktyorları məhz bu funksiyaların kontekstində nəyin qələmə alınmağa və çap edilməyə yararlı olduğu üzərində baş yorurlar. Odur ki, xəbər üçün nə yararlıdır sualını media ilə işdə müvəffəqiyyətə aparan əsas yol kimi dəyərləndirmək lazımdır. Media aktyorları adətən günlə ayaqlaşan, konkret bir şəraitdə baş verən maraqlı və drammatik əhvalatları, qalmaqal və qəzaları, tanınmış şəxslərin də müdaxil olduğu və hər gün rastlaşa bilməyəcəyi hadisələri xəbərə çevirməyin arayışında olurlar.
Media ilə mütəşəkkil işin qurulması hər bir vətəndaş cəmiyyəti təşkilatı üçün son dərəcə vacib olan və mühüm əhəmiyyət kəsb edən bir məsələdir.
Media ilə əlaqə mexanizmləri
Burda biz media ilə ünsiyyətin 4 müxtəlif formasını təqdim edəcəyik ki, jurnalistlər və ümumi media tərəfindən yaxşı qəbul edilir və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları-media xəbərləşməsində geniş şəkildə tətbiq edilir: Press reliz; mətbuat konfransı; müsahibə; media tədbirləri.
Bu məlumatlar vətəndaş cəmiyyəti təşkilatıları ilə bağlı olan, geniş ictimaiyyət və ya konkret hədəf auditoriyası üçün maraqlı ola biləcək ən vacib hadisələr haqqında medianı məlumatlandırmağa imkan verir. Press-relizlər brifinq və mətbuat konfranslarında, əlaqə vasitələrindən istifadə etməklə jurnalistlərə çatdırılır. Bu vəsaitin əsas məqsədi medianı vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları ilə yaxınlaşdırmaq və onları media ilə daha effektiv şəkildə, əl-ələ çalışmağa sövq etməkdən ibarətdir. Bununla belə, hər bir vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları öz əhatə dairəsində özünün müvafiq ortaqlarını, o cümlədən, medianı yaxşı tanımalı və onların spesifik cəhətlərini və fəaliyyət məntiqini nəzərə almalıdır. Hər bir münasibətdə olduğu kimi media və ictimaiyyətlə münasibətlərdə də anlaşılmazlıqlar olacaq. Bu anlaşılmazlıqların aradan qaldırılması yolu bəzən qarşı tərəfin deyil, üçüncü sektorun özünü dəyişdirməsindən keçir. Media ilə iş sahəsində təcrübə sahibi olan vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları öz praktikalarına istinad edərək təklif etdikləri bəzi məsləhətləri də elə bu səbəbdən tövsiyə olaraq təqdim etməlidirlər.
AQİL
525-ci qəzet.- 2014.- 9 may.- S.30.